ارزیابی شاخص‌های پایداری زیست‌محیطی با تأکید بر آلودگی هوا و آلاینده‌های صنعتی، مطالعه موردی: کلان‌شهر اهواز

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

2 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

ارزیابی پایداری زیست‌محیطی، یکی از مهم‌ترین ابزارها در فرآیند برنامه‌ریزی توسعه پایدار است که توجه به آن در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است. این تحقیق از نوع کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. هدف تحقیق، ارزیابی شاخص‌های پایداری زیست‌محیطی کلان‌شهر اهواز با تأکید بر شاخص‌های آلودگی هوا و آلاینده‌های صنعتی است. برای دستیابی به هدف مذکور، شاخص‌ها در چارچوب مدل وزنیAHP وزن‌دهی گردیدند و برای تحلیل مکانی- فضایی داده‌ها، از نرم‌افزار GIS، استفاده شده است. شاخص‌های این تحقیق برای ارزیابی پایداری زیست‌محیطی شهری، با تأکید بر دو شاخص آلودگی هوا و آلاینده‌های صنعتی بررسی گردید. یافته‌های تحقیق، بیانگر آن است که شهر اهواز، بر اساس شاخص آلودگی هوا، در شرایط زیست‌محیطی ناپایداری قرار، دارد، به ‌طوری که منطقه یک با ضریب اثر (326/0)، بالاترین ارزش وزنی و منطقه دو، با وزن (033/0)، دارای کم‌ترین میزان آلودگی نسبت به سایر مناطق است. همچنین زیر شاخص طوفان‌های گرد و غبار هم به ‌صورت کلی مناطق شهر، اهواز، را، تحت تأثیر قرار می‌دهد. ارزیابی حاصل از آلودگی صنعتی نیز نشان می‌دهد که منطقه هشت شهری بالاترین میزان آلودگی را با ضریب اثر (331/0)، را، دارد و منطقه یک با ضریب اثر (024/0)، کم‌ترین میزان آلودگی صنعتی را در بین مناطق شهری دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Environmental Sustainability Indicators, With emphasis on air pollution and industrial pollutants, Case Study: Ahvaz Metropolis

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Firoozi 1
  • Mostafa Mohammadi Deh cheshme 2
  • Jafar Saeedi 3
1 Associate Professor of Geography and Urban Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz
2 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz
3 M.A, Geography and Urban Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz
چکیده [English]

Evaluation of environmental sustainability is inevitable because this is one of the most important tools in the planning process due to sustainable development policy making and planning. This research has a descriptive-analytical and applied method. The aim of study is to assess the environmental sustainability indicators in Ahvaz Metropolis with emphasis on air pollution and industrial pollutions. To achieve the purpose, we have used the indices of AHP for scoring. To analyze spatial data, GIS software is used. To evaluate urban environmental sustainability, we have also emphasized on two indicators of air pollution and industrial pollutions. The findings of the research indicate that the city of Ahwaz has instable environmental conditions based on air pollution. One region with effect coefficient 0.326 has the highest weight and the second region with the weight 0.033 has the lowest rates of infection among other regions. The dust storms also affect the areas of the city of Ahwaz. Evaluation of industrial pollution also shows that eight regions of the city have the highest infection rate effect (0.331) and district one with effect coefficient of 0.024 has the lowest level of industrial pollution in the urban areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable Development
  • Environmental Sustainability
  • Air pollution
  • Industrial Pollutions
1. اداره کل راه و شهرسازی استان خوزستان، معاونت معماری و شهرسازی (1389)، طرح راهبردی توسعه و عمران شهر اهواز.##2. اداره کل صنایع و معادن استان خوزستان (1389)، گزارش سایت صنایع و معادن استان خوزستان.##3. ادهمی، علیرضا و اکبرزاده، الهام (1390)، بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط ‌زیست شهر تهران (مطالعه موردی مناطق5 و 18)، فصلنامه جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، شماره 1: 62-37.##4. اصغرپور، محمدجواد (1388)، تصمیم‌گیری‌های چند معیاره، چاپ هفتم، دانشگاه تهران: 316-299.##5.  الیوت، دیوید (1384)، انرژی، جامعه و محیط‌ زیست، ترجمه: بهرام معلمی، انتشارات کمیته ملی توسعه پایدار، چاپ اول، تهران.##6. امامی، سیدمحمدرضا (1382)، نقش کاربری زمین در پایداری محیط‌ زیست شهری، مورد مطالعه محله جلفا اصفهان، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و صنعت ایران.##7. بحرینی، سید حسین (1374)، بررسی نقش کاربری‌های زمین در ایجاد جزایر حرارتی و آلودگی هوای شهر تهران، فصلنامه انسان و محیط‌ زیست، سال اول، شماره 4-3.##8. بحرینی، سید حسین (1376)، شهر، شهرسازی و محیط ‌زیست، فصلنامه محیط‌شناسی، شماره 16: 84-75.##9. بحرینی، سید حسین (1387)، مقایسه مفاهیم توسعه و توسعه پایدار: یک تحلیل نظری، مجموعه مقالات توسعه شهری پایدار، تهران، دانشگاه تهران.##بخشی، غلامرضا (1390)، درس‌نامه آلودگی محیط‌ زیست، دانشگاه پیام نور.##ﭘﺮﻫﻴﺰگار، ﺍﮐﺒﺮ و ﻏﻔﺎﺭﻱ ﮔﻴﻼﻧﺪﻩ، عطا (1385)، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻲ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎﺭﻱ، ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺳﻤﺖ، ﺗﻬﺮﺍﻥ.##تقی‌زاده، روح‌الله (1391)، رابطه استقرار صنایع بزرگ پیرامون شهر با مدیریت شهری (مطالعه موردی شهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران: 47.##جعفری، علی (1387)، معرفى شاخص‌های مناسب براى ارزیابى توسعه پایدار شهرى و سنجش آن، نشریه علمی محیط و توسعه، سال دوم، شماره 3: 55-49.##حسین‌زاده دلیر، کریم و ساسان پور، فرزانه (1386)، روش‌های نوین در ارزیابی پایداری محیط‌ زیست شهری، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره 25: 24-10.##خدایی، زهرا و پور خیری، علی (1388)، کیفیت محیط شهری و نقش آن در ارتقاء رضایت شهروندان، پژوهش‌نامه مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، شماره 36: 151-129.##زبردست، اسفندیار (1380)، کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، نشریه هنرهای زیبا، شماره 10: 21-13.##زبردست، اسفندیار و محمدی، عسل (1384)، مکان‌یابی مراکز امدادرسانی (در شرایط وقوع زلزله) با استفاده از GIS و روش ارزیابی چند معیاری AHP، فصلنامه هنرهای زیبا شماره 21: 16-5.##سازمان هواشناسی خوزستان (1388)##سرایی، محمدحسین و مؤیدفر، سعیده (1389)، بررسی میزان پایداری توسعه در شهرهای مناطق خشک با تأکید بر مؤلفه‌های زیست‌محیطی شهر اردکان، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 1: 76-47.##سوری، علی و ابراهیمی، محسن (1385)، اقتصاد منابع طبیعی و محیط‌ زیست، انتشارات نور علم، همدان.##آمارنامه کلان‌شهر اهواز (1390)، معاونت برنامه‌ریزی توسعه، شهرداری اهواز.##صرافى، مظفر (1379)، شهر پایدار چیست، فصلنامه مدیریت شهرى، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، شماره 4: 13-6.##قدسی‌پور، سیدحسن (1386)، فرآیند تحلیل سلسله‌مراتب (AHP)، انتشارات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ، چاپ چهارم: 80-68.##گزارش سازمان حفاظت محیط‌ زیست استان خوزستان (1387)،##محمدی ده‌چشمه، مصطفی (1391)، ناپایداری زیست‌بوم شهری؛ چالشی جهانی در قرن بیست و یکم، اولین اجلاس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، وزارت کشور، تهران.##مخدوم، مجید (1378)، وضعیت محیط‌ زیست جهان، مجله محیط‌شناسی، سال سیزدهم، شماره 14: 153-151.##معاونت اجتماعی، فرهنگی و هنری شهرداری تبریز (1388)، امور آموزش شهروندی (بهداشت محیط)،##معروف، نژاد، عباس (1390)، تأثیر کاربری‌های شهری در ایجاد جزایر حرارتی، مطالعه موردی: شهر اهواز، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 14: 90-65.##مولایی، آیت (1388)، مبانی و اصول توسعه پایدار زیست‌ محیطی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دفتر حقوقی و امور مجلس، سازمان حفاظت محیط‌ زیست.##مؤمنی، منصور و شریفی سلیم، علیرضا (1390)، مدل‌ها و نرم‌افزارهای تصمیم‌گیری چند شاخصه، انتشارات مؤلفین، نوبت اول، تهران: 5.##نصراللهی، زهرا و غفاری، مرضیه (1388)، توسعه‌ اقتصادی و آلودگی محیط‌ زیست در کشورهای عضو پیمان کیوتو و کشورهای آسیای جنوب غربی با تأکید بر منحنی زیست‌محیطی کوزنتس، پژوهش‌نامه‌ علوم اقتصادی، سال نهم، شماره‌ 9: 126-105.##Benton, L., Short, J.R., (2008), Cities and Nature, Londen and NewYork, Routledge.##Erlhoff, M., Marshall, T., (2008), Design Dictionary, perspectives in Design Terminology, Birkhauser.##Fargkou, Maria Christina, (2009), Evaluation of Urban sustainability through a metabilic perspective, Ph.D. Thesis, Environmental Sciences, Universitat Autonoma de Barcelona.##Huang, Shu-Le, (1998), Urban ecosystems,##energetic hierarchies, and ecological economics of Taipei, metropolis. Journal of Environmental Management, 52: 39–51.##Mostafavi, Mohsen, (2010), Ecological Urbanism, Harvard University Graduate School of Design, Lars Muller Publishers. Munier, Nolberto, (2005), Introduction to Sustainability: Road to a Better Future, The Netherlands: Springer.##White, Rodney, (2003), Building the ecological city. Cambridge, UK: Woodhead.##