Document Type : Science - Research
Authors
1 University of Tehran professor
2 A graduate student in geography and urban planning, Tehran University
3 University of Tehran
Abstract
Highlights
Method of calculating kernel in eleven dimensions of quality of life
Keywords
Main Subjects
مقدمه
رشد شهری در قرن بیستم، سهم جمعیت شهرنشین را به‌شدت افزایش داده است و شهرنشینی را به شیوه‌ی غالب زندگی تبدیل کرده است. اگرچه شهر و شهرنشینی خود یکی از مهمترین شاخصهای رفاه و توسعه‌ی اجتماعی و اقتصادی محسوب می‌شوند، رشد شتابان آن نیز میتواند سرانه برخورداری از بسیاری امکانات اجتماعی و اقتصادی را کاهش دهد و از این طریق پیامدهای آن به‌صورت کاهش سطح کیفیت زندگی در عرصه‌های مختلف شهری نمایان شود (علیاکبری و امینی، 1389؛ مرصوصی و لاجوردی، 1393؛ الله قلی پور، 1396: 30).
تحولات فنی و گسترش روزافزون فرایند تمایز اجتماعی در شهرهای مدرن، ضرورت سازمان‌دهی فرایند توسعه را از حیث نظری و عملی در قالب توسعه‌ی اجتماعی به همراه داشته است به‌گونه‌ای که رویکردهای مختلفی در باب کم و کیف توسعه مطرح شدند که وجه غالب آن‌ها تمرکز بر رشد اقتصادی بوده است با توجه به آنکه توسعه، فرایند برنامهریزی برای بسیج منابع در راستای رشد اقتصادی دانسته میشود و از منظر رفاه و بهزیستی اجتماعی افزایش ثروت مساوی با خوشبختی بیشتر شهروندان تلقی می‌گردید. تا دهه 1970 میلادی کیفیت زندگی معطوف به انگاره‌های مادی و پیامد رشد اقتصادی در نظر گرفته می‌شد. به دنبال ظهور آثار منفی رشد اقتصادی و پیدایش نظریه توسعه‌ی پایدار کیفیت زندگی ابعاد و پنداشتی اجتماعی‌تر پیدا کرد و مسائلی چون توزیع پیامدهای رشد، حفظ منابع طبیعی و محیطزیست را در برگرفت و به‌طورجدی به‌عنوان هدف اصلی توسعه وارد مباحث برنامهریزی اجتماعی گردید و دهه 1990 میلادی نیز سرآغاز بحث از کیفیت زندگی اجتماعی با تأکید برسازه‌های اجتماعی نظیر سرمایه اجتماعی، همبستگی اجتماعی، عدالت اجتماعی و مطلوبیت اجتماعی بود (غفاری و همکاران، 1391؛ پوراحمد و همکاران، 1395).
شهرها به‌عنوان فضاهای اصلی زندگی اجتماعی مدرن، علاوه بر ایجاد پیامدهای ناخواسته منفی هم‌چون نابرابری و تضعیف پیوندهای اجتماعی، پیامدهایی نیز در جنبه معنوی انسان‌های ساکن در شهرهای مدرن داشت. کمرنگ شدن باورها و پیوندهای عقیدتی و مذهبی یکی از نتایج زندگی در کلان‌شهرهای مدرن بود که به‌ویژه تأثیر منفی قابل‌توجهی بر زیست معنوی شهروندان مقیم در جوامعی که دچار رشد ناموزون اقتصادی و فرهنگی بودند، بر جای نهاد. اکنون مجموعه این عوامل مادی و معنوی ماتریس پیچیده‌ای از متغیرها را پدید آورده است که همگی به نحوی بر کیفیت زندگی شهروندان در شهرهای مدرن اثرگذارند.
بحث کیفیت زندگی موضوع جدیدی است که در دهههای اخیر بحث کیفیت زندگی موضوع جدیدی است که در دهههای اخیر موردتوجه محققان و دانشگاهیان به‌خصوص در ایران قرار گرفته است که در این میان رشتههای جامعهشناسی، جغرافیا، برنامهریزی شهری، روانشناسی، علوم سیاسی، شهرسازی و اقتصاد به این موضوع پرداختهاند و به‌تازگی در ادبیات توسعه پایدار و برنامهریزی اجتماعی جایگاه ویژهای یافته است و دولتها در سطح ملی و محلی و نیز مؤسسات متعددی بر روی سنجش و شاخص سازی آن کار میکنند (زنگنه شهرکی و همکاران؛ 1393؛ حاتمینژاد و همکاران، 1395، Faraji et al, 2010). کیفیت زندگی یکی از مهمترین مسائل پیش روی جهان امروز هست و هم‌چنین، ارتقاء کیفیت زندگی از مهمترین اهداف حکومت‌ها و دولت‌های مختلف در سطح دنیا محسوب میشود (حسین زاده و میرزایی، 1386: 17). یافتههای کیفیت زندگی میتواند برای بازشناسی استراتژی‌های سیاستهای قبلی و طراحی سیاستهای برنامهریزی آینده استفاده شوند (Lee, 2008: 1207).
یکی دیگر از دلایل توجه به کیفیت زندگی، در سؤال برای تخصیص منابع محدود نهفته است (Megone, 1990: 35). علاوه‌بر‌این، مطالعات کیفیت زندگی میتواند به شناسایی نواحی مسألهدار، علل نارضایتی مردم، اولویت‌های شهروندان در زندگی، تأثیر فاکتورهای اجتماعی جمعیتی بر کیفیت زندگی و پایش و ارزیابی کارایی سیاست‌ها و استراتژی‌ها در زمینه کیفیت زندگی کمک کند. ضرورت شناخت کیفیت زندگی، از طرفی با توجه به بسترهای مهم شهری در توانایی جذب و حفظ سرمایه‌های انسانی است و از سوی دیگر با توجه به‌جایگاه کیفیت زندگی در شهرها و مناطق شهری و توجه به این‌که هنوز در ایران سیستم جامعی و معینی در رابطه با سنجش کیفیت زندگی تدوین‌نشده، میتوان با بررسی جوانب گستردهی کیفیت زندگی، زمینه دستیابی به‌نظام جامع سنجش کیفیت زندگی را فراهم کند. بر این مبنا تأثیر مفهوم کیفیت زندگی بر رفاه زندگی شهر ازنظر ذهنی و عینی در پژوهشهای مختلف بررسی‌شده و ورود مفهوم کیفیت زندگی به برنامهریزی شهری منوط به درک نحوه تأثیر آن بر جنبههای مختلف برنامهریزی شهری و شهر است. این پژوهش سعی دارد مؤلفههای کیفیت زندگی در کانونهای جرم خیز منطقه 12 شهرداری تهران تحلیل و ارزیابی نماید.
پیشینه پژوهش
پژوهشگران زیادی از رشتههای متفاوت علمی، مفهوم کیفیت زندگی را از دهه 1930 میلادی تاکنون مطالعه نمودند. تحقیقات و تلاشهای اولیه در زمینه کیفیت زندگی شهری و شاخصهای آن،
از طرف دانشپژوهان جهان غرب (کمپ بل، کاورز و رودگرز در سال 1976، گرین، وروف و فلد در سال 1960 و...) که در رشتههای جامعهشناسی و روانشناسی مشغول فعالیت بودهاند، آغازشده است و سعی در یافتن شاخصها و محورهایی در ارتباط با میزان سلامت و بهره‌مندیهای اجتماعی و روانی افراد ساکن در شهرها داشتهاند. ازجمله متفکران غربی که در زمینه مقایسه و ارزیابی کیفیت زندگی بر‌اساس نواحی مختلف جغرافیایی از قبیل شهرها، استانها، شهرستانها و ملتها از طریق بهکارگیری شاخصهای مربوطه فعالیت کردهاند میتوان به لیو 1976، بویر و ساواگی 1981، بلوم کوییست و همکاران 1988، استوور و لوون 1992 و سوفیان 1993 اشاره کرد.
لیو، شاخصهای پنجگانه، بویر و ساواگی شاخصهای شش‌گانه، بلوم کوییست و همکارانش شاخصهای پنجگانه و استوور و لوون شاخصهای پانزدهگانه را ارائه کردهاند (Ulengin et al, 2001: 361). مک‌کریا و همکاران (2006)، نیز در تحقیق خود با عنوان میزان ارتباط بین شاخصهای عینی و ذهنی کیفیت زندگی شهری، در جنوب شرقی کوئیزلند به دنبال تدوین روش جدیدی در سنجش کیفیت زندگی شهری، قدرت روابط بین شاخصهای عینی و شاخصهای ذهنی را موردبررسی قراردادند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که رابطه ضعیفی میان شاخصهای عینی و ذهنی کیفیت زندگی وجود دارد و برای برنامهریزی مطلوب در زمینه کیفیت زندگی این دو شاخص (ذهنی و عینی) باید به‌صورت مستمر موردتوجه قرار گیرند.
کارتا و همکاران (2012)، در پژوهشی با عنوان کیفیت زندگی شهری و روستایی: نتایج اولیه یک نظرسنجی در ایتالیا، به مقایسه کیفیت زندگی در مناطق شهری و روستایی پرداختهاند. در این پژوهش کیفیت زندگی با شاخصهای سن و جنس ساکنین شهری و روستایی مورد ارزیابی قرارگرفته است. نتیجه کلی این تحقیق نشان می‌دهد که کیفیت زندگی در هر دو منطقه شهری و روستایی با افزایش سن کاهش مییابد و نتیجه دیگر که در این تحقیق قابل‌تأمل است، کیفیت زندگی بالای جوانان در نواحی شهری و در مقابل کیفیت زندگی بالا در بین افراد مسنتر در مناطق روستایی است. تارتگلیا (2013)، در تحقیقی با عنوان پیشبینیهای مختلف کیفیت زندگی در محیط شهری، به مطالعه پرداخته است. در این تحقیق که باهدف مقایسه اثر مجموعههای مختلفی از پیشبینیها بر کیفیت زندگی محیطهای شهری انجام‌گرفته شده است، کیفیت زندگی را از چهار جنبه مختلف مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داده است. این جنبهها شامل شاخصهای بخش سلامت جسمی، وضعیت روانشناختی، روابط اجتماعی و محیطزیست میباشد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که حمایت اجتماعی ادراک‌شده و دل‌بستگی در بهبود کیفیت زندگی بیشترین نقش را دارد و بهطورکلی باید گفت که استفاده از شاخصهای چندبعدی در تحقیقات کیفیت زندگی بهترین نتیجه را به همراه خواهد داشت.
متیو و ساریجش (2017)، در مقالهای با عنوان تأثیر گردشگری مسئولانه بر پایداری و کیفیت زندگی در مقصدهای گردشگری به تأثیر گردشگری بر کیفیت زندگی جوامع مقصد گردشگری پرداختهاند. با توجه به نظرسنجی که از طریق پرسشنامه از 432 نفر ساکن در 3 مقصد گردشگری در هند انجام‌شده است، این نتیجه حاصل گردید که ساکنان جوامع محلی به‌عنوان مسئول در درک گردشگری نقش مهمی را در فرمول پایداری که به‌نوبه خود بر کیفیت زندگی تأثیرگذار است، دارند. بنابراین، یافتههای این پژوهش پیشنهادهایی برای موفقیت مدیریت کسب‌وکارهای گردشگری و هم‌چنین پایداری جامعه و رفاه آن‌ها دارد.
موضوع کیفیت زندگی سابقه مطالعاتی چندانی در ایران ندارد، اما مبحث عدالت اجتماعی و به‌طور اخص مبحث عدالت اجتماعی و نابرابری‌های فضایی در سطح شهرها از موضوعات مرتبط باکیفیت زندگی است که در ایران مورد مطالعه و توجه قرارگرفته است (حاتمی نژاد، 1379؛ مرصوصی، 1382 و شریفی، 1385). در بخش کیفیت زندگی و بررسی محیطهای شهری در داخل کشور در دهه اخیر مطالعات فراوانی صورت گرفته است که میتوان به موارد زیر اشاره کرد: فرجی ملایی (1389)، در پایان‌نامه خود تحت عنوان تحلیل شاخصهای کیفیت زندگی و برنامهریزی برای بهبود آن، مورد مطالعاتی: شهر بابلسر به بررسی شاخصهای کیفیت زندگی در این شهر پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که میان محلات مختلف شهر بابلسر ازنظر شاخصهای کیفیت زندگی تفاوت معنیداری وجود دارد؛ و بهطورکلی محلات مرزی شهر بابلسر نسبت به محلات داخلی شهر از سطح کیفیت زندگی پایینتری برخوردار میباشند. خراسانی (1391)، در رساله دکتری خود تحت عنوان تبیین زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی، مطالعه موردی: شهرستان ورامین، با استفاده از روش پیمایشی شاخصهای زیست‌پذیری را بر‌اساس شرایط کیفیت زندگی ساکنین موردبررسی قرار داده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که وضعیت زیست‌پذیری روستاهای مورد مطالعه در حد متوسط است و در بعد زیستمحیطی شرایط نامطلوب و در ابعاد اقتصادی و اجتماعی وضعیت زیست‌پذیری
در سطح متوسط است.
حاتمی نژاد و همکاران (۱۳۹۲)، در مقالهای با عنوان تحلیل مکانی شاخصهای کیفیت زندگی در شهر تهران، نتایج تحلیل اکتشافی دادههای مکانی، بیانگر وجود خوشهبندی (خودهمبستگی مکانی مثبت) و ناهمگنی فضایی در توزیع شاخص کیفیت زندگی و مؤلفههای چهارگانه آن در سطح نواحی شهر تهران است. تحلیل اکتشافی دادههای مکانی، برخی از نواحی که نیاز بیشتری به مداخله عمومی مانند تدارک برنامههای اجتماعی و زیرساختهای عمومی دارند، برجسته ساخته و میتواند سیاست‌گذاران را به‌منظور کاهش نابرابری‌های درونشهری هدایت کند.
شیریپور (1392)، در پایان‌نامه خود با عنوان ارزیابی کیفیت زندگی شهری در بعد کالبدی- محیطی منطقه 10 شهر تبریز، به بررسی وضعیت کیفیت زندگی این منطقه ازنظر شاخصهای کالبدی- محیطی پرداخته است و نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در بخش شاخصهای عملکردی فقط رضایتمندی از خدمات تجاری، در بخش شاخصهای کالبدی- فضایی رضایتمندی از بخشهای حملونقل و ارتباطات وجود دارد. در بخش شاخصهای محتوایی فقط رضایتمندی از روابط اجتماعی در سطح مطلوبی قرار دارد. درمجموع رضایتمندی از کیفیت زندگی شهری در بعد کالبدی- محیطی منطقه 10 شهر تبریز در سطح نامطلوبی قرار دارد.
احدنژاد و نجفی (۱۳۹۴)، نیز در مقالهای تحت عنوان سنجش کیفیت ذهنی زندگی در محلات شهری با استفاده از مدلهای تصمیمگیری چندمعیاره (مطالعه موردی: محلات کارمندان و اسلامآباد شهر زنجان) به این نتیجه دست یافتند که اولاً میزان رضایت ساکنین بر‌اساس شرایط اجتماعی، فرهنگی و مذهبی، اقتصادی، کالبدی و زیستمحیطی در محلات برنامه‌ریزی‌شده و سکونتگاه غیررسمی متفاوت است و ثانیاً کیفیت زندگی خانوار با سطوح مختلف وضعیت شغلی، سطح تحصیلات، میزان درآمد، میزان سن، تعداد اتاق برای خانوار و تعداد خانوار در مسکن در محلات برنامهریزی شده و سکونتگاههای غیررسمی تفاوت معناداری وجود دارد.
مبانی نظری
مفهوم کیفیت زندگی، برای اولین بار در دههی 1960 زمانی که تحقیقات در ایالات‌متحده آمریکا باهدف بررسی سطح بهزیستی مردم صورت میگرفت، به‌کار‌گرفته شد Cox,2003:921)). این مفهوم محتوایی و فراگیر است و محققان با رویکردهای مختلف به جنبههای گوناگون آن پرداختهاند. اما محققان نتوانستهاند معنی و تعریف واحدی برای آن ارائه دهند. هنوز در مورد کیفیت زندگی و و تعریف واحدی برای آن ارائه دهند. هنوز در مورد کیفیت زندگی و جنبههای تشکیل‌دهنده‌ی آن اتفاق‌نظر وجود ندارد، اما نکتهای که همه محققان در آن اتفاق‌نظر داشتهاند، چندبعدی بودن مفهوم کیفیت زندگی بوده است، به‌طوری‌که هر محقق با دیدگاه خود لایههای تشکیل‌دهنده‌ی کیفیت زندگی را برشمرده و سعی در تعریف کیفیت زندگی دارد.
بهطورکلی میتوان گفت چهارچوب مفهومی عمومی در ارتباط باکیفیت زندگی، رضایتمندی و بهزیستی موردپذیرش قرار نگرفته است و محققان مختلف به‌تناسب تخصص و زمینه کاری خود تعاریف متفاوتی از کیفیت زندگی ارائه دادهاند که این امر میتواند برآمده از سه عامل مختلف باشد که شامل چندبعدی بودن آن (Allen et al,2002:11) و کاربرد آن در حوزههای حرفهای متفاوت هم‌چون پزشکی، روانشناسی، جغرافیای انسانی، مطالعات توسعه، اقتصاد و جامعهشناسی هست و سرانجام، سطح تحلیل که ممکن است به عاملان، فرآیندها، موقعیتها و یا ساختارها مربوط باشد (رهنمایی و همکاران،29:1390). رامنی، براون و فرای (1994) کوشیدهاند تا توضیح دهند چرا تعریف جهان‌شمول پذیرفتهای از کیفیت زندگی وجود ندارد:
1. فرآیندهای درونی و ذهنی وابسته به تجارب کیفیت زندگی میتوانند از طریق دیدگاهها و فیلترهای مختلف توضیح داده و تفسیر شوند؛
2. مفهوم کیفیت زندگی به میزان قابل‌توجهی سنگین و مبهم است؛
3. رشد بشر و فرآیندهای توسعهای، میانگین امید به زندگی افراد در جوامعشان و گسترهای که این فرآیندهای روانشناختی تحت تأثیر عوامل محیطی و نظامهای ارزش‌گذاری انفرادی هستند را در برداردRomney et al,1994:253)).
در مورد کیفیت زندگی چیست و چگونه اندازهگیری میشود توافق وجود ندارد (Marcel & Dijkers,2005:87). بدین ترتیب، مفاهیم قابلیت زندگی، کیفیت محیط زندگی، کیفیت زندگی، رفاه، رضایتمندی و غیره دارای هم‌پوشانی بوده و اغلب در معانی مشابه به‌کار میروند. در یک محیط شهری مفهوم کیفیت زندگی، به‌واسطه‌ی تنوع اندیشهها و این‌که هر کس تعریف خاصی از زندگی و رفاه اجتماعی دارد، معنای متفاوتی را متصاعد میکند.(Bond & Corner, 2004:1) اما در یک تعریف عام، کیفیت زندگی شهری با عنوان زندگی راحت و دسترسی به نیازهای اساسی در یک محیط شهری تلقی میشود(Eiser, 2004:2).
کیفیت زندگی شهری، درواقع به معنای قابلیت زندگی در یک مکان مطرح میشود. در یک جامعه شهری، کیفیت زندگی برگرفته از تجربهی مشترک ساکنان شهر از محیط شهر (مثل کیفیت هوا، آب، ترافیک، فرصتهای تفریحی، شغلی و...) و سطح توانایی شهر در پاسخگویی به اهداف موردنظر ساکنان شهر است. به‌عبارت‌دیگر، کیفیت زندگی در کفایت اقتصادی، سیاسی و الزامات اجتماعی ساختار درونی یک شهر ریشه دارد Myers,1987:108)). برای مثال فضاهای سبز شهری، منابع آب و محیط خوب آسایش و خدمات را به‌عنوان اساس کیفیت زندگی شهری، فراهم میکند (Chen & Jim,2006:422). کیفیت زندگی شهری ممکن است احساس خوبی از ترکیبی از عوامل مرتبط با حس مکان یا هویت مکان از قبیل خوانایی، خاطره جمعی و حس تعلق تاریخی تعبیر شود (Profect & Gorden,1992:55).
درواقع، کیفیت زندگی در مناطق شهری نتیجه واکنش مردم نسبت به محیط شهری میباشد(Nasution & Zahrah,2012:466) و یکی از عوامل مهم در بهبود کیفیت زندگی در میان جوامع انسانی، استاندارد بودن محل زندگی از نظر بهداشت، اشتغال، محیطزیست و کالبد میباشد، به‌طوری‌که رضایت از ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی و فیزیکی محل زندگی بر رضایت از زندگی و کیفیت زندگی افراد تأثیرگذار است (Sirgy & Cornwell,2002:154).
رویکردهای کیفیت زندگی شهری
کیفیت زندگی شهری دو رویکرد عمده دارد که شامل رویکرد عینی و رویکرد ذهنی میباشد(Lee, 2008). این رویکردها اغلب به‌طور مجزا یا به‌ندرت در ترکیب باهم برای اندازهگیری کیفیت زندگی شهری به‌کار میروند.
کیفیت ذهنی زندگی: کیفیت ذهنی زندگی، ادراک مردم از وضعیت زندگیشان را منعکس می‌سازد و با استفاده از شاخصهای ذهنی اندازهگیری میشود. شاخصهای ذهنی بر‌اساس چگونگی درک و توصیف مردم از وضع خود استوار میباشند و برای ارزیابی افراد از وضعیت عینی زندگی استفاده می‌شوند(Das, 2008). این شاخصها از پیمایش ادراک، رضایت و ارزیابی شهروندان از زندگیشان به دست میآیند. شاخصهای ذهنی سطح رضایت ابرازشده توسط افراد و گروهها را که اصطلاحاً بهزیستی ذهنی نامیده میشود، ارزیابی میکند گزارش‌های شخصی افراد از ادراکاتشان در مورد جنبههای مختلف زندگی است و میزان رضایت افراد و گروهها را از تأمین نیازهایشان موردبررسی قرار میدهند. این شاخصها که مکمل متغیرهای اجتماعی، اقتصادی و محیطی میباشند، ادراکات و ارزشیابیهای افراد را از وضعیت عینی و ملموس زندگیشان نمایش می‌دهد. کیفیت ذهنی زندگی اغلب با استفاده از مقیاس لیکرت اندازهگیری میشود، اگرچه معمولاً دامنه معینی برای این کار وجود ندارد. به‌عنوان‌مثال فو (۲۰۰۰)، از طیف لیکرت پنج مقیاسی با دامنهایی از خیلی ناراضی تا خیلی راضی استفاده کرده است، درحالی‌که برتون و همکاران (۲۰۰۸)، از طیف لیکرت هفت مقیاسی استفاده کردهاند.
کیفیت عینی زندگی: کیفیت عینی زندگی، شرایط خارجی زندگی است که به‌عنوان‌مثال سطح تحصیلات و نرخ جرم و جنایت را نمایش می‌دهد (Das, 2008). کیفیت عینی زندگی با استفاده از شاخصهای عینی که مرتبط با واقعیات قابل‌مشاهده زندگی و مستخرج از دادههای ثانویه هستند، اندازهگیری میشود. مثال‌هایی از دادههای ثانویه شامل تراکم جمعیت، نرخ جرم و جنایت، سطوح آموزشی و خصوصیات خانوار است. شاخصهای عینی، محیطهای زندگی و کار افراد و گروهها را توصیف میکنند و شامل امکانات آموزشی، بهداشتی، تسهیلات فراغت، مسکن و... هست (Liu & Zhu, 2004). شاخصهای عینی، شاخصهای اجتماعی و اقتصادی قابل‌سنجش برای انعکاس میزان تأمین نیازهای انسانی هستند که از طریق بهکارگیری دادههای حاصل از گزارشها و آمارهای رسمی به‌دست‌آمده‌اند. این شاخصها، وضعیت ظاهری و ملموس زندگی را نمایش میدهند. در این روش میتوان از ابزارهایی مثل تولید ناخالص داخلی، شاخص پیشرفت واقعی، شاخص سلامت اجتماعی و شاخص توسعه انسانی برای مقایسات ملی و بین‌المللی استفاده کرد. نکته بسیار مهم این است که کیفیت نمی‌تواند تنها از طریق شرایط عینی تعیین شود، بلکه در نظر گرفتن بهزیستی ذهنی افراد نیز دارای اهمیت است. فو اظهار میکند که شاخصهای عینی به‌تنهایی نمی‌توانند کیفیت واقعی زندگی را نمایش دهند، زیرا این شاخصها دارای پایایی بالا، اما قابلیت اطمینان پایین در ارزیابی بهزیستی انسانی هستند (Seik, 2000).
رابطه بین کیفیت عینی و ذهنی زندگی
|
ادراک ذهنی افراد از بهزیستی، اغلب به‌وسیله تجارب آن‌ها تحت تأثیر قرار میگیرد. بسیاری از عوامل از قبیل، ویژگیهای اجتماعی مانند سن، درآمد، تحصیلات و سلامت بین جهان عینی و ارزیابی ذهنی از آن دخالت میکنند و این‌ها ممکن است به‌صورت
(Costanza et al, 2007). این شاخصها مبتنی بر
هم‌چنین تجربه فردی یک عامل کلیدی است که بر ادراک فرد از یک قلمرو ویژه تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان‌مثال، فردی که قربانی یک جنایت بوده، این عمل دارای تأثیر عمیق و ماندنی بر روی ادراک فردی وی از امنیت در آن محل است که ممکن است بسیار متفاوت با نرخ جرم و جنایتی باشد که در آن محل به‌وسیله شاخصهای عینی اندازهگیری شده است.
عامل دیگری که میتواند در رابطه عینی - ذهنی مهم باشد، سطح انتظارات و توقعات فردی است. پایین بودن سطح انتظارات باعث به وجود آمدن رضایتمندی نسبتاً بالای اظهارشده به‌وسیله فردی که موقعیت عینی آن تقریباً ضعیف است، می‌گردد. تصور انطباق عامل دیگری است که میتواند رابطه بین شرایط عینی و ذهنی را تحت تأثیر قرار دهد. اینگلهارت می‌گوید، آرزوها به‌طور طبیعی با وضعیت فرد تطابق مییابند و از این طریق سطح رضایت فرد افزایش مییابد. به نظر وی رضایت ذهنی از هر جنبه خاص زندگی بازتاب شکاف بین سطح آرزوهای او و وضعیت عینی وی است. اما سطوح آرزوهای فرد به‌تدریج با وضعیت او تطابق مییابد. از عوامل دیگری که در رابطه بین شاخصهای عینی و ذهنی کیفیت زندگی دخالت میکند، زمینه فرهنگی افراد است که استاندارد مقایسه را در مقابل شرایط عینی اندازهگیری شده، تولید میکند. ازاین‌رو، وجود چالش‌های جدی برحسب قانون، شاخصها و مقیاس جمعآوری اطلاعات، ترکیب ابعاد عینی و ذهنی را مشکل می‌سازد (ابدالی، 1396: 30).
کانون جرم خیز
اصطلاح مکانهای جرم خیز یا کانونهای جرم خیز بیانگر
یک مکان با میزان بالای جرم است. محدوده این مکان بخشی از شهر، یک محله کوچک و یا چند خیابان مجاور یکدیگر و حتی ممکن است یک‌خانه یا مجتمع مسکونی باشد. تعریفی دیگر این اصطلاح را معادل مکانهای کوچک با تعداد جرم زیاد قابل پیش‌بینی، حداقل در یک دوره زمانی یک‌ساله دانسته است (کلانتری، ۱۳۸۰: 85؛ ابدالی، 1396: 71). این دیدگاه نخست به‌وسیله «شرمن»، «گارتین» و «برگر» در سال ۱۹۸۹ مطرح شد و بر پایه نوعی علت شناسی مکانی جرم استوار گردید. طبق این نظریه برخی محدوده‌ها یا نقاط خاصی از شهر به دلیل وجود برخی عناصر کالبدی، اجتماعی، اقتصادی دارای تعداد جرم زیادی میباشند که گره‌های شهری ( پایانه‌ها و ایستگاههای حملونقل شهری)، برخی گذرها، حواشی شهر و بافتهای ناکارآمد و فرسوده شهری دارای این خصیصه هستند ( ابدالی، 1396: 71).
روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش با توجه به موضوع پژوهش، توصیفی- تحلیلی هست و بر‌اساس هدف، از نوع کاربردی است. جامعه آماری شامل ساکنین کانونهای جرم خیز منطقه 12 شهر تهران است که با استفاده از دادههای جرائم سرقت و با کمک نرمافزار ArcGIS و اکستنشن Kernel Density کانونهای جرم خیز شناسایی شدند و پرسشنامه کیفیت زندگی در این کانونها برداشت شد. جهت تحلیل دادههای گردآوری‌شده از نرمافزار SPSS استفاده‌شده است.
در این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران به تعیین حجم نمونه اقدام شده است که حجم نمونه موردنیاز برای جامعه آماری به تعداد 240720 نفر (مجموع جمعیت منطقه 12)، 384 نفر خواهد بود و برای روایی بیشتر به 400 نفر افزایش‌یافته است. هم‌چنین، حجم نمونه، به روش تصادفی انتخاب شدند. در تحقیق حاضر به‌منظور بررسی پایایی دادهها به دلیل این‌که ضریب آلفای کرونباخ از عمومیت و ارجحیت بیشتری برخوردار است از این روش استفاده‌شده است. مقدار آلفا را با استفاده از رابطه (1) محاسبه میکنند (مرکز آمار ایران، 1390؛ حافظنیا، 1389).
|
|
|
: j تعداد زیرمجموعه‌ی سؤالات پرسشنامه یا آزمون
2Ơ: انحراف معیار کل جامعه
رابطه 1. ضریب آلفای کرونباخ
با استفاده از نرمافزار SPSS آلفای کرونباخ محاسبه گردید. به‌این‌ترتیب که بعد از توزیع 400 پرسشنامه مقدار آلفا کرونباخ با استفاده از نرمافزار SPSS به دست آمد و مقدار آلفای محاسبه‌شده برابر با 94/0 است. جدول (1) مقدار آلفای کرونباخ به‌دست‌آمده را نشان می‌دهد.
جدول 1. مقدار آلفای کرونباخ
|
تعداد نمونه |
آلفای کرونباخ بر‌اساس موارد استانداردشده |
آلفای کرونباخ |
|
101 |
70/0 |
94/0 |
مأخذ: یافتههای تحقیق
همان‌طور که در جدول 1، مشاهده میشود مقدار آلفای کرونباخ بیشتر از 70/0 است که در پژوهشهای علوم انسانی این مقدار مناسب شناخته‌شده است؛ لذا، پرسشنامه دارای روایی است.
محدوده مورد مطالعه
محدودهی مکانی این پژوهش منطقهی 12 شهرداری تهران است. منطقهی 12 با مساحت 16.91 کیلومترمربع شامل 6 ناحیه و 13 محله است. این منطقه از شمال به خیابان انقلاب دارای نقاط عطف میدان فردوسی، پیچ شمیران، لالهزار، پل چوبی؛ از غرب به خیابان حافظ و خیابان وحدت اسلامی با نقاط عطف میدان تاریخی حسنآباد، میدان وحدت اسلامی، چهارراه وحدت اسلامی؛ از جنوب به خیابان شوش با نقاط عطف خیابان جهان‌پهلوان تختی، یخچال و میدان غار و از شرق به خیابان 17 شهریور با نقاط عطف خیابان شهید کفایی امانی، زیرگذر امیرکبیر و اتوبان شهید محلاتی محدود میشود (پور موسوی و همکاران، 1392).
منطقه ۱۲ دارای بافتی قدیمی است که هسته اولیه شهر تهران در این منطقه شکل‌گرفته شده است و به پیرامون گسترش‌یافته است (ابدالی، 1396: 118). منطقه 12 ازلحاظ جمعیتی با توجه به این‌که قطب تجاری- اقتصادی شهر تهران است به دو بخش جمعیتی قابل دستهبندی است:
تعداد خانوار ساکن در منطقه 12 بر‌اساس سرشماری سال 1390 برابر با 91000 خانوار است و میزان رشد جمعیت 2.5 درصد در سال است (پور موسوی و همکاران، 1392؛ مرکز آمار ایران، 1390). در شکل 1 موقعیت منطقه 12 شهرداری تهران را در میان مناطق 22 گانه شهرداری تهران مشاهده میکنید.
شکل 1. موقعیت محدوده مورد مطالعه در مناطق 22 گانه تهران
مقایسه تطبیقی جرائم محدوده مورد مطالعه با کل جرائم سرقت تهران
بررسی جرائم موردبررسی در محدوده شهر تهران نشان می‌دهد که در بین این جرائم، کیفقاپی توسط موتورسوار با تعداد 918 مورد معادل 10/55 درصد، بیشترین فراوانی را در بین جرائم دارد. بزه سرقت مغازه با تعداد 12 مورد معادل کمتر
از یک درصد (72/0) در رتبه آخر قرار دارد. جدول (2) نیز درصد و نسبت درصد جرائم مرتبط با سرقت محدوده مورد مطالعه را با کل جرائم مرتبط با سرقت در تهران نشان می‌دهد.
جدول 2. مقایسه تطبیقی جرائم محدوده مورد مطالعه با کل جرائم سرقت تهران
|
نوع جرم |
تعداد در محدوده مورد مطالعه |
تعداد در تهران بزرگ |
درصد در کل جرائم تهران |
درصد در محدوده مورد مطالعه |
درصد در تهران بزرگ |
اختلاف نسبی |
|
کیفقاپی توسط افراد پیاده و سایر |
79 |
241 |
47/14 |
11/16 |
5/14 |
بیشتر |
|
کیفقاپی توسط اتومبیل سوار |
7 |
39 |
34/2 |
42/1 |
3/2 |
کمتر |
|
کیفقاپی توسط موتورسوار |
296 |
918 |
10/55 |
16/60 |
1/55 |
بیشتر |
|
سرقت سواری، موتورسیکلت، قطعات و لوازم خودرو |
5 |
23 |
38/1 |
1 |
4/1 |
کمتر |
|
سرقت مغازه |
2 |
12 |
72/0 |
41/0 |
7/0 |
کمتر |
|
سرقت تلفن همراه و سایر |
10 |
35 |
10/2 |
2 |
2 |
مساوی |
|
شرارت و باج‌گیری |
93 |
398 |
89/23 |
9/18 |
9/23 |
کمتر |
|
مجموع |
492 |
1666 |
100 |
100 |
100 |
|
مأخذ: نیروی انتظامی تهران بزرگ و محاسبات نگارنده
تعیین کانونهای جرم خیز در منطقۀ 12 با استفاده از روش تخمین تراکم کرنل
روش تخمین تراکم کرنل، مناسبترین روش برای به تصویر کشیدن اطلاعات بزهکاری، به‌صورت سطوح پیوسته است. روش تخمین تراکم کرنل، نقاط جرم معین را در درون شعاع مشخصی جستجو و باهم جمع میکند و سطح هموار و پیوستهای را ایجاد میکند که نشاندهنده حجم یا تراکم توزیع
جرم در محدوده موردنظر است. این روش به‌جای خوشهبندی
بعضی جرائم و حذف مابقی آن‌ها به میزان تمرکز تمامی جرائم توجه میکند. شکل 3، نشان می‌دهد که توزیع جرائم سرقت در محدوده مورد مطالعه به‌صورت پراکنده بوده است، به‌طوری‌که چندین کانون جرم خیز در آن تشکیل‌شده است. هم‌چنین، محل وقوع این‌گونه از جرائم، معمولاً در مکانهای شلوغ و پرازدحام، جلوی بانکها، مراکز تجاری و میدان‌ها است.
شکل 2. تراکم کرنل جرائم سرقت محدوده مورد مطالعه
سنجش ابعاد یازدهگانه و شاخص کل کیفیت زندگی از دیدگاه ساکنان منطقه 12 شهرداری تهران (T تک نمونه‌ای)
آزمون T تک نمونه‌ای زمانی مورداستفاده قرار میگیرد که یک نمونه از جامعه وجود دارد و محقق بخواهد میانگین آن را با یک حالت معمول و رایج استاندارد و یا حتی یک عدد مورد انتظار مقایسه کند (نایبی، 1388: 19). به‌عبارت‌دیگر، زمانی که محقق قصد داشته باشد میانگین یک متغیر در پژوهش را با یک میانگین تعیین‌شده مقایسه کند از آزمون t تک نمونه‌ای بهره میگیرد (کریمی، 1394: 222). در این تحقیق برای آزمون T میانگین نمونه را با مقدار (3) که مقدار متوسط در نظر گرفته‌شده است مورد مقایسه قرار میگیرد. چنانچه میانگین هرکدام از ابعاد تحقیق بیشتر از مقدار 3 باشد و دارای اختلاف معنیداری با این مقدار تعیین‌شده باشد (05/. >P)، نشان می‌دهد که سطح کیفیت زندگی رضایتبخش است.
سنجش ابعاد اجتماعی- فرهنگی کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت بعد اجتماعی- فرهنگی کیفیت زندگی از 9 شاخص استفاده‌شده است که با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد اجتماعی- فرهنگی کیفیت زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخصها در سطح 95% میباشد. جدول 3، سطح رضایتمندی از شاخصهای اجتماعی- فرهنگی را نشان می‌دهد.
جدول 3. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای اجتماعی- فرهنگی
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
||||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|
|||
|
کمترین |
بیشترین |
|
||||||
|
تمایل به مشارکت در فعالیتها محل خود |
705/9- |
390 |
000/0 |
432/2 |
56777/0- |
6828/0- |
4527/0- |
|
|
رضایت از روابط همسایگی |
448/4- |
395 |
000/0 |
757/2 |
24242/0- |
3496/0- |
1353/0- |
|
|
آگاه بودن اقوام و دوستان از محل زندگی |
278/3- |
395 |
001/0 |
800/2 |
19949/0- |
3191/0- |
0799/0- |
|
|
تمایل به ماندن در منطقه |
476/7- |
390 |
000/0 |
503/2 |
49616/0- |
6267/0- |
3657/0- |
|
|
رضایت از حمایت دوستان |
2-6/3- |
384 |
001/0 |
797/2 |
20260/0- |
3268/0- |
0784/0- |
|
|
رضایت از زیبایی منطقه |
644/9- |
391 |
000/0 |
454/2 |
54592/0- |
6572/0- |
4346/0- |
|
|
سرزنده و جذاب بودن منطقه |
68/11- |
387 |
000/0 |
345/2 |
65464/0- |
7648/0- |
5444/0- |
|
|
احساس تعلق به محله |
968/5- |
374 |
000/0 |
600/2 |
40000/0- |
5318- |
2682/0- |
|
|
تمایل به ترک منطقه در صورت بهبود وضع اقتصادی |
610/9 |
388 |
000/0 |
683/3 |
68380/0 |
5439/0 |
8237/0 |
|
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد اقتصادی کیفیت زندگی
برای سنجش سطح رضایت بعد اقتصادی کیفیت زندگی از 4 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد اقتصادی کیفیت زندگی
پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخصها در سطح 95% میباشد؛ و بهطورکلی با توجه به نرخ بالای بیکاری در شهر تهران در هر پنج شاخص رضایتمندی ساکنین در وضعیت نامطلوب شدیدی قرار دارد. جدول 4، سطح رضایتمندی از شاخصهای اقتصادی را نشان می‌دهد.
جدول 4. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای اقتصادی
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
||||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|
|||
|
کمترین |
بیشترین |
|||||||
|
رضایت از میزان درآمد خود |
971/19- |
395 |
000/0 |
027/2 |
97222/0- |
0679/1- |
8765/0- |
|
|
رضایت از هزینههای زندگی |
861/17- |
393 |
000/0 |
068/2 |
93147/0- |
0340/1- |
8289/0- |
|
|
رضایت از وضعیت امنیت شغلی |
867/14- |
390 |
000/0 |
120/2 |
87980/0- |
9961/0- |
7635/0- |
|
|
رضایت از وضعیت اشتغال در سطح شهر |
658/21- |
385 |
000/0 |
901/1 |
09845/0- |
1982/1- |
9987/0- |
|
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد امنیت کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت در بعد امنیت از 5 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد امنیت کیفیت زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخصها در سطح 95% میباشد و بهطورکلی با توجه به نرخ بالای جرم و جنایت در شهر تهران و بخصوص در منطقه 12 شهرداری تهران در هر پنج شاخص رضایتمندی ساکنین در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. جدول 5، آزمون T تک نمونه‌ای گویای سطح رضایتمندی از شاخصهای امنیت است.
جدول 5- آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای امنیت
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
||||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|
|||
|
کمترین |
بیشترین |
|||||||
|
رضایت از امنیت منطقه |
878/4- |
389 |
000/0 |
700/2 |
30000/0- |
4209/0- |
1791/0- |
|
|
رضایت از امنیت پارکها و فضاها باز در منطقه |
700/6- |
369 |
000/0 |
573/2 |
42703/0- |
5523/0- |
3017/0- |
|
|
امنیت تردد زنان و کودکان در منطقه |
915/3- |
364 |
000/0 |
756/2 |
24383/0- |
3663/0- |
1214/0- |
|
|
رضایت از عملکرد مراکز انتظامی |
567/5- |
356 |
000/0 |
624/2 |
37535/0- |
5079/0- |
2428/0- |
|
|
میزان فضاها مخروبه و بسته جرم خیز منطقه |
332/2 |
352 |
000/0 |
158/3 |
25864/0 |
0248/0 |
2924/0 |
|
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد دسترسی به مراکز روزانه کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت در بعد دسترسی به مراکز روزانه از 7 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد دسترسی به مراکز روزانه کیفیت زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخصها به‌جز شاخصهای دسترسی به مراکز خرید روزانه، دسترسی به مراکز خرید
هفتگی، دسترسی به مراکز دفاتر پستی و دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی در سطح 95% میباشد. شاخص دسترسی به مراکز خرید هفتگی با اختلاف میانگین 8078/0 کمترین فاصله و اختلاف با میانگین گویهها (3) دارد که تقریباً در حد متوسط است. شاخص دسترسی به مراکز اشتغال با اختلاف از میانگین 61782/0- بیشترین فاصله را با میانگین دارد که بیانگر شرایط نامطلوب در این شاخص است. جدول 6، گویای سطح رضایتمندی از شاخصهای دسترسی به مراکز روزانه است.
جدول 6. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای دسترسی به مراکز روزانه
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
|||||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|
||||
|
کمترین |
بیشترین |
|
|||||||
|
رضایت از دسترسی به مراکز اداری منطقه |
642/3- |
367 |
000/0 |
778/2 |
21196/0- |
3264/0- |
0975/0- |
|
|
|
رضایت از دسترسی به مراکز خرید روزانه |
119/1 |
364 |
000/0 |
063/3 |
06301/0 |
0478/0- |
1738/0 |
|
|
|
رضایت از دسترسی به مراکز خرید هفتگی |
367/1 |
358 |
000/0 |
080/3 |
08078/0 |
0354/0- |
1970/0 |
|
|
|
رضایت از دسترسی به مراکز دفاتر پستی |
745/1- |
364 |
000/0 |
901/2 |
09863/0 |
2098/0- |
0125/0 |
|
|
|
رضایت از دسترسی به مراکز بانکها |
750/6 |
368 |
000/0 |
384/3 |
38482/0 |
2727/0 |
4969/0 |
|
|
|
رضایت از دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی |
076/1- |
370 |
000/0 |
935/2 |
06469/0- |
1829/0- |
0536/0 |
|
|
|
رضایت از دسترسی به مراکز اشتغال |
052/10- |
347 |
000/0 |
382/2 |
61782/0- |
7387/0- |
4969/0- |
|
|
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد دسترسی به مراکز تفریحی کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت در بعد دسترسی به مراکز تفریحی از 5 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد دسترسی به مراکز تفریحی کیفیت زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخصها به‌جز
شاخص دسترسی به مراکز مذهبی در سطح 95% میباشد. شاخص دسترسی به مراکز مذهبی با اختلاف میانگین 06197/0- کمترین فاصله و اختلاف با میانگین گویهها (3) دارد که تقریباً در حد متوسط است. شاخص دسترسی به مراکز فرهنگی با اختلاف از میانگین 43213/0- بیشترین فاصله را با میانگین دارد که بیانگر شرایط نامطلوب در این شاخص است. جدول 7، سطح رضایتمندی از شاخصهای دسترسی به مراکز تفریحی را نشان می‌دهد.
جدول 7. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای دسترسی به مراکز تفریحی
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
|||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|||
|
کمترین |
بیشترین |
||||||
|
رضایت از دسترسی به مراکز تفریحی و فضای باز |
205/5- |
369 |
000/0 |
683/2 |
31622/0- |
4357/0- |
1967/0- |
|
رضایت از دسترسی به پارکها و فضاهای سبز |
438/2- |
359 |
000/0 |
852/2 |
14722/0- |
2660/0- |
0285/0- |
|
رضایت از دسترسی به مراکز ورزشی |
174/7- |
358 |
000/0 |
576/2 |
42340/0- |
5395/0- |
3073/0- |
|
رضایت از دسترسی به مراکز مذهبی |
976/0- |
354 |
000/0 |
938/2 |
06197/0- |
1868/0- |
0629/0 |
|
رضایت از دسترسی به مراکز فرهنگی |
071/8- |
360 |
000/0 |
567/2 |
43213/0- |
5374/0- |
2577/0- |
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد دسترسی به مراکز آموزشی کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت در بعد دسترسی به مراکز آموزشی از 3 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد دسترسی به مراکز آموزشی کیفیت زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخصها در سطح 95% میباشد. شاخص کیفیت دسترسی به مدارس با اختلاف میانگین 35714/0- کمترین فاصله و اختلاف با میانگین گویهها (3) دارد. شاخص رضایت از آموزش شغلی با اختلاف از میانگین 71388/0- بیشترین فاصله را با میانگین دارد که بیانگر شرایط نامطلوب در این شاخصها است. جدول 8، سطح رضایتمندی از شاخصهای دسترسی به مراکز آموزشی را نشان می‌دهد.
جدول 8. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای دسترسی به مراکز آموزشی
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
|||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|||
|
کمترین |
بیشترین |
||||||
|
رضایت از کیفیت دسترسی به مدارس |
383/6- |
394 |
000/0 |
642/2 |
35714/0- |
4672/0- |
2471/0- |
|
رضایت از دسترسی به مراکز آموزشی |
008/9- |
356 |
000/0 |
526/2 |
47339/0- |
5767/0- |
3700/0- |
|
رضایت از آموزش شغلی |
248/12- |
352 |
000/0 |
286/2 |
71388/0- |
8285/0- |
5993/0- |
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد زیستمحیطی کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت در بعد زیستمحیطی از 6 شاخص استفاده‌شده است. محاسبات حاصل از T تک نمونه که برای تعیین وضعیت رضایتمندی ساکنین از بعد زیستمحیطی انجام‌گرفته است، بیانگر آن است که شاخص آرامش و سکوت در محدوده مورد مطالعه با میانگین 37/2، شاخص نظافت و پاکیزگی با میانگین 36/2، شاخص کیفیت هوا با میانگین 99/1، شاخص دفع آبهای سطحی با میانگین 50/2، شاخص
بوی نامطبوع با میانگین 74/2 و شاخص احساس نزدیکی به طبیعت در سطح محدوده مورد مطالعه با میانگین 30/2 از سطح متوسط شاخصها (3) پایینتر هستند که نشاندهنده عدم رضایت ساکنین از بعد زیستمحیطی است. جدول 9، سطح رضایتمندی از شاخصهای زیستمحیطی را نشان می‌دهد.
جدول 9. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای زیستمحیطی
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
|||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|||
|
کمترین |
بیشترین |
||||||
|
رضایت از آرامش و سکونت منطقه |
777/10- |
368 |
000/0 |
371/2 |
62873/0- |
7434/0- |
5140/0- |
|
رضایت از پاکیزگی و نظافت منطقه |
603/11- |
361 |
000/0 |
364/2 |
63536/0- |
7430/0- |
5277/0- |
|
رضایت از کیفیت هوای منطقه |
876/18- |
363 |
000/0 |
991/1 |
00824/1- |
1133/1- |
9032/0- |
|
رضایت از دفع آبهای سطحی |
827/7- |
357 |
000/0 |
500/2 |
50000/0- |
6256/0- |
3744/0- |
|
وجود بوهای نامطبوع |
649/3- |
366 |
000/0 |
743/2 |
25613/0- |
3942/0- |
1181/0- |
|
احساس نزدیکی به طبیعت در منطقه |
869/11- |
363 |
000/0 |
304/2 |
69505/0- |
8102/0- |
5799/0- |
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد زیرساختهای شهری کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت در بعد زیرساختهای شهری از 6 شاخص استفاده‌شده است. محاسبات حاصل از T تک نمونه که برای تعیین وضعیت رضایتمندی ساکنین از بعد زیرساختهای شهری انجام‌گرفته است بیانگر آن است که شاخص سیستم مخابراتی با میانگین 02/3، شاخص سیستم گازرسانی با میانگین 32/3، شاخص سیستم برق با میانگین 05/3 و شاخص دسترسی به مراکز ایمنی (آتشنشانی) در سطح محدوده مورد مطالعه با میانگین 17/3 از سطح متوسط شاخصها (3) بالاتر هستند که نشاندهنده شرایط رضایتبخش از طرف شهروندان است. شاخص سیستم جمعآوری زباله در محدوده مورد مطالعه با میانگین 48/2، شاخص شبکه آب‌رسانی با میانگین 79/2، از سطح متوسط شاخصها (3) پایینتر هستند که نشاندهنده عدم رضایت ساکنین از این شاخصها است که علت آن را باید در نفوذناپذیری معابر محدوده مورد مطالعه در بافتهای فرسوده و قدیمی دانست. جدول 10، آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای زیرساختهای شهری را نشان می‌دهد.
جدول 10-آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای زیرساختهای شهری
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
|||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|||
|
کمترین |
بیشترین |
||||||
|
سیستم جمعآوری زباله |
527/8- |
367 |
000/0 |
486/2 |
51359/0- |
6320/0- |
3951/0- |
|
سیستم شبکه آب‌رسانی |
656/3- |
368 |
000/0 |
796/2 |
20325/0- |
3126/0- |
0939/0- |
|
سیستم مخابراتی |
266/0 |
369 |
000/0 |
024/3 |
02432/0- |
1554/0- |
2041/0 |
|
سیستم گازرسانی |
573/5 |
371 |
000/0 |
328/3 |
32796/0- |
1554/0 |
4437/0 |
|
سیستم برق |
849/0 |
387 |
000/0 |
054/3 |
05412/0- |
0649/0- |
1731/0 |
|
دسترسی به مراکز ایمنی |
783/2 |
381 |
000/0 |
170/3 |
17016/0- |
0500/0 |
2904/0 |
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد مسکن کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت در بعد مسکن از 9 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد مسکن پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخصها در سطح
95% میباشد و با توجه به میزان بالای فرسودگی در محدوده مورد مطالعه در هر 9 شاخص رضایتمندی ساکنین در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. جدول 11، آزمون T تک نمونه‌ای نشاندهنده سطح رضایتمندی از شاخصهای مسکن است.
جدول 11. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای مسکن
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
|
|||||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
||||||
|
کمترین |
بیشترین |
|||||||||
|
رضایت از امکانات منزل (فضای باز و نشیمن) |
911/12- |
388 |
000/0 |
308/2 |
69152/0- |
7968/0- |
5862/0- |
|
||
|
رضایت از تعداد اتاقهای منزل |
180/12- |
383 |
000/0 |
341/2 |
65885/0- |
7652/0- |
5525/0- |
|
||
|
رضایت از تهویه و نورگیری طبیعی منزل |
806/5- |
384 |
000/0 |
662/2 |
33766/0- |
4520/0- |
2233/0- |
|
||
|
رضایت از مساحت منزل |
945/10- |
379 |
000/0 |
360/2 |
63947/0- |
7544/0- |
5246/0- |
|
||
|
رضایت از خدمات زیربنایی (دریافت انرژی) |
184/9- |
383 |
000/0 |
510/2 |
48958/0- |
5944/0- |
3848/0- |
|
||
|
رضایت از ایمنی منزل در برابر حوادث طبیعی |
979/11- |
379 |
000/0 |
326/2 |
37368/0- |
7843/0- |
5631/0- |
|
||
|
رضایت از حریم خصوصی |
547/6- |
381 |
000/0 |
628/2 |
37173/0- |
4834/0- |
2601/0- |
|
||
|
رضایت از طراحی و ساخت منزل |
980/10- |
376 |
000/0 |
400/2 |
59947/0- |
7068/0- |
4921/0- |
|
||
|
رضایت از کیفیت نوسازی و استحکام |
815/12- |
378 |
000/0 |
308/2 |
69129/0- |
7974/0- |
5852/0- |
|
||
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد حملونقل و ترافیک کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایت در بعد حملونقل و ترافیک از 9 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد حملونقل و ترافیک
پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخصها به‌جز شاخصهای دسترسی به ایستگاههای اتوبوس، تاکسی و مترو در سطح 95% میباشد. جدول 12، سطح رضایتمندی از شاخصهای حملونقل و ترافیک را نشان می‌دهد.
جدول 12. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای حملونقل و ترافیک
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
|||||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|||||
|
کمترین |
بیشترین |
||||||||
|
دسترسی به ایستگاههای اتوبوس |
397/1 |
388 |
000/0 |
084/3 |
84830/0 |
0345/0- |
2042/0 |
||
|
دسترسی به ایستگاههای مینیبوس |
619/12- |
376 |
000/0 |
228/2 |
77188/0- |
8922/0- |
6516/0- |
||
|
دسترسی به ایستگاههای تاکسی |
087/1- |
381 |
000/0 |
931/2 |
06806/0- |
1911- |
0550/0 |
||
|
دسترسی به تاکسی خطی |
727/2- |
380 |
000/0 |
832/2 |
16798/0- |
2891/0- |
0469/0- |
||
|
دسترسی به ایستگاههای سوخت‌رسانی |
221/4- |
378 |
000/0 |
752/2 |
24802- |
3636/0- |
1325/0- |
||
|
دسترسی به ایستگاههای مترو |
534/2 |
383 |
000/0 |
171/3 |
17188/0 |
0385/0 |
3052/0 |
||
|
رضایت از شرایط ترافیکی در معابر و خیابانها |
549/13- |
383 |
000/0 |
226/2 |
77344/0- |
8857/0- |
6612/0- |
||
|
رضایت از شرایط رفت‌وآمد پیاده |
027/10- |
382 |
000/0 |
409/2 |
59008/0- |
7058/0- |
4744/0- |
||
|
ایمنی در برابر تصادف وسایل نقلیه موتوری |
883/15- |
378 |
000/0 |
121/2 |
87863/0- |
9874/0- |
7699/0- |
||
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش ابعاد حکمروایی شهری کیفیت زندگی (T تک نمونه‌ای)
برای سنجش سطح رضایتمندی در بعد حکمروایی از 7 گویه شامل احساس هویت و تعلق‌خاطر به منطقه، رضایت از حقوق شهروندی، رضایت از آزادی قومیتها رضایت از عدالت
اجتماعی و اعمال قانون در جامعه، رضایت از مشارکت در شورایاری محله، رضایت از عملکرد شهرداری و رضایت از عملکرد نمایندگان شورای شهر استفاده‌شده است. سطح معناداری همه گویههای بعد حکمروایی شهری در سطح 95%
محاسبات حاصل از T تک نمونه‌ای که با ترکیب میانگین گویهها برای تعیین وضعیت رضایتمندی ساکنین از بعد حکمروایی شهری انجام‌گرفته است و بیانگر آن است که متوسط سطح رضایت پایین است. بهطورکلی این محاسبات نشان می‌دهد که رضایت از گویههای بعد حکمروایی در سطح پایینتر از متوسط ارزیابی میشود. این شرایط معلول اختلاف و نابرابری زیاد بین نواحی برخوردار و کم برخوردار شهر تهران است. جدول 13، رضایتمندی از شاخصهای حکمروایی شهری و بعد حکمروایی شهری را نشان می‌دهد.
جدول 13. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخصهای حکمروایی شهری
|
شاخص |
T |
ارزش آزمون= 3 |
|||||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
میانگین |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|||||
|
کمترین |
بیشترین |
||||||||
|
احساس هویت و تلق خاطر به منطقه |
163/11- |
380 |
000/0 |
380/2 |
61942/0- |
7285/0- |
5103/0- |
||
|
رضایت از حقوق شهروندی |
876/11- |
384 |
000/0 |
345/2 |
65455/0- |
7629/0- |
5462/0- |
||
|
رضایت از آزادی قومیتها |
689/5- |
379 |
000/0 |
628/2 |
37105/0- |
4993/0- |
2428/0- |
||
|
عدالت اجتماعی و اعمال قانون در جامعه |
211/12- |
379 |
000/0 |
273/2 |
72632/0- |
8433/0- |
6094/0- |
||
|
مشارکت در تصمیمات شورایاری |
379/16- |
380 |
000/0 |
026/2 |
97375/0- |
0907/1- |
8569/0- |
||
|
عملکرد شهرداری |
414/11- |
376 |
000/0 |
342/2 |
65782/0- |
7712/0- |
5445/0- |
||
|
عملکرد نمایندگان شورای شهر |
681/16- |
373 |
000/0 |
061/2 |
93850/0- |
0491/1- |
8279/0- |
||
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش کل کیفیت زندگی از دیدگاه ساکنان محدوده مورد مطالعه (T تک نمونه‌ای)
با ترکیب دادههای تمامی شاخصهای ابعاد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، امنیت، دسترسی به مراکز روزانه، دسترسی به مراکز تفریحی، دسترسی به مراکز آموزشی، زیستمحیطی، زیرساختهای شهری، مسکن، حملونقل و ترافیک و حکمروایی شهری و محاسبه متوسط سطح رضایت و مقایسه آن‌ها با متوسط سطح رضایت (3)، بیانگر این نکته میباشد که رضایت از تمامی ابعاد کیفیت زندگی در سطح پایینتر از متوسط ارزیابی میشود. شاخص کل کیفیت زندگی ترکیبی از میانگین ابعاد یازدهگانه کیفیت زندگی در این تحقیق میباشد. برای وضعیت شاخص کل از آزمون T تک نمونه‌ای استفاده‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری در سطح 95% میباشد. با توجه مقدار متوسط برآورد شده (3) و میانگین به‌دست‌آمده از جامعه آماری (40/2) و اختلاف منفی بین این دو، این نتیجه را نشان می‌دهد که شاخص کل کیفیت زندگی در وضعیت مناسبی قرار ندارد. جدول 14، سطح رضایتمندی تمامی ابعاد کیفیت زندگی را نشان می‌دهد.
جدول 14. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از کل ابعاد کیفیت زندگی
|
بعد |
T |
ارزش آزمون= 3 |
||||||
|
درجه آزادی |
سطح معناداری |
اختلاف میانگین |
سطح معناداری 95% |
|
||||
|
کمترین |
بیشترین |
|
||||||
|
اجتماعی- فرهنگی |
058/12- |
399 |
000/0 |
36444/0- |
4239/0- |
3050/0- |
||
|
انحراف معیار 60446/0 |
میانگین مشاهده شده 6356/2 |
|
||||||
|
اقتصادی |
950/24- |
399 |
000/0 |
01188/1- |
0916/1- |
9321/0- |
||
|
انحراف معیار 81112/0 |
میانگین مشاهده شده 9881/1 |
|
||||||
|
امنیت |
219/9- |
394 |
000/0 |
43646/0- |
5295/0- |
3434/0- |
||
|
انحراف معیار 94094/0 |
میانگین مشاهده شده 5635/2 |
|
||||||
|
دسترسی به مراکز روزانه |
308/3- |
372 |
001/0 |
13673/0- |
2180/0- |
0555/0- |
||
|
انحراف معیار 79826/0 |
میانگین مشاهده شده 8633/2 |
|
||||||
|
دسترسی به مراکز تفریحی |
890/7- |
369 |
000/0 |
34324/0- |
4288/0- |
02577/0- |
||
|
انحراف معیار 83677/0 |
میانگین مشاهده شده 6568/2 |
|
||||||
|
دسترسی به مراکز آموزشی |
809/12- |
359 |
000/0 |
56111/0- |
6473/0- |
4750/0- |
||
|
انحراف معیار 83113/0 |
میانگین مشاهده شده 4389/2 |
|
||||||
|
زیستمحیطی |
728/18- |
370 |
000/0 |
66532/0- |
7352/0- |
5955/0- |
||
|
انحراف معیار 68428/0 |
میانگین مشاهده شده 3347/2 |
|
||||||
|
زیرساختهای شهری |
563/3- |
393 |
000/0 |
16582/0- |
2573/0- |
0743/0- |
||
|
انحراف معیار 92372/0 |
میانگین مشاهده شده 8342/2 |
|
||||||
|
مسکن |
189/16- |
390 |
000/0 |
62688/0- |
7030/0- |
5508/0- |
||
|
انحراف معیار 76567/0 |
میانگین مشاهده شده 3731/2 |
|
||||||
|
حملونقل و ترافیک |
381/11- |
390 |
000/0 |
41915/0- |
4916/0- |
3467/0- |
||
|
انحراف معیار 72823/0 |
میانگین مشاهده شده 5808/2 |
|
||||||
|
حکمروایی شهری |
108/18- |
387 |
000/0 |
75442/0- |
8363/0- |
6225/0- |
||
|
انحراف معیار 82063/0 |
میانگین مشاهده شده 2456/2 |
|
||||||
|
شاخص کل |
100/19- |
399 |
000/0 |
59496/0- |
6562/0- |
5337/0- |
||
|
انحراف معیار 62298/0 |
میانگین مشاهده شده 4050/2 |
|
||||||
مأخذ: یافتههای تحقیق
سنجش رابطه میان مؤلفههای کیفیت زندگی و کل کیفیت زندگی
به‌منظور تحلیل دادهها، رابطهی کل کیفیت زندگی با مؤلفههای کیفیت زندگی در 11 بعد بررسی‌شده است. هم‌چنین، با توجه به این‌که برای سنجش هر بعد کیفیت زندگی و کل کیفیت زندگی از چندین سوال استفاده‌شده است؛ از این رو سؤالها پس از ترکیب شدن تجزیه‌وتحلیل شدند. با توجه به فاصلهای بودن سوالها مربوط به دو متغیر ذکر شده از آزمون همبستگی پیرسون (Pearson Correlation) برای بررسی همبستگی بین متغیرها استفاده‌شده است (پور موسوی، 1392؛ کلانتری، 1387: 108). ضرایب همبستگی ابعاد کیفیت زندگی با کل کیفیت زندگی در جدول 15 آمده است. با توجه به دادههای جدول، ابعاد یازدهگانه کیفیت زندگی با کل کیفیت زندگی رابطهی مستقیم و معناداری دارد؛ یعنی با افزایش هر یک از ابعاد کیفیت زندگی بر میزان کل کیفیت زندگی نیز افزوده میشود.
جدول 15. نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین مؤلفههای کیفیت زندگی و کل کیفیت زندگی
|
|
کل کیفیت زندگی |
||
|
متغیرها |
تعداد پاسخگویان |
همبستگی پیرسون |
مقدار معناداری |
|
اجتماعی- فرهنگی |
400 |
508/0 |
000/0 |
|
اقتصادی |
400 |
458/0 |
000/0 |
|
امنیت |
395 |
741/0 |
000/0 |
|
دسترسی به مراکز روزانه |
373 |
670/0 |
000/0 |
|
دسترسی به مراکز تفریحی |
370 |
777/0 |
000/0 |
|
دسترسی به مراکز آموزشی |
362 |
661/0 |
000/0 |
|
زیستمحیطی |
372 |
716/0 |
000/0 |
|
زیرساختهای شهری |
395 |
755/0 |
000/0 |
|
مسکن |
391 |
428/0 |
000/0 |
|
حملونقل و ترافیک |
391 |
623/0 |
000/0 |
|
حکمروایی شهری |
388 |
626/0 |
000/0 |
مأخذ: یافتههای تحقیق
بحث و نتیجهگیری
رشد سریع شهرنشینی در دهههای اخیر و بیتوجهی به ابعاد کیفی زندگی انسان، پیامدهای نامطلوب بر سطح سلامت فردی و اجتماعی شهرها به دنبال داشته است و کیفیت زندگی شهری را به یکی از مهمترین حوزههای مطالعات شهری در کشورهای مختلف تبدیل کرده است. این مهم به دلیل اهمیت روز افزون مطالعات کیفیت زندگی در پایش سیاستهای عمومی و نقش آن به‌عنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامهریزی شهری است. یافتههای این تحقیق با نتایج تحقیقات متعدد پیرامون موضوع مورد مطالعه که طی سال‌های اخیر در ایران نیز صورت گرفته است همخوانی دارد که از جمله می توان به ارزیابی تطبیقی شاخصهای کیفیت زندگی در محلات مسکونی (مطالعه موردی: شهر کامیاران) توسط پوراحمد و همکاران (1395) و نیز تحقیق سالاری سردری و همکاران (1393) تحت عنوان، بررسی مؤلفههای کیفیت زندگی در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر لامرد) اشارهکرد که دارای قرابت است. روش تحقیق در این پژوهش با توجه به موضوع پژوهش، توصیفی- تحلیلی و هدف از نوع کاربردی است. برای تجزیه‌وتحلیل دادهها از آزمونهای تی تک نمونه‌ای و پیرسون استفاده شد. جامعه آماری شامل ساکنین کانونهای جرم خیز منطقه 12 شهر تهران است که با استفاده از دادههای جرائم سرقت و با کمک نرمافزار ArcGIS و اکستنشن Kernel Density کانونهای جرم خیز شناسایی شدند، حجم نمونه مورد مطالعه بر‌اساس فرمول کوکران 384 نفر برآورد شد که برای روایی بیشتر به 400 نفر افزایش‌یافته است و به روش تصادفی انتخاب شدند. نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای نشان داد که متوسط میانگین رضایتمندی ساکنین در ابعاد اجتماعی- فرهنگی 63/2، اقتصادی 98/1، امنیت 56/2، دسترسی به مراکز خرید روزانه 86/2، دسترسی به مراکز تفریحی 65/2، دسترسی به مراکز آموزشی 43/2، زیستمحیطی 33/2، زیرساختهای شهری 83/2، مسکن 37/2، حملونقل و ترافیک 58/2 و حکمروایی شهری 24/2 در سطح پایینی قرار دارد. هم‌چنین، برای بررسی ضرایب همبستگی ابعاد کیفیت زندگی با کل کیفیت زندگی شهری از همبستگی پیرسون استفاده شد که این آزمون نشان داد ابعاد یازدهگانه کیفیت زندگی با کل کیفیت زندگی شهری رابطهی مستقیم و معناداری دارد، یعنی با افزایش هر یک از ابعاد کیفیت زندگی بر میزان کل کیفیت زندگی شهری نیز افزوده میشود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که وضعیت کیفیت زندگی در کانونهای جرم خیز منطقه 12، شهرداری تهران در زمینههای اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، امنیت، دسترسی به مراکز روزانه، دسترسی به مراکز تفریحی، دسترسی به مراکز آموزشی، زیستمحیطی، زیرساختهای شهری، مسکن، حملونقل و ترافیک و حکمروایی شهری از دید نمونه آماری، نامطلوب و کمتر از حد متوسط ارزیابی شده است.
منابع
1.ابدالی، یعقوب (1396)، تحلیل فضایی کیفیت زندگی و بزهکاری در بافتهای ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
2. الله قلی پور، سارا (1396)، بررسی شاخصهای مسکن پایدار شهری (مطالعه موردی: ناحیه 1 منطقه 9 تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
3. پوراحمد، احمد، قربانی، رامین، فرهادی، ابراهیم، درودینیا، عباس (1395)، ارزیابی تطبیقی شاخصهای کیفیت زندگی در محلات مسکونی (مطالعۀ موردی: شهر کامیاران،. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، 4: 548- 519.
4. پور موسوی، سیدموسی، عباسی کسبی، دنیا، واحدی، حیدر (1392)، تحلیل و ارزیابی مؤلفههای سرمایه اجتماعی و تأثیر آن در امنیت اجتماعی شهر (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، 10: 156- 139.
5. حاتمینژاد، حسین، پوراحمد، احمد، منصوریان، حسین، رجایی، سیدعباس (1392)، تحلیل مکانی شاخصهای کیفیت زندگی در شهر تهران. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 4: 56- 29.
6. حاتمینژاد، حسین (1379)، عدالت اجتماعی و شهر: ناهمگونی فضایی محلات شهر مشهد. رساله دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی.
7. حاتمینژاد، حسین، ابدالی، یعقوب، علیپوری، احسان (1395)، سنجش کیفیت زندگی مهاجران افغان مقیم ایران با رویکرد ذهنی (مطالعه موردی: روستای فیروزآباد). فصلنامه جغرافیایی سرزمین، دوره 13، شماره 49: 92- 77.
8. خراسانی، محمدامین (1391)، تبیین زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی مطالعه موردی: شهرستان ورامین. رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه تهران.
9. رهنمایی، محمدتقی، منوچهری، میاندوآب، ایوب، فرجی ملایی، امین (1390)، تحلیل کیفیت زندگی در بافت فرسوده شهر میاندوآب. مدیریت شهری، شماره 28: 240-223.
10. زنگنهشهرکی، سعید، گلینشریفادینی، جواد، حسنزاده، داود، سالاریمقدم، زهرا (1393). تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیر رسمی منطقۀ کلانشهری تهران (مطالعه موردی: اسلامآباد، صالحآباد). فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، دورۀ 46، شمارۀ 1، بهار: 196- 177.
11. سالاری، سردری، فرضعلی، حیدری مقدم، مصطفی، سبحانی، نوبخت، عارفی، اعظم (1393)، بررسی مؤلفههای کیفیت زندگی در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر لامرد). دوفصلنامه پژوهشهای منظر شهر، 2: 91- 53.
12. شریفی، عبدالنبی (1385)، عدالت اجتماعی و شهر: تحلیلی بر نابرابری‌های منطقهای در شهر اهواز. رساله دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران.
13. علیاکبری، اسماعیل، امینی، مهدی (1389)، کیفیت زندگی شهری در ایران (1385- 1365) ، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، 36: 148- 121.
14. غفاری، غلامرضا، کریمی، علیرضا، نوذری، حمزه (1391)، روند مطالعه کیفیت زندگی در ایران. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دوره اول، شماره 3: 134- 107.
15. فرجی ملایی، امین (1389)، تحلیل شاخصهای کیفیت زندگی و برنامهریزی برای بهبود آن مورد: شهر بابلسر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران.
16. کریمی، رامین (1394)، راهنمای آسان تحلیل آماری با SPSS. نشر هنگام، تهران.
17. کلانتری، خلیل (1387)، پردازش و تحلیل دادهها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی (با استفاده از نرمافزار SPSS). فرهنگ صبا، تهران.
18. کلانتری، محسن (1380). بررسی جغرافیای جرم و جنایت در مناطق شهر تهران. پایان‌نامه دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، به راهنمایی دکتر محمد تقی رهنمایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
19. مرصوصی، نفیسه (1382)، تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران. رساله دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس.
20. مرصوصی، نفیسه، لاجوردی، سیدعلیرضا (1393). مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی شهری در ایران. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال چهاردهم، 2: 95- 69.
21. مرکز آمار ایران (1390) ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن. قابل دسترسی از طریق سایت: www.amar.org.ir
22. نایبی، هوشنگ (1388)، آمار توصیفی برای علوم اجتماعی. سمت، تهران.
residential housing prices in Guangzhou (China), Landscape and Urban Planning, 78:422-434.
)
