تحلیل توزیع فضایی کاربری‌های زمین شهری در شهر اهواز، مطالعه موردی: منطقه سه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

این مطالعه با هدف تحلیل الگوی پراکنش کاربری­‌های زمین در منطقۀ سه شهر اهواز انجام شد. کاربری­‌های زمین در سطوح منطقه، ناحیه و محله با محاسبۀ کمی شاخص­‌های فشردگی، هیرشمن- هرفیندال، گسستگی، تنوع سیمپسون، آنتروپی، تراکم زمین ساخته شده و ابزارهای تحلیلی موجود در نرم­افزار ArcGIS از جمله تحلیل‌­های ANN، DD و GWR مورد ارزیابی قرار گرفتند. بنابراین تحقیق حاضر با هدفی کاربردی و روشی توصیفی انجام شد و داده‌ها با شیوه­ای کتابخانه‌­ا‌‌ی جمع‌­آوری شدند. گفتنی است که تاکنون معدود ‌مطالعه­‌ای در ارتباط با ارزیابی الگوی توزیع کاربری‌­ها با استفاده از روش­‌های ‌به کار رفته و همچنین با مورد منطقه سه شهر اهواز انجام شده است. مطالعه نشان داد که سرانۀ موجود کاربری­‌های زمین در منطقۀ سه شهر اهواز به میزان 12 مترمربع از سرانۀ استاندارد بالاتر بود. ناحیۀ دو دارای ‌بیش‌ترین تراکم و فشردگی و ناحیۀ سه دارای ‌بیش‌ترین پراکندگی بود. با وجود این، الگوی توزیع کاربری­‌های ناحیۀ سه، ترکیب، تنوع، تمرکز و پیوستگی ‌بیش‌تری را نشان داد. توزیع فضایی 46 درصد از کاربری­‌ها به صورت بسیار خوشه‌­ای و جهت­‌گیری کاربری­‌ها به سمت مرکز منطقه، از مطلوبیت برخوردار بود. این جهت­‌گیری موجب جذب جمعیت در مرکز منطقه شد. ­به­ عنوان نتیجه، کاربری­‌های زمین در منطقۀ سه شهر اهواز از توزیع مناسبی برخوردار نیستند و لازم است طرحی برای ساماندهی کاربری اراضی چیده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Spatial Distribution of Urban Land Uses in Ahwaz City, Case Study: District 3

نویسندگان [English]

  • Mohammad hasan Yazdani 1
  • Sahar Hassanpour 2
1 Professor, Department of Geography and Urban Planning, Mohaghegh Ardebili University, Ardebil, Iran.
2 Ph.D. Candidate, Department of Geography and Urban Planning, Mohaghegh Ardebili University, Ardebil,
چکیده [English]

This study was conducted with the aim of analyzing the distribution pattern of land uses in the district 3 of Ahvaz. Land uses were evaluated at the regional, district and neighborhood levels by calculating indices of Compactness, Herfindahl-Hirschman, Fragmentation, Simpson’s Diversity, Entropy, Built-up Land Density, and analytical tools available in ArcGIS software, including ANN, DD and GWR analyzes. Therefore, this research was done with a practical purpose and a descriptive method, and the data was collected by a library method. It should be mentioned that so far a few articles have been written on the evaluation of the pattern of land use distribution by these methods and also on the case of the district 3 of Ahvaz. The study showed that in the district 3 of Ahvaz city, the existing per capita land uses wer 12 m2 higher than the standard per capita. Zone 2 had the highest density and compactness and zone 3 had the highest dispersion. Despite this, the pattern of distribution of land uses in the zone 3 showed more mixture, diversity, concentration and continuity. Spatial distribution of 46% of land uses was highly clustered and the land use direction towards the center of the district was favorable. This orientation attracted the population in the center of the district. As a result, Land uses in three Ahvaz regions do not have proper distribution and it is necessary to prepare a plan to organize land use.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Analysis
  • Distribution Attern
  • Land Use
  • Ahwaz City
Aliakbari, E., & Emad al-Din, A. (2012). Quantitative and qualitative evaluation of urban uses with emphasis on distribution system and proximity pattern (Case study: District 1 of Gorgan city). Journal of Human Geography Researches (Hum Geog Res), 44(79), 157-172. (In Persian)
Architectural and Urban Planning Consulting Engineers (2012). Strategic plan for development and Construction (Comprehensive) in Ahvaz. Summary of the First and Second Stage Report (Basic, cognition, developmental modelstudies), Housing and Urban Development Organization of Khuzestan Province. (In Persian)
Asghari Zamani, A., Ahadnejad Reveshti, M., & Khodavandi, A. (2016). Analytical Evaluation of Spatial-Physical Extension of Urban Areas and Its Impact on Land Use Change Using GIS and RS (Case Study: Shiraz during (1987 - 1392). Journal of Geographical Space, 16(53), 76-57. (In Persian)
Croucher, K., Wallace, A., & Duffy, S. (2012). The influence of land use mix, density and urban design on health: A critical literaiture review. The University of York Publishing.
Ebrahimzadeh, I., & Majirardkan, A. (2006). Evaluation of land use in Ardakan of Fars. Journal of Geography and Development, 4(7), 68-43. (In Persian)
Farjam, F., Soleimani, M., Tavalaee, S., Rafieian, M., & Movahed, A. (2013). Urban development based on the combination of uses; a review of its academic literature in Iran. Journal of Urban Research and Planning, 4(12), 23-48. (In Persian)
Galster, G., Hanson, R. R., Ratcliffe, M., Wolman, H., Coleman, S., & Freihage, J. (2001). Wrestling Sprawl to the Ground: Defining and Measuring an Elusive Concept. Journal of Housing Policy Debate (Hous Policy Debate), 12(4), 681-717.
Garentt, N.S. (2009). Ordering the city: land use, policing, and the restoration of urban America. First edit, London: Yale University Pub.
Ghorbani, R., & TorkmanNiya, N. (2015). A Comparative Investigation on the Role of Mixed Land Use in Travel Generation in Urban Neighborhoods (Case Study: Chahno and Karmandan Neighborhoods in Mashhad). Journal of Geography and Urban Space Development, 2(1), 81-92. (In Persian)
Hekmatniya, H. (2010). Land use planning of Bahabad city using SWOT analysis model. Journal of Islamic Iranian City Studies, 2, 94-83. (In Persian)
Hong, M., & Fath, B.D. (2009). Measurement and Spatial Distribution of Urban Land Use Compactness in Chaoyang District of Beijing. China. IIASA Interim Report, IIASA, Laxenburg, Austria.
Jabareen, Y. (2006). Sustainable Urban Forms Their Typologies, Models, and Concepts. Journal of Planning Education and Research (J Plan Educ Res), 26, 38-52.
Javadi, G., Taleai, M., & Karimi, M. (2013). Development of a Model to Evaluate the Effects of Urban Mixed Land Uses on the Basis of the Spatial Indicators and Analysis. Journal of Geography and Territorial Spatial Arrangement, 3(8), 69-84.
Jenks, M., & Burgess, R. (2001). Compact City: Sustainable Urban Forms for Developing Countries. 2 edition, London: Routledge Press.
Keyamehr, R., Piri, I., Bazmavard, SH., & Azari, M. (2017). Analysis of the spatial distribution of hotels in tourist destinations, case study: the city of Kermanshah. Journal of Urban Tourism, 3(1), 43-57. (In Persian)
Kleemann, J., Inkoom, J., Thiel, M., Shankar, S., Lautenbach, S., & Furst, Ch. (2017). Peri-urban land use pattern and its relation to land use planning in Ghana, West Africa. Journal of Landscape and Urban Planning (Landsc Urban Plann), 22, 1-15.
Mashhoodi, B., & Berghauser Pont, M. (2011). Studying land-use distribution and mixed-use patterns in relation to density, accessibility and urban form. 18th International Seminar on Urban Form.
Momeni, M., Beik Mohammadi, H., & Arum, F. (2010). An analysis of land use in a city of Isfahan. Journal of Geography and Environmental Studies, 3, 44-27. (In Persian)
Nastaran, M., & Zamiri, M. (2018). Quantitative Evaluation of Spatial Distribution of Land Use Using the Ripley's K Function in Bojnourd. Journal of Geographical Space, 18(62), 289-273. (In Persian)
OECD. (2012). Compact City Policies: A Comparative Assessment. OECD Green Growth Studies, OECD Publishing.
Ostojic, I., & Glazar, T. (2012). Criteria for evaluation and guidelines for land use planning for sustainable urban development. Journal of Theory and Practice of Spatial Planning, 162, 24-33.
Pourahmad, A., Hataminejad, H., Ziari, K., Faraji Sabskbar, H., & Vafaee, A. (2014). Survey and evaluation of urban land use from the perspective of social justice (studied: Kashan). Journal of Territorial planning, 2, 179-208. (In Persian)
Pourmohammadi, M., Sadr-Mousavi, M., & Hosseinabadi, S. (2015). Evaluation of land use mixing pattern in Sabzevar city. Journal of Geographical Studies of Dry Areas, 22, 53-34. (In Persian)
Rafieian, M., & Zahed, N. (2018). Spatial Analysis of Deterioration in Qom's Neighborhoods Using Geographical Weighted Regression. Journal of Geographical Urban Planning Research, 6(2), 361-383. (In Persian).
Rahnama, M., & Abbaszadeh, G. (2006). Comparative study of measurement of degree of distribution / compactness in metropolitan of Sydney and Mashhad. Journal of Geography and Regional Development, 6, 128-101. (In Persian)
Rahnamaee, M., & Shahhosieni, P. (2012). Iranian Urban Planning Process. Ninth Edition, Tehran: Samt Publications. (In Persian)
Sarafi, M., Tavakolinya, J., & Mohammadian Mosamam, H. (2014), New Thoughts in Urban Planning. First Edition, Tehran: Qadyani Pub. (In Persian)
XuanThinh, N., Arlt, G., Heber, B., Hennersdorf, J., & Lehmann, I. (2002). Evaluation of urban land-use structures with a view to sustainable development. Journal of Environmental Impact Assessment Review (Environ Impact Assess Rev), 22, 475-492.
Zarabi, A., GholamiBimargh, Y., & Mousavi, A. (2009). Land use survey of Noorabad Mamasani city using Geographic Information System (GIS). Journal of Urban and Regional Studies and Researches, 1, 48-25. (In Persian)
Zarabi, A., Rashidianik, S., & Ghasemirad, H. (2010). Analysis and evaluation of land use in Izeh city. Journal of Urban Planning, 3(3), 19-19. (In Persian)
ابراهیم­زاده، عیسی و مجیراردکانی، عبدالرضا (1385). ارزیابی کاربری اراضی شهری اردکان فارس. جغرافیا و توسعه، 4(7)، 68-43.
اصغری زمانی، اکبر؛ احدنژاد روشتی، محسن و خداوندی، عبدالله (1395). ارزیابی تحلیلی گستردگی فضایی-کالبدی مناطق شهری و تاثیر آن بر تغیرات کاربری اراضی با استفاده از GIS و RS (مطالعه موردی: شیراز طی دوره زمانی 1366-1392). فضای جغرافیایی، 16(53)، 76-57.
پوراحمد، احمد؛ حاتمی­نژاد، حسین؛ زیاری، کرامت­الله؛ فرجی­سبکبار، حسن­علی و وفایی، ابوذر (1393). بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مورد مطالعه: کاشان). آمایش سرزمین، 2(2)، 208-179.
پورمحمدی، محمدرضا؛ صدرموسوی، میرستار و حسین­آبادی، سعید (1394). ارزیابی الگوی اختلاط کاربری زمین در محلات شهر سبزوار. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 22، 53-34.
جوادی، قاسم؛ طالعی، محمد و کریمی، محمد (1392). توسعۀ مدل ارزیابی اثرات اختلاط کاربری­های شهری بر پایۀ شاخص­ها و تحلیل‌های مکانی. جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، 3(8)، 84-69.
حکمت­نیا، حسن (1389). برنامه­ریزی کاربری اراضی شهر بهاباد با استفاده از الگوی تحلیل SWOT. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1(2)، 94-83.
رفیعیان، مجتبی و زاهد، نفیسه (1397). تحلیل فضایی فرسودگی محله­های شهر قم با استفاده از رگرسیون وزنی جغرافیایی. پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 6(2)، 383-361.
رهنما، محمدرحیم و عباس­زاده، غلامرضا (1385). مطالعۀ تطبیقی سنجش درجۀ پراکنش/ فشردگی درکلان­شهرهای سیدنی و مشهد. جغرافیا و توسعۀ ناحیه­ای، 3(6)، 128-101.
رهنمایی، محمدتقی و شاه­حسینی، پروانه (1391). فرآیند برنامه­ریزی شهری ایران. تهران، انتشارات سمت.
صرافی، مظفر؛ توکلی­نیا، جمیله و محمدیان­مصمم، حسن (1393). اندیشه­های نو در برنامه­ریزی شهری. تهران، انتشارات قدیانی.
ضرابی، اصغر؛ رشیدی­نیک، سیامک و قاسمی­راد، حمدالله (1389). تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی در شهر ایذه. پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 3(3)، 40-19.
ضرابی، اصغر؛ غلامی­بیمرغ، یونس و موسوی، سیدعلی (1388). بررسی کاربری اراضی شهر نورآباد ممسنی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 1(1)، 48-25.
علی­اکبری، اسماعیل و عمادلدین، عذرا (1391). ارزیابی کمی و کیفی کاربری­های شهری با تأکید بر نظام توزیع و الگوی همجواری (مطالعۀ موردی: ناحیۀ یک شهرگرگان). پژوهش‌­های جغرافیای انسانی، 44(79)، 172-157.
فرجام، رسول؛ سلیمانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی و موحد، علی (1392). توسعۀ شهری مبتنی بر ترکیب کاربری­ها؛ مروری بر ادبیات دانشگاهی آن در ایران. پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 12(12)، 48-23.
قربانی، رسول و ترکمن­نیا، نعیمه (1394). بررسی تطبیقی نقش کاربری ترکیبی بر تولید سفر در محلات شهری (محلۀ چهنو و کارمندان منطقۀ 6 مشهد). مجلۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، 1(2)، 92-81.
کیامهر، رامین؛ پیری، عیسی؛ بزم­آورد، شب­بو و آذری، مهدی (1395). تحلیلی بر توزیع فضایی هتل­ها در مقصدهای گردشگری (نمونۀ موردی: شهر کرمانشاه). گردشگری شهری، 3(1)، 57-43.
مهندسین مشاور معماری و شهرسازی عرصه (1391). طرح راهبردی توسعه و عمران (جامع) شهر اهواز. خلاصۀ گزارش مرحلۀ اول و دوم (مطالعات پایه، شناخت، الگوی توسعه)، سازمان مسکن و شهرسازی استان خوزستان.
مؤمنی، مهدی؛ بیک­محمدی، حسن و آروم، فلورا (1389). تحلیلی بر کاربری اراضی منطقۀ یک شهر اصفهان. جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(3)، 44-27.
نسترن، مهین و ضمیری، محمدرضا (1397). ارزیابی کمی توزیع فضایی کاربری اراضی با استفاده از تابع k ریپلی در شهر بجنورد. فضای جغرافیایی، 18(62)، 289-273.