باززنده سازی مراکز محله‌‌های سنتی براساس مفاهیم نظریه ساختارهای زنده الکساندر‌‌‌‌‌‌، مطالعه موردی: محله حکم‌آباد تبریز

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری‌‌‌‌‌‌، گروه شهرسازی‌‌‌‌‌‌، دانشگاه آزاد اسلامی‌‌‌‌‌‌، واحد تبریز‌‌‌‌‌‌، تبریز‌‌‌‌‌‌، ایران.

2 استادیار گروه شهرسازی‌‌‌‌‌‌، دانشگاه آزاد اسلامی‌‌‌‌‌‌، واحد تبریز‌‌‌‌‌‌، تبریز‌‌‌‌‌‌، ایران.

چکیده

مطالعه حاضر با هدف تدوین راهنمای طراحی برای مدیران اجرایی در حوزه باززنده سازی شهری بر مبنای نظریه ساختار زنده کریستوفر الکساندر اجرا گردید. حکم‌آباد‌‌‌‌‌‌، یکی از محلات سنتی شمال غربی تبریز می‌باشد‌‌‌‌‌‌، مرکز ساختارمند و چهار میدان تاریخی آن به‌عنوان مرکز زنده واجد ارزش بود که امروزه‌‌‌‌‌‌، به دلیل تحولات دوره مدرن‌‌‌‌‌‌، در حلقه‌ای از فضاهای ناکارآمد احاطه گردیده است و «ساختار زنده» آن تضعیف شده است و باززنده سازی آن ضرورت می‌یابد. مطالعه حاضر با روش توصیفی‌‌‌-تحلیلی مبتنی بر رویکرد کیفی انجام شد‌‌‌‌‌‌، با تبیین مفاهیم نظریه ساختار زنده‌‌‌‌‌‌، شاخص‌های تحقیق استخراج شد و با توجه به راهبرد مطالعه که به صورت نمونه موردی می‌باشد‌‌‌‌‌‌، بسط و ارزیابی شاخص‌های استخراج شده در نمونه موردی مطالعه یعنی مرکز محله حکم‌آباد مورد مطالعه قرار گرفت. رویکرد متفاوت این مطالعه در مقایسه با مطالعه‌‌های پیشین در این است که نوشتار حاضر به دنبال بسط «اصول نظریه ساختار زنده» به‌عنوان راهکارهای طراحی در حوزه «باززنده سازی محلات سنتی» می‌باشد که تاکنون موضوع مطالعه نبوده است. نتایج حاصل بیانگر موفق بودن بسط اصول «مقیاس­‌های مختلف»‌‌‌‌‌‌، «مراکز نیرومند»‌‌‌‌‌‌، «مرزها»‌‌‌‌‌‌، «تکرار متناوب»‌‌‌‌‌‌، «فضای­ معین»‌‌‌‌‌‌، «شکل خوب»‌‌‌‌‌‌، «تقارن­ موضعی»‌‌‌‌‌‌، «انسجام­ و ابهام­ عمیق»‌‌‌‌‌‌، «تضاد»‌‌‌‌‌‌، «درجه‌بندی»‌‌‌‌‌‌، «ناهمگونی»‌‌‌‌‌‌، «پژواک»‌‌‌‌‌‌، «فضای خالی»‌‌‌‌‌‌، «سادگی و آرامش درونی»‌‌‌‌‌‌، «جدایی‌ناپذیری»‌‌‌‌‌‌، در تقویت کیفیت حیات در مرکز محله می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Regeneration‌‌‌, Christopher Alexander‌‌‌, Living Structure Theory‌‌‌‌‌‌, Traditional Neighborhood Center, Hokm Abad of Tabriz.

نویسندگان [English]

  • sara hosseini 1
  • Akbar Abdollahzadeh Taraf 2
1 Ph.D Candidate, Department of Urbanism, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Urbanism, Tabriz Branch, Islamic Azad University,Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study is to develop a design guide for executives in the field of urban regeneration based on the theory of living structure of Christopher Alexander. Hokm Abad is one of the traditional neighborhoods in thenorthwest of Tabriz. It has been weakened and needs to be regenerated. Descriptive-analytical method based on qualitative approach, by explaining the concepts of living structure theory, research indicators are extracted, and according to the research strategy, which is a case study, the development and evaluation of indicators extracted in the case study sample, i.e., the center of Hokm Abad neighborhood was studied. A different approach of this research compared to previous researches is that the present article seeks to develop the principles of living structure theory as design solutions in the field of revitalization of traditional neighborhoods which has not been the subject of research so far.The results indicate the successful of 15 principles of the living structural theory, namely levels of scale, strong centers, boundaries, alternating repetition, positive space, good shape, local symmetries, deep interlock and ambiguity, contrast, gradients, roughness, echoes, the void, simplicity and inner calm, and not-separateness, in strengthening the quality of life in the center of the neighborhood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regeneration‌‌‌
  • Christopher Alexander‌‌‌
  • Living Structure Theory‌‌‌‌‌‌
  • Traditional Neighborhood Center
  • Hokm Abad of Tabriz
Alexander, C. (2004). The Nature of Order: an Essay on the Art of Building and the Nature of Universe. (four books), New York: Oxford university press.
Alexander, C. (2011). The nature of the order of living structures in architecture. Translation: Reza Sabri. sirous and Ali Akbari. Tehran: Parham Naghsh. (In Persian)
Alexander, C. (2012). The city is not a tree. Translation: Farnaz Farshad and Shamin Golrokh. Tehran: Armanshahr Publications. (In Persian)
Alexander, C., & etal. (1994). The new theory of urban design. Translation: Tash Consulting Engineers Company, Tehran: Andishe Publishing. . (In Persian)
Akbari, A. (2013). From Mathematics to Architectural Structuralism;Reviewing the Evolution of Three Decades of Christopher Alexander with a Review of His Works. Mahe Honar, 14(180), 22-28. (In Persian)
Ardabilchi, I., & Medghalchi, L. (2019). The Life Giving Properties in the Structure of the Ganjali-Khan Square in Kerman based on Alexander’s Theory of Order. Space Ontology International Journal, 8)4 (, 57- 70.
Ataiyeh, A. (1986). Iranian Turkish poetry of the 14th century, Tehran: Ali Ataiyeh. (In Persian)
Andalib, A., Bayat, A., & Rasoli, L. (2012). Comparison and adaptation of regeneration of worn-out urban textures, Khayyam block of Tehran (Iran) and Liverpool 1 project (UK). Environmental Studies Quarterly, 6(23), 79-104. (In Persian)
Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism, Tisbury, Streetwise press.
Dezfuli, R. (2019). Evaluation of the level of attention to the place of neighborhood-oriented sustainable development in urban development plans, City identity Magazine, 6(12), 71-78. (In Persian)
Grabow, S. (1983). Christopher Alexander and the Search for a New Paradigm in Architecture. Oriel press, Stocks field.
Ghiaie, M., Partovi, H., Farzad, P., & Behtash, M. (2012). Analytical framework and methodology of revitalization of historical tissues and localities. Scientific-research journal of restoration and architecture of Iran. 3(6), 1-26. (In Persian)
Hosseini, S., & Abdollahzadeh Taraf, A. (2017). Redesigning the Spatial Structure of Traditional Neighborhoods with an Analytical Approach to Christopher Alexander Design Theories. M. Sc. Thesis, Tabriz Azad University, Faculty of Art and Architecture. (In Persian)
Hosseini, S., & Abdollahzadeh Taraf, A. (2021). Historical Analysis of Reflection of Fifteen Principles of Christopher Alexander’s Living Structure Theory on the Spatial Organization, Abwab-al- Berr Case study: Ghazanieh and Rab’e Rashidi. Bagh-e Nazar, 18 (101), 107-124. (In Persian)
Habibi, M., & Maqsoodi, M. (2018). Urban renovation. Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
Heydari, R., & etal (2011). The application of urban development strategy in the improvement of informal settlements (case study: Ghazan neighborhood of Tabriz). Urban Research and Planning Magazine, 4(12), 34-54. (In Persian)
Hedayatnia, M., & Salehi kakhki, A. (2013). Assessment of physical and spatial features of Ghaleh Ghortan based on Christopher Alexander’s ideas. master’s thesis, Isfahan: art university. (In Persian)
Hatefi Shoja, S. (2015). Generalization Rate of Christopher Alexander’s Living Structure Theory. Bagh-e-Nazar, 13(39), 36-50. (In Persian).
Johari, F., Pourjafar, M., & Masnavi, M. (2010). An analysis of revitalization of urban centers. Haft Shahr magazine, 3(41-42), 23-35. (In Persian)
Jefferson, T. (2011). Report of the second ad hoc committee on revitalization of old town. Missouri: city council.
Lotfi, S. (2011). Genealogy of urban regeneration. Tehran: Azarakhsh Publications. (In Persian).
Latifi, G., Safari, R., & Chabak, N. (2013). Re-creating the concept of neighborhood in Iranian-Islamic cities based on the principles of neo-urbanism. Journal of Social Sciences, 2(8), 58-66. (In Persian)
Montgomery, J. (2003). Cultural quarters as mechanisms for urban regeneration. Part1: conceptualizing cultural quarters Planing. Practice and Research, 18(4), 293‌‌‌-306.
Neto, P., & Serrano, M. (2011). Governance and creativity on urban regeneration processes. Cefagwue working paper, Portugal: university of Evora.
Mohajeri, N., & Ghomi, Sh. (2008). An analytical approach to design theories of christopher Alexander, Journal of Hoviatshahr, 2(2), 45-56. (In Persian)
Mutin, C. (2015). Designing cities(streets and squares). Translated by Dr. Hassan Ali Pourmand. Tehran: Tarbiat Modares University. (In Persian)
Nemati Mehr, M. (2005). The Principle of Totality in Urban Design. Fine Arts Magazine, (22), 5-14. (In Persian)
Norzmani, N., Zahedi, S., Motaghedi, F., & Mirgholami, M. (2014). Extracting the language of the model of the city of Tabriz in the Ilkhanid era. International Congress on New Horizons in Architectures and Planning. Tehran, Iran. (In Persian)
Noorani Yazdi, M., & Nabi Meibodi, M. (2012). Designing a boys' primary school in Yazd with a reflection on the relationship between symmetry and life in architecture (based on Alexander's views on symmetry), Master's Thesis of Architecture, Faculty of Architecture, Yazd University. (In Persian).
Tehrani)Fakhari), F., Parsi. F., & Bani masoud, A. (2006). Reading of old maps of Tabriz. Tehran: Vezarat-e maskan va shahrsazi. (In Persian(
Ostad Ghaffari, S. (2015). Urban regeneration based on readability, an approach to the form and content revival of the original structure. Shahri Studies Journal, 29(17), 29-40. (In Persian).
Tagvaie, M., Hosseinikhah, H., & Alizadeh Asl, J. (2014). Urban development strategy with an emphasis on the empowerment of urban areas. The Journal of Geographical Analysis of Space, 5(15), 126-141. (In Persian)
Sajjadzadeh, H., & Zulfi Gol, S. (2014). Urban design in the re-creation of traditional neighborhoods with a development-stimulating approach (Case example: Kalpa neighborhood). Environmental Studies Quarterly. 8(31), 148‌‌‌-171. (In Persian)
Tahouri, N. (2012). Poetic dwelling and making immortal: Examining the similarities between Heidegger and Alexander. Khiyal Magazine, 1(3), 70-113. (In Persian)
Zangi Abadi, A., Moayedfar, S., Ghafoorzadeh, M. (2014). Evaluation of revitalization of old urban contexts in the direction of sustainable development (Yazd city). Urban Studies and Planning Quarterly, 3(9), 135-159. (In Persian)
الکساندر‌‌‌‌‌‌، کریستوفر (1392). سرشت نظم، ساختارهای زنده در معماری‌‌‌‌‌‌. ترجمه رضا سیروس صبری و علی اکبری‌‌‌‌‌‌، تهران: پرهام نقش.
الکساندر‌‌‌‌‌‌، کریستوفر و همکاران (1373). نظریه جدید طراحی شهری. ترجمه: شرکت مهندسین مشاور طاش‌‌‌، تهران: نشر اندیشه.
الکساندر‌‌‌، کریستوفر (1391). شهر درخت نیست. ترجمه: فرناز فرشاد و شمین گلرخ‌‌‌، تهران: انتشارات آرمانشهر.
اکبری، علی (1392). از زبان ریاضیات تا ساختارگرایی در معماری: بررسی تحولات در آرای سه دهه کریستوفر الکساندر با مروری بر آثار وی. نشریه کتاب ماه هنر‌‌‌، 14(180)‌‌‌، 22‌‌‌-28.
استادغفاری، صدف (1395). بازآفرینی شهری خوانایی محور‌‌‌، رویکردی به تجدید حیات شکلی و محتوایی ساخت اصلی‌‌‌. نشریه مطالعات شهری‌‌‌، 29(17)‌‌‌، 29‌‌‌-40.
تهرانی ­(فخاری)‌‌‌‌‌‌، فرهاد؛ پارسی‌‌‌، فرامرز و بانی‌­ مسعود‌‌‌‌‌‌، امیر (1385). ­­­­بازخوانی نقشه‌­های تاریخی شهر تبریز. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
تقوایی‌‌‌‌‌‌، مسعود، حسینی‌خواه‌‌‌‌‌‌، حسین و علیزاده اصل‌‌‌‌‌‌، جبار (1394). استراتژی توسعه شهری با تاکید بر توانمندسازی محلات شهری. مجله آمایش جغرافیایی فضا‌‌‌، 5(15)‌‌‌، 126‌‌‌-141.
جوهری‌‌‌، فرخنده‌‌‌، پورجعفر‌‌‌، محمدرضا و مثنوی‌‌‌‌‌‌، محمدرضا (1389). تحلیلی پیرامون باززنده سازی مراکز شهری‌‌‌. مجله هفت شهر‌‌‌، 3(41‌‌‌-42)‌‌‌‌‌‌، 23 -35.
حسینی‌‌‌، سارا و عبداله‌زاده طرف‌‌‌، اکبر (1396). بازطراحی ساختار فضایی محلات سنتی با رویکردی تحلیلی بر نظریات طراحی کریستوفر الکساندر‌‌‌‌‌‌. پایاننامه کارشناسی ارشد طراحی شهری‌‌‌‌‌‌، دانشکده هنرومعماری‌‌‌‌‌‌، دانشگاه آزاد تبریز.
حسینی‌‌‌، سارا وعبداله‌زاده طرف‌‌‌، اکبر (1400). واکاوی تاریخی بازتاب اصول پانزده‌گانه نظریه ساختار زنده کریستوفر الکساندر بر سازمان فضایی ابواب البر ایلخانی. باغ نظر‌‌‌، 18(101)‌‌‌، 97-112.
ﺣﯿﺪری‌‌‌‌‌‌، رﺣﯿﻢ و دﯾﮕﺮان (1391). ﮐﺎرﺑﺮد اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی در ﺑﻬﺒﻮد ﺳﮑﻮﻧﺖﮔﺎهﻫﺎی ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی: ﻣﺤﻠﻪ ﻏﺎزان ﺗﺒﺮﯾﺰ)‌‌‌‌‌‌. ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ و برنامه ریزی شهری‌‌‌، 4(12)‌‌‌، 34-54.
حبیبی‌‌‌‌‌‌، محسن و مقصودی‌‌‌، ملیحه (1390). مرمت شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دزفولی‌‌‌، راما (1390). ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﺤﻠﻪﻣﺤﻮر در ﻃﺮحﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮی‌‌‌. ﻣﺠﻠﻪ هویت شهر‌‌‌، 6(12)‌‌‌‌‌‌، 71-78.
زنگی آبادی‌‌‌، علی؛ مویدفر‌‌‌، سعیده و غفورزاده، مجتبی (1394). ارزیابی باززنده سازی بافت‌‌های قدیم شهری در راستای توسعه پایدار(شهر یزد)، فصلنامه مطالعات و برنامه‌ریزی شهری‌‌‌، 3(9)‌‌‌، 135‌‌‌-159.
سجادزاده‌‌‌، حسن و زلفی گل‌‌‌، سجاد (1394). طراحی شهری در بازآفرینی محلات سنتی با رویکرد محرک توسعه (نمونه موردی: محله کلپا). فصلنامه آمایش محیط. 8(31)‌‌‌، 148‌‌‌-171.
طهوری‌‌‌، نیر (1381). سکونت شاعرانه و ساختن جاودانه: بررسی وجوه تشابه در آرای هایدگر و الکساندر. مجله خیال‌‌‌، 1(3)‌‌‌، 70‌‌‌-113.
عطاییه‌‌‌‌‌‌، علی (1365). شعر ترکی ایران قرن 14‌‌‌، تهران: علی عطاییه.
عندلیب‌‌‌، علیرضا؛ بیات‌‌‌، اشکان ­و رسولی‌‌‌، لیلا (1392). مقایسه و تطبیق بازآفرینی بافت های فرسوده شهری‌‌‌، بلوک خیام تهران(ایران) و پروژه لیورپول 1(بریتانیا). فصلنامه آمایش و محیط‌‌‌، 6(23)‌‌‌، 79‌‌‌-104.
غیائی‌‌‌، محمد؛ هادی‌‌‌، پرتوی؛ پروین‌‌‌، فرزاد و بهتاش‌‌‌، محمدرضا (1392).‌‌‌ چارچوب تحلیلی و روش شناسی باززنده سازی بافت‌ها و محلات تاریخی‌‌‌. فصلنامه علمی-پژوهشی مرمت و معماری ایران.3(6)‌‌‌، 1-26.
لطفی‌‌‌، سهند (1390). تبارشناسی بازآفرینی شهری.تهران: انتشارات آذرخش.
لطیفی‌‌‌، غلام؛ رضا‌‌‌، صفری و چابک‌‌‌، ندا (1392). بازآفرینی مفهوم محله در شهرهای ایرانی‌‌‌-اسلامی بر پایه اصول نوشهرگرایی. مجله علوم اجتماعی‌‌‌، 2(8)‌‌‌، 58 -66.
میمنت نژاد‌‌‌، کریم (1382). تاریخ حکم آباد تبریز. تبریز: انتشارت فن افزار.
موتین‌‌‌، کلیف (1395). طراحی شهرها ( خیابان و میدان)‌‌‌، ترجمه: حسنعلی پورمند. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
مهاجری‌‌‌، ناهید و قمی‌‌‌، شیوا (1387). رویکردی تحلیلی بر نظریه‌‌های طراحی کریستوفر اَلکساندر‌‌‌، مجله علمی-مطالعه‌ای هویت شهر، 2(2)‌‌‌، 45-56.
نعمتی مهر‌‌‌‌‌‌، مرضیه سادات (1384). اصل کلیت در طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا‌‌‌‌‌‌، (22)‌‌‌، 5‌‌‌-14.
نورانی یزدی‌‌‌‌‌‌، ملیحه السادات و نبی میبدی‌‌‌، مسعود (1392). طراحی دبستان پسرانه در یزد با تأملی بر رابطه تقارن و حیات در معماری )براساس آرای الکساندر در مورد تقارن)‌‌‌، پایاننامه کارشناسی ارشد معماری‌‌‌‌‌‌، دانشکده معماری‌‌‌، دانشگاه یزد.
نورزمانی‌‌‌، نوشین؛ زاهدی‌‌‌، سمن؛ معتقدی‌‌‌، فرزانه و میرغلامی‌‌‌، مرتضی (1393). استخراج زبان الگوی شهر تبریز در دوره ایلخانیان. مجموعه مقالات اولین کنگره بین‌المللی افق‌‌های جدید در معماری و شهرسازی.
هاتفی شجاع‌‌‌، سمیه (1394). میزان تعمیم پذیری نظریه ساختار زنده کریستوفر اَلکساندر در باغ ایرانی‌‌‌. باغ نظر‌‌‌، 13(39)‌‌‌، 36-50.
هدایت‌نیا، محمدرضا و صالحی کاخکی‌‌‌، احمد (1392). بررسی و ارزیابی ویژگی‌‌های کالبدی و فضایی قلعه قورتان بر مبنای اندیشه‌‌های کریستوفر الکساندر‌‌‌‌‌‌. پایاننامه کارشناسی ارشد معماری‌‌‌‌‌‌، دانشکده معماری‌‌‌‌‌‌، دانشگاه هنر اصفهان.