سیستم های اطلاعات جغرافیایی
نورالدین میثاق؛ فرسام میثاق؛ عادل مردانه؛ سعید مددی
چکیده
پراکنده‌رویی شهری یا پراکندگی کنترل‌نشده مناطق ساخته شده، مسائل زیادی را از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی به شهرهای با رشد زیاد تحمیل می‌کند. ترکیب فناوری‌های سنجش از دور و GIS با مدل آنتروپی شانون می‌تواند برای تشخیص، کمی‌سازی و تحلیل روند الگوی پراکنده‌رویی شهری به‌کار گرفته شود. در این تحقیق، از تصاویر ماهواره لندست، ...
بیشتر
پراکنده‌رویی شهری یا پراکندگی کنترل‌نشده مناطق ساخته شده، مسائل زیادی را از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی به شهرهای با رشد زیاد تحمیل می‌کند. ترکیب فناوری‌های سنجش از دور و GIS با مدل آنتروپی شانون می‌تواند برای تشخیص، کمی‌سازی و تحلیل روند الگوی پراکنده‌رویی شهری به‌کار گرفته شود. در این تحقیق، از تصاویر ماهواره لندست، تحلیل های فضایی GIS و آنتروپی شانون در دو سطح (برای کل شهر و در داخل نواحی شهری) در شهر تبریز استفاده گردید. پس از انجام تصحیحات هندسی و رادیومتریک تصاویر و ایجاد نقشه مناطق شهری و غیر شهری در چهار دوره از سال 1351 تا 1392، جهت محاسبه میزان آنتروپی کلی هر دوره، منطقه به 58 سلول قطعهبندی گردید. همچنین جهت ایجاد نقشه الگوی فضایی و بصری سازی پراکنش شهری، کل شهر به 100 سول با 16 زیر سلول تقسیم بندی شدند و میزان آنتروپی 16 سلول محاسبه و با روش درون یابی کریجینگ، الگوی فضایی پراکنده رویی بدست آمد. نتایج تحقیق نشان داد که این شهر از سال 1351 تا 1392 به حداکثر آنتروپی (06/4) نزدیک شده و شکاف دو برابری در رشد مناطق شهری و جمعیت را موجب شده است. همچنین الگوی فضایی پراکنش شهری نیز ناموزون بوده و در راستای محورهای ارتباطی شهر متمرکز شده است.
سیستم های اطلاعات جغرافیایی
کاملیا علوی؛ صدیقه کیانژاد؛ سیده عالمه صباغ
چکیده
شهر تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین شهر ایران در زمره آلوده‌ترین شهرهای جهان به‌حساب می‌آید بنابراین ضرورت شناخت دقیق آلاینده‌ها و مشخص ساختن پهنه‌های آلوده به‌منظور کاستن از شدت آنها آشکار است. هدف این پژوهش تهیه نقشه آلودگی هوای تهران و مشخص کردن مناطقی دارای بیش‌ترین آلودگی است. برای بررسی وضعیت آلودگی هوای شهر تهران پس از جمع‌آوری ...
بیشتر
شهر تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین شهر ایران در زمره آلوده‌ترین شهرهای جهان به‌حساب می‌آید بنابراین ضرورت شناخت دقیق آلاینده‌ها و مشخص ساختن پهنه‌های آلوده به‌منظور کاستن از شدت آنها آشکار است. هدف این پژوهش تهیه نقشه آلودگی هوای تهران و مشخص کردن مناطقی دارای بیش‌ترین آلودگی است. برای بررسی وضعیت آلودگی هوای شهر تهران پس از جمع‌آوری غلظت 5 آلاینده جوی (CO، NOx، SOx، O3، PM25) از 20 ایستگاه ثبت‌کننده آلاینده‌های هوا، از سه روش درون‌یابی، کریجینگ و روش توابع شعاعی پایه و روش عکس فاصله وزنی IDW در نرم‌افزار ArcGIS و برای مقایسه روش‌ها و انتخاب بهترین آنها از ریشه میانگین مربعات خطا RMSE و ضریب همبستگی R2 استفاده شده است. با بررسی مقادیرRMSE مشخص گردید که در اکثر پارامترها روش IDW دارای دقت مناسبتری جهت پهنهبندی آلودگی منطقه میباشد. برای رسیدن به نتایج با استفاده از روش‌های ذکرشده، نقشه محدوده‌های کیفی هوا در منطقه آماده و با تلفیق پنج نقشه و وزن دهی به هریک از پارامترها نقشه کلی آلودگی منطقه تهیه شد. نتایج نشان میدهد در نقشه پهنهبندی آلودگی CO بیش‌ترین وضعیت آلودگی مربوط به طبقه ناسالم، در نقشه NO مربوط به طبقه بسیار ناسالم، در نقشه O3 مربوط به طبقه بسیار ناسالم، در نقشه PM مربوط به طبقه ناسالم و همچنین، در نقشه SO مربوط به طبقه ناسالم میباشد. در نقشه نهایی نیز بیش‌ترین بخش مربوط به طبقه ناسالم است. به‌طورکلی ایستگاه مسعودیه با وزن آلودگی 1091 بیش‌ترین آلودگی و خطرناک‌ترین وضعیت هوا را دارد و ایستگاه دروس با وزن آلودگی 628 دارای وضعیت مناسبتری بوده است.
سیستم های اطلاعات جغرافیایی
علی زنگی آبادی؛ شراره سعیدپور
دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 81-94
چکیده
توزیع بهینه کاربریها و مراکز خدماتی مسألهای است که اغلب برنامه‌ریزان شهری برآن تأکید دارند، چرا که امروزه رشد پرشتاب جمعیت و گسترش کالبد شهرها، توزیع فضایی نامتناسب کاربریهای شهری را دامن زده است. مراکز فرهنگی، از جمله کاربریهایی است که توزیع و پراکنش آن در عرصههای شهری هم از بعد شهرسازی و هم به لحاظ عدالت اجتماعی ...
بیشتر
توزیع بهینه کاربریها و مراکز خدماتی مسألهای است که اغلب برنامه‌ریزان شهری برآن تأکید دارند، چرا که امروزه رشد پرشتاب جمعیت و گسترش کالبد شهرها، توزیع فضایی نامتناسب کاربریهای شهری را دامن زده است. مراکز فرهنگی، از جمله کاربریهایی است که توزیع و پراکنش آن در عرصههای شهری هم از بعد شهرسازی و هم به لحاظ عدالت اجتماعی حائز اهمیت است. اینک هدف از این پژوهش تحلیل پراکنش مراکزفرهنگی در سطح شهر سقز و مکان‌یابی مراکز فرهنگی جدید با توجه به کمبود شهر میباشد. روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی است. به منظور طبقهبندی و تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدلANP، شاخص‌هایMoran'sI, Moran'sIAnselin local و مدل تحلیل شبکه استفاده شده است. همچنین از نرم‌افزارهای ARC/GIS و Super Decisions برای ترسیم لایهها بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که با توجه به بررسیهای به عمل آمده از نحوه توزیع مراکز فرهنگی موجود و تعیین شعاع عملکردی استاندارد آنها 11/41 درصد از مساحت شهر خارج از محدوده دسترسی به مراکز فرهنگی می‌باشند و یافتههای وضع موجود نشان میدهد که مراکز فرهنگی شهر سقز از نظر سازگاری با سایر کاربریها و همچنین از نظر دسترسی، نامتناسب است. لذا با تلفیق لایههای مختلف کاربریهای تأثیر گذار، نقشه نهایی فضاهای بهینه برای احداث مراکز فرهنگی جدید در 5 دسته از بسیارخوب تا بسیار ضعیف تقسیم بندی و پیشنهاد گردید.
سعید امانپور؛ سمیه غلامی؛ فرحناز غفارزاده
دوره 6، شماره 11 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 9-24
چکیده
یکی از عملیات ضروری در مطالعات جغرافیایی شهرها، تجزیه‌وتحلیل رشد شهری با استفاده از داده‌های زمانی- مکانی میباشد. در این زمینه می‌توان با استفاده از شاخص‌های آماری، گسترش افقی و رشد شهرها را اندازه‌گیری نمود. هدف اصلی این مقاله دیده‌بانی رشد شهری برای مناطق 9 گانه شهر شیراز در بازه زمانی 85تا91 و کمی‌سازی درجه آزادی رشد شهری، درجه ...
بیشتر
یکی از عملیات ضروری در مطالعات جغرافیایی شهرها، تجزیه‌وتحلیل رشد شهری با استفاده از داده‌های زمانی- مکانی میباشد. در این زمینه می‌توان با استفاده از شاخص‌های آماری، گسترش افقی و رشد شهرها را اندازه‌گیری نمود. هدف اصلی این مقاله دیده‌بانی رشد شهری برای مناطق 9 گانه شهر شیراز در بازه زمانی 85تا91 و کمی‌سازی درجه آزادی رشد شهری، درجه گسترش افقی بیرویه شهری و درجه خوببودن رشد شهری است. به این منظور، از آزمون کای اسکور پیرسن برای بررسی درجه آزادی شهر و از آنتروپی شانون برای تعیین درجه اسپرال شهری استفاده شده است و درنهایت درجه خوببودن رشد شهری بررسی گردید. نتایج نشان میدهد که درجه آزادی کلی رشد شهری برای کل شهر بالا میباشد. در دوره زمانی 88تا89 رشد ساختوساز مشاهدهشده از رشد ساختوساز موردانتظار پایینتر است و نیز در منطقه1، رشد مشاهدهشده با رشد موردانتظار در ساختوساز شهری برابر میباشد. آنتروپی شانون کلی نیز با در نظر گرفتن کل شهر بیانگر متمرکزبودن آن میباشد و درنهایت آنالیز درجه خوب شهری، نشان میدهد که رشد شهر شیراز در دوره زمانی مذکور مطلوب بوده است و میزان آن در همه مناطق مثبت میباشد.
نظام سکونتگاهی و مسکن
اتنا عسگری؛ بهاره میرزاخانی
دوره 4، شماره 8 ، مهر 1392، ، صفحه 101-112
چکیده
توسعه روزافزون مناطق شهری و افزایش بی‌رویه‌ی جمعیت در آنها، باعث تولید انواع زباله‌های شهری شده است. امروزه چگونگی دفع و معدوم‌سازی این زباله‌ها، به یکی از دغدغه‌های محیط زیست شهری و توسعه پایدار تبدیل گردیده است. از طرف دیگر، مشکل یافتن یک محل دفن مناسب به علت وجود عوامل و پارامترهای متعدد دخیل در این امر، همواره از جمله مسایل ...
بیشتر
توسعه روزافزون مناطق شهری و افزایش بی‌رویه‌ی جمعیت در آنها، باعث تولید انواع زباله‌های شهری شده است. امروزه چگونگی دفع و معدوم‌سازی این زباله‌ها، به یکی از دغدغه‌های محیط زیست شهری و توسعه پایدار تبدیل گردیده است. از طرف دیگر، مشکل یافتن یک محل دفن مناسب به علت وجود عوامل و پارامترهای متعدد دخیل در این امر، همواره از جمله مسایل پیچیده، پر‌هزینه و وقت‌گیر بوده است . این تحقیق با هدف تعیین مکان مناسب دفن پسماند شهری شهر محلات با استفاده از قابلیت های ابزار GIS و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) اجرا شده است.در این مطالعه، شاخص های مختلف از قبیل فاصله از آبراهه، فاصله ازگسل، درصد شیب، نوع کاربری زمین و فاصله از راه اصلی که در مکان‌یابی دفن زباله مفید می-باشند، در محدوده شهرستان محلات در نظر گرفته شد. سپس جهت مقایسه زوجی معیارها و پارامترهای مربوط از دانش 100 نفر از کارشناسان در حوزه های مختلف؛ اعم از سازمان های محیط زیست، فرمانداری، منابع طبیعی و شهرداری شهرستان محلات در قالب پرسشنامه استفاده گردید. بعد از محاسبه و اعمال وزن های نهایی برروی هریک از لایهها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، مدل سازی به صورت فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام گرفت. در نهایت پهنه های مناسب دفن زباله شهر محلات بر اساس قابلیت استقرار مکان در قالب 5 طبقه از بسیار مناسب تا بسیار نامناسب شناسایی و با مشاهدات میدانی تطبیق داده شد و جهت جنوب شرقی شهر محلات مناسب ترین پهنه جهت دفن پسماندهای شهری برآورد شد.
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
اکبر کیانی؛ مینا امیری نژاد
دوره 4، شماره 7 ، فروردین 1392، ، صفحه 9-20
چکیده
بافت‌های تاریخی و فرهنگی شهرها آثار گرانبهایی از فرهنگ، دانش معماری و شهرسازی بومی‌اند و به عنوان جزئی از هویت اجتماعی هر قوم و کشوری تلقی می‌شوند. شهرهای تاریخی - فرهنگی فرصت‌های بسیاری برای گردشگران براساس منابع موروثی و باستانی دارند، به همین جهت مهمترین کانون های جذب گردشگران هستند. کلانشهر شیراز دارای سابقه فرهنگی- تاریخی ...
بیشتر
بافت‌های تاریخی و فرهنگی شهرها آثار گرانبهایی از فرهنگ، دانش معماری و شهرسازی بومی‌اند و به عنوان جزئی از هویت اجتماعی هر قوم و کشوری تلقی می‌شوند. شهرهای تاریخی - فرهنگی فرصت‌های بسیاری برای گردشگران براساس منابع موروثی و باستانی دارند، به همین جهت مهمترین کانون های جذب گردشگران هستند. کلانشهر شیراز دارای سابقه فرهنگی- تاریخی غنی و برخوردار از مناظر و چشم اندازهای تاریخی دارای پتانسیل بالا برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است. با این وجود آن چنان که باید نتوانسته است از این صنعت به عنوان منبع درآمد استفاده کند. عوامل گوناگونی در این مسئله دخیل‌اند، که عدم تناسب کاربری اراضی اطراف مجموعه زندیه به عنوان آثاری که از شهرت جهانی برخوردار هستند، می‌تواند از جمله‌ی این عوامل باشد. به نظر می‌رسد عمده ترین علت بوجود آمدن این ناسازگاری، مکان‌یابی یک سری ازکاربری‌های ناسازگار در شعاع چند متری مجموعه زندیه بوده تا از این طریق از تمرکز جمعیت موجود در این بخش از شهر برای عملکرد بهینه این کاربری-ها استفاده نموده و از ناسازگار بودن این کاربریها با مجموعه آثار زندیه غافل ماندند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تناسب کاربریهای بافت قدیم شیراز با تأکید بر مجموعه زندیه، انجام گرفت که با توجه به ماهیت پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که کاربری اراضی این آثار از تناسب مطلوبی برخوردار نیستند که می‌توان با کمک گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی شرایط مناسبی را جهت تجزیه و تحلیل وضع فعلی کاربریهای اطراف مجموعه زندیه فراهم نمود.
جغرافیای اقتصادی
علیرضا دهقانپور؛ رضا دهقانی زاده
دوره 3، شماره 6 ، مهر 1391، ، صفحه 9-18
چکیده
در چند دهه اخیر به دلیل رشد روز افزون قیمت سوخت های فسیلی و آلودگی های زیست محیطی در نتیجه افزایش تقاضای انرژی تحقیق و مطالعه در بخش انرژی های تجدید شونده مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار گرفته است. در بخش تولید برق محدودیت منابع سرمایه گذاری و محیط زیست از جمله مسایل مهمی است که این فرایند را تحت تأثیر قرار می دهد. جدی بودن مسأله حفاظت ...
بیشتر
در چند دهه اخیر به دلیل رشد روز افزون قیمت سوخت های فسیلی و آلودگی های زیست محیطی در نتیجه افزایش تقاضای انرژی تحقیق و مطالعه در بخش انرژی های تجدید شونده مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار گرفته است. در بخش تولید برق محدودیت منابع سرمایه گذاری و محیط زیست از جمله مسایل مهمی است که این فرایند را تحت تأثیر قرار می دهد. جدی بودن مسأله حفاظت از محیط زیست و همچنین امنیت انرژی الکتریسیته موجب شده که فرآیند تولید برق توسط نیروگاه ها ی خورشیدی مورد تأکید قرارگیرد. به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه و قرار گیری بر روی کمربند تابشی و بیابانی، کشور ایران دارای اقلیمی گرم و نیمه خشک می باشد. در نتیجه بیشتر قسمت های این کشور به ویژه نواحی مرکزی آن دارای آسمانی صاف وشفاف هستند به همین دلیل مطالعه و تحقیق در مورد احداث و به کارگیری سایت های خورشیدی در این مناطق از کشور می تواند باعث دست یابی به انرژی پاک و مطمئن برای ساکنان این مناطق شود.در مقاله حاضر با استفاده از قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و مدل پیش بینی تابش کلی، میزان ساعات آفتابی و انرژی تابشی دریافتی در روستاهای شهرستان اردکان، برای هر کدام از ماه های سال محاسبه و مکان هایی که دارای ساعات آفتابی روزانه بیش از 7/7 و متوسط تابش خورشیدی بیش از 3/5 کیلو وات ساعت در متر مربع در روز داشتند جهت احداث سایت های انرژی خورشیدی در روستاهای اردکان مناسب شناخته شدند.
سیستم های اطلاعات جغرافیایی
حمدالله سجاسی قیداری؛ عبدالرضا رکن الدین افتخاری؛ مهدی پورطاهری
دوره 2، شماره 4 ، مهر 1390، ، صفحه 0-0
چکیده
یکی از ابعاد مهم و جدید مورد توجه در توسعه پایدار گردشگری، اکوتوریسم(بوم گردی) می باشد که ریشه در نظریه توسعه پایدار داشته و در مقابل دیدگاه گردشگری انبوه که دارای اثرات نامطلوب زیست محیطی بوده شکل گرفته است و فراتر از طبیعت گردی می باشد. از این رو نمی توان سفر به طبیعت یا طبیعت گردی را بدون در نظر گرفتن ویژگیهای توسعه پایدار، اکوتوریسم ...
بیشتر
یکی از ابعاد مهم و جدید مورد توجه در توسعه پایدار گردشگری، اکوتوریسم(بوم گردی) می باشد که ریشه در نظریه توسعه پایدار داشته و در مقابل دیدگاه گردشگری انبوه که دارای اثرات نامطلوب زیست محیطی بوده شکل گرفته است و فراتر از طبیعت گردی می باشد. از این رو نمی توان سفر به طبیعت یا طبیعت گردی را بدون در نظر گرفتن ویژگیهای توسعه پایدار، اکوتوریسم نامید زیرا اکوتوریسم(بوم گردی) ارتباط عمیقی با حفاظت محیط زیست دارد. بر این اساس مشخص کردن محدوه های دقیق گستره مکانی- فضایی پتانسیل خاص اکوتوریستی یکی از اساسی ترین گامها در برنامه ریزی و مدیریت اکوتوریسم می باشد که با در نظر گرفتن شاخص های اکولوژیکی گردشگری امکانپذیر میباشد. این امر به ویژه در قلمروهای جغرافیایی و حوزه نفوذ شهری کلانشهری مانند تهران که عرضه و تقاضای اکوتوریستی در آن بسیار بالا است بیشتر ضرورت دارد. لذا هدف این مطالعه استفاده از تحلیل تصمیم گیری چند معیاره(MCDM) تاپسیس در محیط GIS برای پهنه بندی و اولویت بندی پتانسیل های اکوتوریستی محدوده استان تهران می باشد. برای رسیدن به این هدف از روش شناسی توصیفی- تحلیلی بر پایه مطالعات اسنادی- کتابخانه ای و تحلیل ترکیبی چندمعیاره داده های فضایی استفاده شده است. نتایج به دست آمده در محدوده مورد مطالعه نشان دهنده 5 پهنه اساسی در رابطه با پتانسیل اکوتوریسم میباشد که پهنه های با امتیازات بالاتر منطبق با مناطق حفاظت شده می باشد و قسمت عمده پهنه های با پتانسیل بالای اکوتوریسم در منطقه شمالی استان تهران در میان چین خوردگیهای البزر قرار دارد.
