بوم شهر، الگوی شهر پایدار
افزایش روند توسعه شهرها با الگوهای منبعث از دوره انقلاب صنعتی حاصلی جز نابودی منابع و آلودگی محیط زیست و افزایش مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع نداشته است. متاسفانه انسان عصر حاضر با پدیده ی گسترش بی رویه شهرها، شهرنشینی بدون توجه به فرهنگ شهرنشینی، ناپایداری شهرها و ناپایداری مناطق اطراف شهرها مواجه است. این همه موجب گشته تا مفاهیم توسعه پایدار بخصوص توسعه پایدار شهری روز به روز با تأکید بیشتری مطرح شود و الگوهای توسعه نوین بر مبنای حفظ محیط زیست، پایداری توسعه، حفظ ارزش های فرهنگی - تاریخی و توجه به نیازهای نسل های آینده با درس آموزی از عملکرد گذشتگان، ارائه شود.
یکی از جدیدترین مباحث در این زمینه شهر اکولوژیک یا بوم شهر است که پس از مباحث شهر پایدار، شهر سبز و شهر سالم مطرح شده است. بطوری که کمیسیون توسعه پایدار شهری اتحادیه اروپا، در سال 1998 تصمیم به ساخت پروژه های بوم شهری نمونه گرفت.
از این رو رویکرد انجام پژوهش های بوم شناسی شهری جهت تحقق اهداف بوم شهری اهمیت می یابد. این پژوهش ها با توجه به اهداف ایجاد بوم شهر و تأکید بر مولفه های اکولوژیک (بومی)، فرهنگی، تاریخی و ویژگی های اجتماعی و اقتصادی جامعه می باید در تمامی زمینه ها و رشته های جغرافیایی انجام شود تا بتواند به برنامه ریزان بوم شهری راهبردها، الگوها و شاخص های خاص بوم شهری را در محیط های جغرافیایی مختلف معرفی نماید.
وظایف برنامه ریزان بوم شهری چیست؟
- یکپارچه سازی اصول برنامه ریزی محیطی با اصول مدیریت ملی و محیطی
- ارائه راه حل برای صرف هزینه های کارآمد به منظور اصلاح کیفیت محیط زیست با مشارکت جدی مردم
- جهت دهی رشد اقتصادی در چارچوب اهداف محیطی برای مراکز شهری و حومه ها و حوزه های آبریز شهری
- تشریح قابل زیست بودن برنامه، تشویق تأثیر فزاینده از طریق تکرار
- تمرکز بر شهرهای متوسط که مراکز اقتصاد ناحیه ای دارند و بحران محیطی آنها باید مورد توجه قرار گیرد
- تأکید بر هویت فرهنگی و تاریخی مردم
محورهای مجله:
• برنامه ریزی منطقه ای
• برنامه ریزی شهری
• سیستم های شهری و پایداری
• پایداری و محیط ساخته شده
• میراث فرهنگی و پایداری شهرها
• مدیریت زیست محیطی
• مدیریت منابع
• پایداری شهرها و مسائل اجتماعی و سیاسی
• توسعه روستایی و پایداری شهرها
• راه حل های پایداری در کشورهای در حال توسعه
• برنامه ریزی حمل و نقل و پایداری شهرها
• منابع انرژی و پایداری محیطی
• اقتصاد محیط زیست
• مدلسازی اکوسیستم های
• شهر و مدیریت منابع طبیعی
• شاخص های زیست محیطی شهرها و حوزه های نفوذ
• توسعه پایدار و برنامه ریزی
• برنامه های کاربردی داده کاوی
• انرژی و محیط زیست
• شهر و آلودگی خاک و بازیابی
• منابع آب مسائل مربوط به
• مدیریت مواد زائد
• مسمومیت محیط زیست
• بازسازی و نگهداری اکوسیستم
• اکوسیستم ها و تغییرات آب و هوایی
• اقتصاد محیط زیست و تجزیه و تحلیل سود
• بازیابی اطلاعات از مناطق آسیب دیده
• مسائل جتماعی و اقتصادی مناطق
• سیاست ها و مقررات
• حفاظت محیطی و کاهش آلودگی
• انتشار دانش و اینترنت و برنامه های کاربردی بپایداری شهری و منطقه ای
• بوم شناسی خدمات
• نوآوری در مدیریت اکوسیستم ها
• توسعه چشم انداز و مدیریت
شهر اکولوژیک و توسعه پایدار شهری
توسعه پایدار مفهوم جدیدی از توسعه علمی است، که نه تنها ما را به تغییر مفهوم توسعه اقتصادی بلکه به تغییر مفهوم توسعه اجتماعی نیز ملزم می کند.توسعه شهر به عنوان یک توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی تجسم مهمی از فرایند توسعه پایدار، همچنین دستیابی به مفهوم نو آوری است.
محیط اکولوژیکی شهر جزء خیلی مهمی از توسعه آن است و تغییرات آن تاثیر عظیمی در توسعه و بقای انسان دارد. مفهوم بوم شهر محیط اکولوژیک شهر را پوشش می دهد، استفاده از اصل توسعه پایدار و اصول اولیه اقتصاد اکولوژیکی روشی برای ارتقاء تغییرات اقتصاد شهری برای تطبیق توسعه با کیفیت محیط زیست شهری و ارتقاء توسعه همه جانبه توانایی های شهر برای رسیدن به توسعه اقتصادی-اجتماعی پایدار است .
اصول بنیادی ساخت شهر اکولوژیک
عناصر اصلیساخت و سازشهر اکولوژیکی ؛
منطقه بندی عملکرد اکولوژیکی اقتصاد شهری؛
به طور کلی شهر اکولوژیکی مطابق با عملکرد اقتصادی می تواند به مناطق زیر تقسیم شود:
1- منطقه اکولوژیکی انسان: منطقه ای که عمدتأ منعکس کننده مفهوم فرهنگ شهری است. هر شهر باید مناطق اکولوژیکی انسانی خود و توجه به حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی ، از طرق گوناگون به معنای دست یابی به یک فرهنگ غنی شهری و ترویج ادغام چشم انداز های طبیعی، تاریخی ، فرهنگی و استفاده پایدار از آن را داشته باشد .
2- منطقه اکولوژیکی توسعه کشاورزی: توسعه کشاورزی اکولوژیکی در کل در حومه شهر متمرکز شده است، که ناحیه اکولوژیکی انسان در قسمت بیرونی شهر برای استقرار منطقه توسعه کشاورزی اکولوژیکی است، و از طرفی کاهش فشار بر محیط زیست شهری و ارتقاء توازن محیط زیست شهر و از بین بردن بخشی از آلودگی شهر و از سوی دیگر توسعه کشاورزی اکولوژیکی از طریق مناطق شهری، رشد اقتصادی و کشاورزی اکولوژیکی را به ارمغان می آورد.
3- هماهنگی اکولوژیکی و اقتصادی و مناطق توسعه: هماهنگی اکولوژیکی و اقتصادی و توسعه نواحی توسعه اقتصادی و رونق و شکوفایی فرهنگی در مرتبه دوم مناطق اکولوژی انسانی شهری هستند، به طور کلی در این منطقه بزرگتر با پوشش سبز، توسعه صنعت و کشاورزی نسبتأ خوب، همه گونه منابع مورد نیاز یرای توسعه اقتصادی ویا عوامل توسعه اقتصادی تقریبأ بیشتر در این ناحیه متمرکز هستند. در این زمینه برای حفاظت اکولوژیکی و توسعه توام اقتصادی و اکولوژیکی، نه تنها کیفیت شرایط کاربردی محیط زیست و حفاظت از اکولوژی موجود ،بلکه استفاده از تابش اشعه از مرکز شهر و ارتقاء توسعه اکولوژی- اقتصادی مورد نظر می باشد.
4- منطقه حفاظت کشت اکولوژیکی: منطقه حفاظت کشت اکولوژیکی که معمولا مناطق حساس اکولوژیکی در شهر هستند به طور کلی در سطح بالایی از توسعه اقتصادی نیستند، که همراه با تمرکز صنعتی سطح پایین، زیر ساخت نسبتأ عقب مانده، این بخش از منطقه ، پوشش دهنده توسعه اقتصادی در مقیاس بزرگ نیست و با عنوان یک کل از منطقه حفاظت کشت اکولوژیکی و بهبود ظرفیت اکولوژیکی شهر است.