نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• احمد حاتمی ¹
• سمیه نوروزی گله کلایی ²
• شهرزاد معینی راد ¹
• حسین ایرجی ¹

¹ دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² مربی، گروه معماری و شهرسازی، فنی و حرفه‌ای، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر تلاشی در جهت تبیین الگویی‌های فضایی شهر قم در 50 سال اخیر دارد. این پژوهش از نظر ماهیت، کاربردی و از نظر روش، توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر داده‌های سنجش ‌از دور است. به‌ گونه‌ای که ابتدا تصاویر سال‌های 1972، 1986، 1997، 2008 و 2021 از ماهواره لندست 5 و 8 در سنجنده‌هایMMS و TM وOLI اخذ گردید. سپس با استفاده از نرم‌افزار ENVI و روش طبقه‌بندی نظارت شده به نقشه‌های کاربری اراضی در چهار کلاس شهری، کشاورزی، کوه و آب تبدیل شدند. سپس به نرم‌افزار Fragastas آماده‌سازی گردیدند و در مرحله بعدی برای تحلیل سیمای سرزمین به این نرم‌افزار فراخوانی شدند. در مرحله بعدی این نقشه‌ها با استفاده از متریک‌های فضایی (PALAN-PD-NP-LSI-LPI-AWMFD-ENN-MN) مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله آخر با فراخوانی این متریک‌ها در مدل آنتروپی شانون شمای کلی از الگوی رشد فضایی شهر قم در 50 سال اخیر حاصل گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که همگام با افزایش رشد جمعیت شهر قم که عامل عمده آن مهاجرت بوده و رشد فیزیکی شهر نیز افزایش پیدا کرده؛ اما این رشد در دوره‌های متفاوت الگوهای متفاوتی داشته است. در حد فاصل سال‌های 50 تا 65 شهر قم رشد فیزیکی چشمگیری داشته است و شهر بدون توجه به جهت بهینه در تمام جهات رشد پیدا کرده است در حد فاصل سال‌های 65 تا 75 و 75 تا 85 نیز با وجود افزایش جمعیت شهری اما رشد فیزیکی شهر همانند دوره قبلی شتابان نبوده است و بیش‌تر در فضاهای خالی موجود و ارتفاعی بوده است.

کلیدواژه‌ها

• رشد شهری
• سنجش از دور
• متریک‌های سیمای سرزمین
• مکان‌یابی
• شهر قم

موضوعات

• جغرافیا و برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Evaluation of urban growth with the approach of landscape ecology (case study: Qom city)

نویسندگان [English]

• Ahmad hatami ¹
• Somaye Norozi ²
• Sharzad Moinei rad ¹
• Hossein Iraji ¹

¹ Ph.D. Candidate, Department of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran

² Instructor, Department of Architecture and Urban Planning, Skill National University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The present study attempts to explain the spatial patterns of Qom city in the last 50 years. This research is applied in nature and descriptive-analytical in terms of method and based on remote sensing data. First, the images of 1972, 1986, 1997, 2008 and 2021 were obtained from Landsat 5 and 8 satellites using MMS, TM and OLI sensors. Then, using ENVI software and the supervised classification method, they were converted into land use maps in four classes: urban, agricultural, mountain and water. Then, these maps were prepared using ARC GIS PRO software to enter into Fragastas software, and in the next step, they were called to this software for land surface analysis. In the next step, these maps were analyzed using spatial metrics (PALAN-PD-NP-LSI-LPI-AWMFD-ENN-MN). In the last stage, by calling these metrics in the Shannon entropy model, an overall picture of the spatial growth pattern of Qom city in the last 50 years was obtained. Also, to check this goal, whether the city of Qom has grown and developed in the desired direction or vice versa after preparing the layers of slope, height, land use, fault, river, village, city and road, which are the most important factors in urban growth and development.

کلیدواژه‌ها [English]

• (Urban growth
• Remote sensing
• Landscape Metrics
• Location
• Qom city)