تحلیل سرزندگی کالبدی فضایی کاروانسرای میرزاکاظم و سرای گلشن شهر همدان با تأکید بر نظریه مراکز زنده کریستوفر الکساندر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 مربی، گروه معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، تهران، ایران.

3 استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، تهران، ایران.

چکیده

همدان با سابقه دیرینه در شهرسازی ایران، دارای بازاری نسبتاً بزرگ است. کاروانسرای میرزا کاظم و سرای گلشن از مهم‌ترین کاروانسراهای شهر همدان هستند که به‌ واسطه‌ قرارگیری آن‌ها در کنار بازار تاریخی همدان، مرکز تجاری شهرهایی مانند زنجان، کردستان و کرمانشاه حایز اهمیت می­باشند. با توجه به اهمیت کلیت در معماری و خلق فضاهای شهری زنده و با معنا نظریه مراکز زنده کریستوفر الکساندر به بررسی و شناخت الگوی ساختارهای زنده با توجه به مفاهیم کلیت یکپارچه و مراکز نیرومند در قالب 15 خصلت به‌هم‌ پیوسته می­پردازد. این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی، رویکرد کیفی و اسناد کتابخانه­ای به پرسش‌ زیر پاسخ می­گوید: ساختار کالبدی بازار سنتی همدان به چه میزان بر نظریه الکساندر منطبق است؟ مطالعات زیادی در بخش‌های مختلف بازار سنتی به انجام رسیده است و مفاهیم نظریه مراکز زنده کریستوفر الکساندر با 15 خصلت در موضوعات مختلفی از جمله قلعه قورتان، باغ ایرانی و ربع رشیدی تبریز مورد بررسی قرار گرفته است و مطالعه کالبدی بازارهای سنتی در قالب مفاهیم نظریه مراکز زنده موضوعی است که پیشینه­ای ندارد. نتایج حاصل از پژوهش مؤید این است که بازار سنتی همدان بر خصلت­های این نظریه منطبق است و سرای گلشن با دارا بودن بیش‌ترین تقارن، تضاد، پژواک و جدایی­ناپذیری از حیات کالبدی بیش‌تری نسبت به سرای میرزا کاظم برخوردار است. مقایسه ساختار هندسی سراها و پانزده خصلت از الگوی ساختارهای زنده الکساندر نشان می­دهد نقش خصلت­های مراکز نیرومند، تکرار متناوب، تضاد، جدایی­ناپذیری، فضای خالی و مرزها در ساختار کالبدی سراها بیش‌تر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Spatial Physical Vitality of Mirza Kazem Caravanserai and Golshan Sara in Hamedan with Emphasis on the Theory of Christopher Alexander Living Centers

نویسندگان [English]

  • Somayeh Hatefi Shojae 1
  • Ali Akbari 2
  • Mahta Tari 3
1 Lecturer, Department of Architecture, Yadegar-e-Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Yadegar-e-Emam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Yadegar-e-Emam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Hamedan with a long history in Iranian urban planning, has a relatively large bazaar.Mirzakazem Caravanserai and Golshan sara are among the most important caravanserais in Hamedan, which are important due to their location next to the historic bazaar of Hamedan, the commercial center of cities such as Zanjan, Kurdistan and Kermanshah.Considering the Importance of the Whole of architecture and the creation of living and living spaces, Christopher Alexander's living centers theory explores the pattern of living structures in accordance with the concepts of integrated universality and strong centers in the form of 15 features.This paper responds to the following question with descriptive analytical methodology, qualitative approach and library documents: What is the physical structure of the traditional Hamdan bazaar consistent with Alexander's theory?Many studies have been carried out in various sectors of the traditional bazaar and the concepts of the theory of living centers of Christopher Alexander with 15 features in various topics, including the castle of Gourtan, Iranian garden and Tabriz Rab’e Rashidi have been examined and the physical study of traditional bazaar in the form of concepts of the theory of living centers is a subject that has a history does not have. The results of the research confirm that the traditional Hamedan bazaar is consistent with the characteristics of this theory, and Golshan's camp has the highest symmetry, contradiction, echo, and integrity of the physical life of Mirza Kazem. The comparison of the geometric structure of the buildings and the fifteen characteristics of Alexander's live structures model shows that the role of the centers of strong, intermittent repetition, contradiction, separation of gravity, free space and boundaries in the structure of the buildings is greater.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qualitative Components
  • Security of Urban Pathways
  • Environmental Quality
  • Hamedan

مراجع

Alexander, Ch. (2017). The nature of the order of living structures in architecture.Translator, Syroos Sabri. Reza, Akbari.Ali. Tehran, Parham Naghsh. (In Persian)
Biglari, E. (1977). Bazaar of Iran. Hamedan, published by Hamedmi Foundation. (In Persian)
Changizi. N., & Ahmadian, N. (2013). Investigation of urban space identity indicators in historical context, Investigation of urban space identity indicators in historical context (Case study: Kerman Bazaar). Journal of studies on Iranian Islamic City,11,53-63. (In Persian)
Cyrus Sabri. R., & Akbari.A. (2013). The Concept Of Order: Christopher Alexander And The New Science. SOFFEH, 23(61), 31-42. (In Persian).
Della Valle, P. (2005). Travelogue of Pietro Delavalle. Translator: Shuaa al-Din Shafa, Tehran, Scientific and Cultural Publications. (In Persian)
Eghbalizarech. F. (2011). Designing a desert residence in a rural neighborhood of Egypt with a view to the concept of center in the thought of Christopher Alexander. Master Thesis, Yazd University.
Haj Ghasemi, K. (2013). Documentation and Research Center, Faculty of Architecture and Urban Planning. Banahai Bazar (Ganjnameh), 2nd, Tehran, Shahid Beheshti University. (In Persian).
Hosseinzade Dalir, & K., Ashena. L. (2011). Visual Order in Iranian Traditional Urban Planning Case study: Tabriz Baazar. Journal of Geoghraphy and Planning,16(37),25-57. (In Persian)
Hatefi Shogae, S. (2015). Generalization rate of Christopher Alexander’s living Structure theory Case Study: Charbagh and Isfahan Gardens. BAGH-E-Nazar,12(36), 39-50.(In Persian)
Hatefi shojae, S. (2016). Comparison of Physical Structure of Hamedan Traditional Neighborhoods based on Living Center Theory of Christopher Alexander. Modern Applied Science, 10(4), 101-111.
Irandoost. K., & Bahmani Oramani, K. (2011). Structural Transformations Of Traditional Bazaar In Iranian Cities (A Case Study: Kermanshah Bazaar). JOURNAL OF STUDIES ON IRANIAN ISLAMIC CITY, 2(5),5 - 15. (In Persian)
Jiang, B., & Ren, Zh. (2019). Geographic Space as a Living Structure for Predicting Human Activities Using Big Data. Mobility Patterns, Big Data and Transport Analytics.
Jiang, B. ( 2016). A Complex-Network Perspective on Alexander’s Wholeness. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 463, 475-784.
Lynch. K. (1997). Theory of the Good Shape of the City. Translated by Hossein Bahreini, Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
Nurani Yazdi, F. (2013). Designing a boys' primary school in Yazd with a reflection on the relationship between symmetry and life in architecture (based on Alexander's views on symmetry). Master Thesis, Yazd University.
Nasr, S. H. (2010). Islamic Art and Spirituality. Translator: Rahim Ghasemian, Hekat Publishing Institute, Tehran. (In Persian)
Pakzad, J. (2009). Revolution approaches in urban planning. vol. 3, Tehran: Shahidi Publications. (In Persian)
Petrusevski, I. (2012). Fifteen rules of Christopher Alexander and the methods of generative design as the practical application of the nature of order in architecture. Original scientific article, 254-279.
Saraie, M.H. (2011). Islamic- Iranian Bazar Changes: (A Case Study of Yazd Bazar). journal of studies on iranian islamic city, 2(1), 25-37. (In Persian)
Salehi Kakhki, A. (2013). Study and evaluation of physical and spatial features of Qortan Castle based on the ideas of Christopher Alexander. Master Thesis, Isfahan University of Arts. (In Persian).
Seamon, D. (2007). Christopher Alexander and a Phenomenology of Wholeness, Kansas State University, 211 Seaton Hall Manhattan, KS 66506.
Seamon, D. (2019). Christopher Alexander’s Theory of Wholeness as a Tetrad of Creative Activity: The Examples of A New Theory of Urban Design and The Nature of Order, Urban Science,3(46),1-13.
Tabibian.M., Charbgoo.N., & Abdolahimehr E. (2012).The Principle of Hierarchy Reflection In Islamic Iranian Cities. ARMANSHAHR, 4(7), 63-76. (In Persian)
Tabibian. M.,  & Mousavi, MJ. (2017). Investigation Of Beautification And Improvement Of Environmental Quality Effect On The Urban Vitality, Case Study: Maragheh Historical Garden City. ARMANSHAHR, 17, 249 -262. (In Persian).
Zarei, M. I. (1999). Construction of Hamedan Bazaar. People's Culture Quarterly, 7(26), 47-59.(In Persian)
ZangiAbadi, A., Alizadeh, J., & Ranjbarnia, B. (2012). Strategic planning to redevelop the Iranian Traditional markets (A Case Study: Tabriz Traditional Market). Journal of dtudies on Iranian Islamic city, 7, 13-26.(In Persian)
الکساندر، کریستوفر (2002 ). سرشت نظم ساختارهای زنده در معماری (1396). ترجمه: سیروس صبری، رضا و اکبری، علی. تهران، پرهام نقش.
ایراندوست، کیومرث و بهمنی اورامانی، آرمان (1390). تحولات کالبدی بازار سنتی در شهرهای ایران (مطالعه موردی: بازار شهر کرمانشاه). شهر ایرانی اسلامی، 2(5)، 5-15.
بیگلری، اسفندیار (1356). بازارهای ایران. همدان، نشر بنیاد همدمی.
پاکزاد، جهانشاه (1388). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی. ج 3، تهران: انتشارات شهیدی.
چنگیزی، نگار و احمدیان، رضا (1392). بررسی شاخص­های هویت فضای شهری در بافت تاریخی، بررسی شاخص­های هویت فضای شهری در بافت تاریخی (نمونه موردی: بازار کرمان). شهر ایرانی اسلامی، 11، 53-63.
حسین‌زاده دلیر، کریم و آشنا، لاله (1390). نظم بصری در شهرسازی سنتی ایران (مطالعه موردی: بازار تبریز)، جغرافیا و برنامه­ریزی. 16(37)، 25-57.
زارعی، محمد ابراهیم (1378). ساخت بازار همدان. فصلنامه فرهنگ مردم، 7(26)، 47-59.
زنگی‌آبادی، علی؛ علی زاده، جابر و رنجبرنیا، بهزاد (1392). برنامه راهبردی برای سازماندهی بازارهای سنتی ایران، مطالعه موردی: بازار سنتی تبریز. شهر ایرانی اسلامی، 7،13-26.
سرایی، محمدحسین (1389). تحولات بازارهای ایرانی اسلامی، مطالعه موردی بازار یزد، شهر ایرانی اسلامی، 2، 25-37.
سیروس صبری، رضا، اکبری علی (1392). مفهوم نظم،کریستوفر الکساندر و علم جدید. صفه، 61، 33-42.
صالحی کاخکی، احمد (1392). بررسی و ارزیابی ویژگی­های کالبدی و فضایی قلعه قورتان بر مبنای اندیشه­های کریستوفر الکساندر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
طبیبیان، منوچهر؛ چربگو، نصیبه و عبدالهی مهر، انسیه (1390). بازتاب اصل سلسله‌ مراتب در شهرهای ایرانی اسلامی، آرمان‌شهر، 4(7)، 63-76.
طبیبیان، منوچهر و موسوی، میرجلال (1395). بررسی نقش زیباسازی و ارتقاء کیفیت محیط بر سرزندگی شهری، نمونه موردی: باغ شهر تاریخی مراغه. آرمان‌شهر، 17، 249-262.
لینچ، کوین (1376). تئوری شکل خوب شهر. ترجمه حسین بحرینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نورانی ­یزدی، ملیحه ­السادات (1392). طراحی دبستان پسرانه در یزد با تأملی بر رابطه تقارن و حیات در معماری (بر اساس آرای الکساندر در مورد تقارن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه هنر یزد.
حاج قاسمی،کامبیز (1383). مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی، بناهای بازار (گنج‌نامه). ج 2، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
نصر، سیدحسین (1389). هنر و معنویت اسلامی. ترجمه: رحیم قاسمیان، موسسه انتشارات حکمت، تهران.
هاتفی شجاع، سمیه (1394). میزان تعمیم ­پذیری نظریه ساختار زنده کریستوفر الکساندر مطالعه موردی: چهارباغ و باغ‌های اصفهان. باغ نظر، 12(36)، 39-50.
فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری
دوره 15، شماره 1 (پیاپی 34)
خرداد 1403
صفحه 61-78

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 بهمن 1397
  • تاریخ بازنگری: 13 بهمن 1398
  • تاریخ پذیرش: 17 اردیبهشت 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار