ارزیابی بافت‌ فرسوده شهری براساس طرح بازآفرینی در بهبود کیفیت محیط شهری مطالعه موردی: شهر تبریز- محله چوخورلار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه نقشه‌برداری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

هدف این پژوهش تحلیل تأثیر سازمان فضایی شهر و وضعیت ارتباطی عملکردهای تجاری آن با یکدیگر می‌باشد. تک مرکزیتی و چند مرکزیتی بودن شهرها می‌تواند تأثیر شگرف بر مسافت سفرها ایفا نماید و بدین ترتیب از اتلاف وقت و انرژی در شهرها جلوگیری شود. وسایل نقلیه موتوری تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای می‌باشند و موجب گرمایش زمین در طولانی‌مدت می‌شوند. شناخت این عوامل می‌تواند میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش داده و از گرمایش زمین جلوگیری کند. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی توصیفی-تحلیلی می‌باشد. این پژوهش، پس از مطالعات علمی جهت برآورد گازهای گلخانه‌ای براساس فرمول‌های پیشنهادی توسعه پاک (CDM) انجام گرفته است. سازمان فضایی کلان‌شهر مشهد در دو سناریو مورد بررسی قرار گرفت. سناریو اول، سازمان فضایی تک مرکزی موجود شهر و سناریو دیگر شهر با سازمان فضایی سه مرکزی در امتداد استخوان‌بندی شهر در نظر گرفته شد. سازمان فضایی متعادل کلان‌شهر مشهد موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه تا حدود 43 درصد در بخش خودروهای شخصی می‌شود. میانگین مسافت طی شده به ‌وسیله خودروهای شخصی در سازمان فضایی متعادل حدود 4 کیلومتر کاهش می‌یابد. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به میزان 9/7 کیلوگرم CO2 به ازای هر مسافر می‌باشد. وجه تمایز و نوآوری این پژوهش بررسی ارتباط شاخص مرکزیت در سازمان فضایی کلان‌شهرها و میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Old and Worn Urban Textures Based on the Regeneration Plan to Improve the Quality of the Urban Environment By Presenting the Scenario Case Study: Tabriz City- Chukhurlar Neighborhood

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mohammadi Sarin dizaj 1
  • Abolfazl Shahamat 2
1 Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Payam Noor University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Geomatics, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Shows that the inner parts of urban settlements are often worn out and inefficient. The aim of this research is to evaluate the worn-out texture of Chokhorlar neighborhood in the old and inner part of Tabriz city, which was completed by presenting a scenario. The research is of applied type and its method is descriptive, analytical, cross-sectional survey. Information was collected through field studies in the form of questioning, interviews, focused group discussions, and the questionnaires were processed in 11 types, and after coding in SPSS. ArcGIS was used in the physical, spatial and environmental part and preparation of thematic and analytical maps. The statistical population of the entire neighborhood was 148 households.according to Morgan's Table, N =162 residential plots with a sample size of S=115 were selected. Considering the many problems, a total of 65 households answered the questionnaires. Then evaluation was done using SWOT model. Based on this, the score of internal factors (strength and weakness) was 2.29 and the score of external factors (opportunity and threat) was 2.52 which indicates the dominance of weaknesses over strengths in internal factors and the dominance of opportunities over threats in external factors. The innovation of the research is in the design of neighborhood regeneration scenarios. Finally, the third scenario was approved for implementation in the form of a practical strategy with respect to design rules in a traditional context with a traditional and modern integrated desi

کلیدواژه‌ها [English]

  • Worn-out Texture
  • Regeneration
  • Scenario
  • Tabriz City
  • Chukhurlar Neighborhood
Andalib, A. (2009). Principles of Urban Renewal, A New Approach to Dilapidated Textures. Tehran: Azarakhsh Publications. (In Persian)
Arman Pouyesh Design Consulting Engineers Co. (2012). Assessment and participation studies of worn fabric of Tabriz city. Tabriz District 4 Municipality. (In Persian)
Babai Aghdam, F., kameli fard, Z., & kameli fard, M. (2015). Extraction of indicators for identifying worn-out urban fabric using geographic information system (case study: 4th area of Tabriz). Zagros landscape geography and urban planning chapter, 8(28), 19-38. (In Persian)
Charlie, M. (2017). Using Information for Sustainable Urban Reconstruction, Innovation Study No 4, Center for Human for Ecology, University For Edinburgh.
Ebrahimzade, E., & Maleki, G. (2011). An analysis on the organization and intervention in the dilapidated urban fabric (Case Study: The dilapidated fabric of Khorram Abad City). Researches of human geography, 44(3), 217-234. doi: 10.22059/jhgr.2012.24989. (In Persian)
Figueiredo, Y., Prim, Marcia., & Dandolini, Gertrudes.(2022). Urban regeneration in the light of social innovation: A systematic integrative literature review, Land Use Policy, 113, 105873, https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2021.105873
Geuzey, O. (2009). Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of
globalization; Cities, vol.26.
Habibi, K., Pourahmad, A., & Meshkini, A. (2009). Improvement and renovation of old urban structures. Tehran. (In Persian)
Habibi, M., & Maqsoodi, M. (2006). Urban restoration Tehran. Tehran University Press. (In Persian)
Hikmatnia, H., Sobhani, N., Fakhar Taze Yazdi. F., & Salmanzadeh, S. (2022). Evaluation of worn-out urban tissues with the approach of urban regeneration (the case of Miandoab city). Researches of human geography, 55(3), 115-139. doi: 10.22059/jhgr.2022.332976.100401. (In Persian)
Meshkini, A., Movahed, A., & Ahmadi Fard, N. (2015). Investigating regeneration policy in dilapidated urban contexts using SWOT and QSPM matrix (case study: District 12 of Tehran metropolis). Urban Planning Geography Researches, 4(4), 568-549. (In Persian)
Mohammadi Sarin Dizaj, M. (2019). Investigating the role of regeneration strategy in organizing the old and worn-out tissues of cities with sustainable development approach, case study: Ghariban neighborhood of Ardabil city. Stable City Quarterly, 3(3), 33-49. doi: 10.22034/jsc.2020.215738 1183. (In Persian)
Mohammadi Sarin Dizaj, M., & Mohajeri, L. (2018). Neighborhood development evaluation in the studied urban settlements: Zarnas neighborhood of Ardabil, the second conference on civil engineering, architecture and urban planning of the countries of the Islamic world, Tabriz, University of Tabriz. (In Persian)
Mohammadi, J., Shafaqi C., & Nouri, M. (2013). Analysis of the physical-spatial structure of the dilapidated urban fabric with the approach of renovation and improvement (case study: the dilapidated fabric of Dogonbadan city). Spatial Planning, 4(2), 105-128. (In Persian)
Mohammadi, M., Moharreri, M., & Asghari, M. (2013). Comparative comparison of the methods of improving and renovating worn-out structures with the methods of organizing informal settlement areas (case example: Mashhad). The sixth national conference on urban planning and management with an emphasis on the Islamic city. Mashhad, 20-20. (In Persian)
Moradi Masihi, W. (2008). Strategic planning in metropolises. Urban planning and processing publications. First Edition. Tehran.
Nazhdagi, N., & Nejadebrahimi., A. (2017). Community-oriented urban regeneration through education based on the philosophy of Islamic realism in the historical context of Sorkhab neighborhood of Tabriz. Quarterly journal of research and urban planning, 9(35), 139-150. (In Persian)
Nosazan Engineering Company of Tehran. (2016). Studies on the classification of worn-out urban tissues. Tabriz Municipality. (In Persian)
Obeng-Odoom, F. (2017). Urban Governance in Africa Today: Reframing, Experiences, and Lessons’, Growth and Change, 48(1), 4-21. DOI:10.1111/grow.12164.
Peerapun, W. (2018). Participatory Planning Approach to Urban Conservation and Regeneration in Amphawa Community, Thailand. Asian Journal of Environment- Behaviour Studies, 3(6), 147-155.
Rahnama, M.(2008). The effects of the implementation of improvement and renovation projects in the center of Mashhad on the neighborhood down the street. Journal of Geography and Development. 6(11), 157-180. doi: 10.22111/gdij.2008.3652. (In Persian)
Rezaei, N, Haqparast, F., & Mohammadzadeh, R. (2021). An analysis of the evolution of contemporary commercial spaces in Tabriz city with an emphasis on the traditional market. Scientific-research quarterly of urban ecology research. 12(4), 123-143. doi:10.30473/grup. 2022. 8712. (In Persian)
Robert, P. & Sykes, H. (2000). Urban Regeneration: Handbook, Londan. Sage Publications.
Rokiwan, G. (2011). The Life style in urban planning. European Experience, Newcastle university .
Safaipour, M., & Zareey, J. (2014). Neighborhood-oriented planning and sustainable regeneration of dilapidated urban tissues with emphasis on social capital (case example: Golan neighborhood of Hamedan). Journal of Geographical Survey of Space, 7(23), 150-135. (In Persian)
Sajjadzadeh, H. Hamidinia, M., & Dalvand, R. (2016). Measuring and evaluating the dimensions of driving development in the regeneration of traditional neighborhoods, a case example: Haji neighborhood in the historical context of Hamadan city. Journal of Geography and Development. 15(49). 1-22. Doi: 10.22111/gdij.2017.3446. (In Persian)
Shamaee, A. PoorAhmad, A. (2010). Urban improvement and modernization from the point of view of geography, Tehran University Press, Tehran. (In Persian)
Statistical Center of Iran. (2016). Selection of general results of population and housing. (In Persian)
Urban Development and Improvement Organization. (2003). National document of empowering and organizing informal settlements. Approved by the Cabinet. Secretariat of the National Empowerment Headquarters. Publications of the Ministry of Housing and Urban Development. (In Persian)
Varesi, H. Taghvaey, M., & Rezaei, N. (2012). Organization of worn-out urban fabric (A case study of Shiraz city). Specialized scientific journal of spatial planning, 2(2), 156-129. (In Persian)
Zali, N., Darabi, H., & Mirzaei Durood Khani, A. (2012). Improving and renovating worn-out structures in Pirsara neighborhood of Rasht metropolis with the approach of public participation. Quarterly journal of research and urban planning, 4(12) ,79-94. (In Persian)
Zhang, Chun., & Lu, Bin. (2015). Residential satisfaction in traditional and redeveloped inner city neighborhood: A tale of two neighborhoods in Beijing. Travel Behaviour and Society, 1-13.
بابایی اقدم، فریدون؛ کاملی‌فرد، زهرا و کاملی‌فرد، محمدجواد (1395). استخراج شاخص‌های شناسایی بافت فرسوده‌ی شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(مورد: منطقه 4 تبریز). فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، ۸(۲۸)، ۱۹-۳.
درودی، محمدهادی و خوشاب، علی (۱۳۹۳). ارزیابی و تحلیل شاخص‌های تعیین محدوده بافت‌های فرسوده شهری در ایران. ششمین کنفرانس ملی ‌برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تاکید بر مولفه‌های شهر اسلامی، ۱-۲۲.
حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه. (۱۳۸۶). مرمت شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد و مشکینی، ابوالفضل. (۱۳۸۹). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری. تهران: نشر انتخاب.
حکمت‌نیا، حسن؛ سبحانی، نوبخت؛ فخار تازه یزدی، فرشته و سلمان‌زاده، سینا (1401). ارزیابی بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد بازآفرینی شهری (مورد: شهر میاندوآب). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 55 (3)، 115-139.
رسولی، محمد؛ احدنژاد، محسن و حیدری، تقی (۱۴۰۰). تحلیل اهمیت عوامل موفقیت در بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری باتأکید بر ذی‌نفعان (مورد: شهر زنجان). برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، ۶(۱۶)، ۱۷۸-۱۴۹.
رضایی، ناهیده؛ حق‌پرست، فرزین و محمدزاده، رحمت (۱۴۰۰). تحلیلی بر سیر تحول فضاهای تجاری معاصر شهر تبریز با تأکید بر بازار سنتی. فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری. ۱۲(4)،  115-136.
رهنما، محمدرحیم (1387). اثرات اجرای طرح‌های بهسازی و نوسازی مرکز شهر مشهد بر محله‌ی پایین خیابان. جغرافیا و توسعه، ۶(۱۱)، ۱۸۰-۱۵۷.
زالی، نادر؛ دارابی، حسن و میرزایی دورود خانی، عســگر (1392). بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده محله پیرسرای کلان‌شهر رشت با رویکرد مشارکت مردمی. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۴(۱۲)، ۷۹-۹۴.
سازمان عمران و بهسازی شهری (1382). سند ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی. مصوب هیئت‌وزیران. دبیرخانه ستاد ملی توانمندسازی. انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.
سجادزاده، حسن؛ حمیدی‌نیا، مریم و دالوند، رضوان (1396). سنجش و ارزیابی ابعاد محرک توسعه در بازآفرینی محله‌های سنتی نمونه موردی: محله حاجی در بافت تاریخی شهر همدان. جغرافیا و توسعه، ۱۵(۴۹)، ۱-۲۲.
شرکت مهندسین مشاور آرمان پویش طرح (۱۳۹۲). مطالعات ارزیابی و مشارکت سنجی بافت فرسوده شهر تبریز. شهرداری منطقه ۴ تبریز
شرکت مهندسی نوسازان شهر تهران (۱۳۹۵). مطالعات گونه‌بندی بافت‌های فرسوده شهری. شهرداری تبریز.
شماعی، علی و پوراحمد، احمد (۱۳۸۹). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شورای عالی شهرسازی و معماری کشور (۱۴۰۰). مصوبه بازنگری و اصلاح شیوه‌نامه شناسایی محدوده‌ها و محلات هدف بهسازی، نوسازی و بازآفرینی شهری، تهران.
صابری فر، رستم (1401). بررسی عوامل اثرگذار بر مشارکت مردم در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری (نمونه موردی شهر مشهد). فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری،  3(28)، ۹۷-۱۱۴.
صفایی‌پور، مسعود و زارعی، جواد (139۶). برنامه‌ریزی محله‌محور و بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی (نمونه موردی: محله جولان شهر همدان). آمایش جغرافیایی فضا. ۷(۲۳)، ۱۳۵-۱۵۰.
عندلیب، علیرضا (۱۳۸۹). اصول نوسازی شهری رویکردی نو به بافت‌های فرسوده، تهران: انتشارات آذرخش
محمدی، جمال؛ شفقی، سیروس و نوری، محمد (1393). تحلیل ساختار فضایی– کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی (مطالعه موردی: بافت فرسوده‌ شهر دوگنبدان). برنامه‌ریزی فضایی، ۴(۲)، ۱۰۵-۱۲۸.
محمدی، محمود؛ محرری، مهدی و اصغری، مرتضی (1393). مقایسه تطبیقی روش‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده با روش‌های ساماندهی مناطق اسکان غیررسمی (نمونه موردی: مشهد). ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر شهر اسلامی، مشهد، ۲-۲۰
محمدی سرین دیزج، مهدی (1399). بررسی نقش راهبرد‌ بازآفرینی در ساماندهی بافت‌های قدیمی و فرسوده شهرها با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: محله غریبان شهر اردبیل. شهر پایدار، ۳(۳)، ۳۳-۴۹.
محمدی سرین دیزج، مهدی و مهاجری، لیلا (1398). ارزیابی توسعه محله‌ای در سکونتگاه‌های شهری موردمطالعه: محله زرناس اردبیل، دومین کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، تبریز، دانشگاه تبریز.
مرادی مسیحی، وازار (۱۳۸۸). برنامه‌ریزی استراتژیک در کلان‌شهرها. تهران: انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
مشکینی، ابوالفضل؛ موحد، علی و احمدی‌فرد، نرگس (1395). بررسی سیاست بازآفرینی در بافت‌های فرسودۀ شهری با استفاده از ماتریس SWOT و QSPM (مطالعۀ موردی: منطقۀ 12 کلان‌شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۴(۴)، 568-549.
مرکز آمار ایران. (۱۳۹۵). گزیده نتایج عمومی نفوس و مسکن.
نژداغی، نسترن و نژادابراهیمی، احد (1397). بازآفرینی شهری اجتماع‌محور از طریق آموزش براساس فلسفۀ رئالیسم اسلامی در بافت تاریخی محله سرخاب تبریز. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۹(۳۵)، ۱۳۹-۱۵۰
وارثی، حمیدرضا؛ تقوایی، مسعود و رضایی، نعمت‌الله (۱۳۹۱). ساماندهی بافت فرسوده شهری (نمونه موردی شهر شیراز). برنامه‌ریزی فضایی، ۲(۲)، ۱۵۶-۱۲۹.