بررسی سیر تحول گونه‌های فضای نیمه‌باز در خانه‌های تاریخی شهر قزوین مورد مطالعاتی : دوره‌های قاجار، قاجار ـ پهلوی و پهلوی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه ازاد اسلامی واحد اهواز

2 استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه قم، قم

چکیده

فضای نیمه‌باز از طریق میزان معینی از حصارهای مادی تعریف می‌گردد، ماهیت و مختصات ویژه‌ای دارد و عرصه‌ای جهت پاسخگویی به برخی از نیازهای انسان محسوب می‌شود. این فضا نسبت به دو گونه دیگر (فضای باز و فضای بسته) از تنوع کالبدی و کاربردی بیشتری برخوردار است به نحوی که این عنصر معماری سنتی در خانه‌های تاریخی ایران در هر دوره به اشکال گوناگون و بعضاً متفاوتی ایفای نقش کرده است. این پژوهش به بررسی سیر تحول گونه‌‌های فضای نیمه‌باز در خانه‌های تاریخی قزوین می‌پردازد و سعی در شناسایی ویژگی‌ها و شاخص‌های معماری این فضاها و بررسی نسبت فضایی هر یک از آن‌ها با دیگر فضاهای مرتبط در هر دوره داشته است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی از روش تفسیری ـ تاریخی و توصیفی ـ تحلیلی بوده و داده‌های آن از طریق مشاهدات میدانی، منابع کتابخانه‌ای و مستندات تاریخی است که به لحاظ تحدید دامنه مکانی و زمانی پژوهش بر 17 نمونه هدفمند از خانه‌های متعلق به دوره‌های قاجار، قاجار ـ پهلوی و پهلوی شهر قزوین متمرکز شده و بیان‌گر آن است که عموماً در خانه‌های تاریخی قاجار تا پهلوی قزوین، فضای نیمه‌باز علی‌رغم دارا بودن نسبت‌های متنوع از کل مساحت بنا، به‌طور متوسط حدود 27% از این فضاها را در برگرفته‌ که بر اساس آن شاهد سه گونه متفاوت با عنوان و عملکردهای: «ایوان» ارتباط‌دهنده‌ی میان فضاها، «ایوانچه» فضای حائل میان داخل و خارج بنا و «تالار» که طیف وسیعی از کارکردها و رفتارهای جمعی را با به‌کارگیری از فضاهایی مجلل مانند شاه‌نشین بر عهده دارد، می‌باشیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the evolution of semi-open space types in the historical houses of Qazvin (Study case: Safavid, Qajar City,, Qajar-Pahlavi and Pahlavi periods)

نویسندگان [English]

  • Niki Nikkhahan 1
  • hamed hayati 2
1 Islamic Azad University Ahvaz branch
2 Assistant Professor of Architecture, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

Semi-open spaces are defined by a degree of material permeability. They possess unique characteristics and serve as areas to fulfill certain human needs. Compared to the other two types of spaces (open and closed), these spaces exhibit greater formal and functional diversity. In traditional Iranian architecture, this element has played varied and sometimes distinct roles in historical houses across different periods. The findings indicate that, on average, semi-open spaces constitute about 27% of the total building area in historical houses from the Qajar to Pahlavi periods in Qazvin. Despite this relatively small proportion, these spaces encompass three distinct types with varied roles: "Ivan" (Porch): A connecting space between other areas. "Ivancheh" (Small Porch): A transitional space between the interior and exterior of the building. "Talar" (Hall): A versatile space accommodating a wide range of collective functions and behaviors, often highlighted by features like "Shahneshin" (a prominent seating area).Under the umbrella of semi-open spaces, these three types effectively delineate spatial hierarchies, allocate functions appropriately, and ensure each space is suited to its intended use.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typology
  • semi-open space
  • evolution
  • historical houses
  • Qazvin City