ارزیابی پایداری اجتماعی کلان‌شهر مشهد

مافی, عزت‌اله; عبداله زاده, مهدی

ارزیابی پایداری اجتماعی کلان‌شهر مشهد

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

² دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در بین ابعاد توسعه پایدار، بعد اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد اصلی شناخته می‌شود که بیش‌تر با ابعاد کیفیت زندگی همگام است و بر مفاهیمی مانند آینده‌نگری، عدالت محوری، مشارکت، توانمندسازی و ... تأکید دارد. هدف اصلی از پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی در مناطق سیزده گانه شهر مشهد است. بدین منظور از مدل‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه ویکور (VIKOR) و شیوه‌های تحلیلی مربوطه برای رتبه بندی و سطح بندی مناطق سیزده گانه کلان‌شهر مشهد با توجه به شاخص‌های پایداری اجتماعی استفاده شده است. پژوهش حاضر، از نوع پژوهش‌های توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش، مناطق سیزده گانه شهر مشهد و جمعیت ساکن در این مناطق به تعداد 2766258 نفر می‌باشند، که از میان آن‌ها بر اساس فرمول کوکران تعداد نمونه، 390 نفر تعیین گردید، که به روش تصادفی ساده از بین مناطق مختلف انتخاب شده است. بر پایه یافته‌های پژوهش، شاخص‌های «پایداری اجتماعی» در چارچوب مدل ویکور نشان می‌دهد که مناطق 1 و 9، بالاترین و مطلوب‌ترین شرایط را از نظر پایداری اجتماعی دارا می‌باشند و مناطق سه و یازده نامطلوب‌ترین شرایط را از نظر این شاخص‌ها دارا می‌باشند. نتایج حاصل از پژوهش، همبستگی بالایی (74/0) با مطالعات پیشین که در رابطه با وضعیت کلی پایداری در کلان‌شهر مشهد انجام شده است، دارد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.25383930.1396.8.15.4.5

موضوعات

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Assessment of Social sustainability in Mashhad Metropolis

نویسندگان [English]

Ezzatolah Mafi ¹
Mahdi Abdoulahzadeh ²

¹ Associate Professor of Geography and Urban Planning, Ferdowsi University

² Ph.D, Candidate in Geography and Urban Planning, Ferdowsi University

چکیده [English]

Among the different dimensions of sustainable development, the social aspect is known as one of the main dimensions. This is more in line with the quality of life and emphasize on the concepts such as foresightedness, justice, participation and empowerment. The main aim of the present research is to evaluate social stability indicators in thirteen regions of Mashhad city. For this reason, multiple criteria decision making model of Vikor and related analytical methods have been used for rating of the thirteen regions of Mashhad metropolis based on social stability indicators. The present study is a descriptive-analytical research and statistical population in this study is thirteen regions of Mashhad city with the population of 2766258 people, among the population 390 persons have been selected as samples based on Cochran formula. The sample has been randomly selected from different regions. Based on the results of the research, the indicators of social stability in the framework of Vikor model show that the regions 9 and 1 have the most favorable conditions in terms of the realization of social stability indicators, and by contrast, regions 3 and 11 have the most undesirable situations. The results of the research have relatively high correlation (0.743) with previous studies conducted about the overall situation of sustainability in Mashhad metropolis.

کلیدواژه‌ها [English]

Evaluation
Social Sustainability
Multiple Attribute Decision Making
Vikor Model

مراجع

آذر، عادل و رجبزاده، علی (1389)، تصمیمگیری کاربردی، رویکرد MADM، تهران: انتشارات نگاه دانش، چاپ چهارم.##آقا‌علیخانی، زینب و برک‌پور، ناصر (1391)، مقایسه ظرفیت‌های اجتماعی و نهادی توسعه پایدار در شهرهای کرج و قزوین، فصلنامه مطالعات شهری، شماره چهارم: 1- 14. ##ابراهیم‌زاده، عیسی، سرایی، محمدحسین و اسکندری ثانی، محمد (1388)، تحلیل و سنجش سطوح توسعه برخورداری شهری کلان‌شهر مشهد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، ‌سال 24، شماره 95: 30- 54.##بدری، سیدعلی و صداله، ‌طیبی (1391)، بررسی عوامل موثر بر هزینه‌های گردشگری مذهبی، مطالعه موردی: شهر مشهد مقدس، ‌مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال اول، شماره 1.##تیموری، ‌ایرج و فرهودی رحمت اله, رهنمایی محمدتقی, قرخلو مهدی (1391)، ارزیابی پایداری اجتماعی با استفاده از منطق فازی (مطالعه موردی: شهر تهران)، جغرافیا، سال دهم، شماره 35: 19- 25، ##جمینی، داوود و جمشیدی، علیرضا (1393)، واکاوی عوامل تبیین کننده پایداری اجتماعی در مناطق روستایی، مطالعه موردی: شهرستان چرداول، ‌مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال چهارم، شماره مسلسل سیزدهم: 147- 166. ##چی ونگ، تای و بلیندا، یوئن (1392)، برنامه‌ریزی شهر اکولوژیک (سیاست‌ها، تجارب و طراحی)، ترجمه: محمدرحیم، رهنما و الهه کریمی، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی.##حسینی، سیدهادی و علی آبادی، کاظم ؛ حمیدیان، علیرضا (1394)، تحلیلی بر ارزیابی کیفیت پایداری اجتماعی در نواحی دو و سه شهر سبزوار، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره 14: 47- 70.##حیاتی، ‌سلمان (1391)، تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.##زاهدی، شمس السادات و نجفی، غلامعلی (1385)، بسط مفهومی توسعه پایدار، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 10، ‌شماره 4: 43- 76. ##سالمی، مریم؛ محمدرضا، همزه‌ای و علی اصغر، میرک‌زاده (1390)، سنجش پایداری اجتماعی زنان روستایی شهرستان سنقر، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، شماره 27: 55- 78.##سالنامه آماری مشهد (1391)، معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری مشهد با نظارت مدیریت آمار و تحلیل اطلاعات. ##سرایی، محمدحسین و کمال امیدوار یحیی علیزاده شورکی (1392)، تحلیل و ارزیابی شاخص‌های اقتصادی- اجتماعی توسعه پایدار در محلات شهر تاریخی میبد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شماره اول: 178- 205. ##شفیعا، محمدعلی و شفیعا، سعید (1391)، بررسی رابطه توسعه پایدار اجتماعی و سرمایه اجتماعی، نمونه موردی: ساکنان محله غیر رسمی شمیران نو، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و سوم، شماره دوم: 139- 164، ##فتاحی، احدالله؛ بیات، ناصر؛ امیری، علی؛ نعمتی، رضا (1392)، سنجش و اولویت بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان دلفان با استفاده از مدل تصمیم گیری ویکور، مطالعه موردی: دهستان خاوه شمالی، فصلنامه علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال سوم، شماره 11: 65- 78.##قربانی، ‌رسول و ‌عظیمی، میترا (1393)، بررسی تأثیر ساختار درآمد شهرداری بر روند توسعه شهری با استفاده از تکنیک ضریب همبستگی و تحلیل عاملی، مطالعه موردی مشهد، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ‌سال پنجم، شماره هجدهم: 115- 132.##قرخلو، مهدی و حسینی، سیدهادی (1385)، شاخص‌های توسعه پایدار شهری، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره هشتم: ‌157- 177.##ماگتین، کلیف (1389)، طراحی فضاهای شهری با محوریت توسعه پایدار، ترجمه: نارسیس سهرابی ملایوسف، تهران، انتشارات علم و دانش. ##محمدی، ‌حسین و تعالی مقدم آزاده, بستام مرتضی (1390)، برآورد سرمایه اجتماعی در مناطق مختلف شهر مشهد و ارائه ‌راهکارها چهت ارتقاء آن در راستای وظایف شهرداری، ‌فصلنامه مدیریت شهری، ویژه نامه شماره بهار و تابستان: 237- 258.##مختاری ملک‌آبادی، رضا؛ مرصوصی، نفیسه؛ حسینی، سیدعلی و غلامی، محمد (1393)، سنجش و ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی- فرهنگی در شهرهای استخراجی، مطالعه موردی: شهر استخراجی عسلویه، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال پنجم، شماره نوزدهم: 91- 110.## مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران (1392)، ارتباط پایداری اجتماعی با شکل شهر، معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی امور زیرساخت و طرح جامع. ##ملکی، سعید و دامن‌باغ، صفیه (1392)، ارزیابی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با تأکید بر شاخص‌های اجتماعی، کالبدی و خدمات شهری، مطالعه موردی مناطق هشت گانه شهر اهواز، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال اول، شماره سوم: 29- 54.##مؤمنی، مصطفی، صرافی، مظفر، قاسمیخوزانی، محمد (1387)، ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی ـ فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلا‌‌‌ن‌شهر مشهد، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11: 13- 38. ##نسترن، مهین؛ قاسمی، وحید و هادیزاده زرگر، صادق (1392)، ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه (ANP)، جامعه‌‌شناسی کاربردی، سال بیست و چهارم، شماره سوم: ‌155- 173. ##نظریان، اصغر (1385)، جغرافیای شهری ‌ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ هفتم.##

Connelly, S., (2007), Mapping sustainable development as a contested concept, Local Environment, 12(3): 259–278.##Dempsey, N. Brown. C. Bramely. G,. (2012), The key to Sustainable Urban Development in UK Cities? The influence of density on social sustainability, Volume77, Progress in planning, N77: 89-141.www.elsevier.com/locate/pplann##.Gladwin, Thomas., Kennelly, James., Krause, Tara Shelomith., (1995), Shifting Paradigms for Sustainable Development: Implication for Management Theory and Research, Academy of Management Review, 204: 874-907.##Review, 204: 874-907.##Opricovic,S & Tzeng, G.H., (2007), Extend Vikor Method in Copmromise with outranking Methods, European Journal of Operational Research: 514- 529, 178.## Vallance, S., Perkins, H., Dixon, J., (2011), What is Social Sustainable ility; A Clarification of concepts. Journal home Geoforum, 42: 342-348.##Varol, C., Ercoskun, O., Gurer. Y., (2010), Local Participatory Mechanisms and Collective Actions for Sustainable Urban Development in Turkey, Habitat International, xxx. Article in Press##