با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ارزیابی محیط زیست ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

3 دانشگاه تهران

چکیده

در دهه­های اخیر همگام با رشد سریع شهرنشینی، کیفیت‌ زندگی، به عنوان جانشینی برای رفاه مادی، به اصلی­ترین هدف اجتماعی کشورهای مختلف تبدیل شده است. در همین راستا هدف از تدوین این مقاله تحلیل و ارزیابی مؤلفه­های کیفیت‌ زندگی در کانون­های جرم خیز منطقه 12 شهرداری تهران است. روش کار در این تحقیق با رویکرد توصیفی- تحلیلی و جمع­آوری اطلاعات بر‌اساس مطالعات کتابخانه­ای (اسنادی) و مشاهدات میدانی است. ابتدا با استفاده از داده‌های جرائم سرقت به کمک نرم­افزار ArcGIS از طریق اکستنشن تخمین تراکم کرنل، کانون­های جرم خیز مشخص گردید، سپس از بین جامعه آماری 400 پرسشنامه به شیوه تصادفی در کانون­های جرم خیز تکمیل گردید. به منظور تحلیل متغیرهای مورد مطالعه، از نرم­افزار spss و روش­های آماری t تک نمونه‌ای و آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای نشان داد که متوسط میانگین رضایتمندی ساکنین در ابعاد اجتماعی- فرهنگی 63/2، اقتصادی 98/1، امنیت 56/2، دسترسی به مراکز خرید روزانه 86/2، دسترسی به مراکز تفریحی 65/2، دسترسی به مراکز آموزشی 43/2، زیست­محیطی 33/2، زیرساخت­های شهری 83/2، مسکن 37/2، حمل­ونقل و ترافیک 58/2 و حکمروایی شهری 24/2 در سطح پایینی قرار دارد. هم‌چنین برای بررسی ضرایب همبستگی ابعاد کیفیت‌ زندگی با کل کیفیت‌ زندگی شهری از همبستگی پیرسون استفاد شد. این آزمون نشان داد که ابعاد یازده­گانه کیفیت‌ زندگی با کل کیفیت‌ زندگی شهری رابطه­ی مستقیم و معناداری دارد، یعنی با افزایش هر یک از ابعاد کیفیت‌ زندگی بر میزان کل کیفیت‌ زندگی شهری نیز افزوده می­شود. در نهایت نتایج نشان داد که مطلوبیت کیفیت‌ زندگی شهری در کانون­های جرم خیز منطقه 12 شهر تهران با توجه به کلیه ابعاد و مؤلفه‌ها خیلی ضعیف بوده است، بنابراین این بخش از شهر تهران از کیفیت‌ زندگی پایینی برخوردار است.

تازه های تحقیق

روش محاسبه کرنل در ابعاد یازده‌گانه کیفیت زندگی

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis and Evaluation of Quality of Life Components in the Crime Center, Case Study: District 12 of Tehran

نویسندگان [English]

  • Keramatalleh Ziyari 1
  • Yaghob Abdali 2
  • sara Allah gholipour 3

1 University of Tehran professor

2 A graduate student in geography and urban planning, Tehran University

3 University of Tehran

چکیده [English]

In recent decades, in line with the rapid growth of urbanization, the quality of life, as a substitute for material well-being, has become the main social goal of different countries. In this regard, the purpose of this article is to analyze and evaluate the components of quality of life in crime centers in district 12 of Tehran municipality. The method of this study is a descriptive-analytical approach and the data collection is based on library studies (documents) and field observations. At first, the crime centers were identified by using ArcGIS software through extensions of kernel density, and then 400 questionnaires were randomly filled out at the crime centers. In order to analyze the studied variables, SPSS software and one sample t-test and Pearson correlation test were used. The results of one sample t-test showed that the average mean of residents' satisfaction in socio-cultural dimensions 2.63, economic1.98, security 2.56, access to daily shopping centers 2.86, access to recreational centers 2.65, access‌ to training centers 2.43, environmental 2.33, urban infrastructures 2.83, housing 2.37, transport and traffic 2.58 and urban governance 24.24 were at a lower level. Also, Pearson correlation was used to examine the correlation coefficients of dimensions of quality of life with total quality of urban life. The test indicated that the eleven dimensions of quality of life have a direct and significant relationship with the total quality of urban life, meaning that each dimension of quality of life increases with the amount of total quality of urban life. Finally, the results mentioned that the desirability of urban quality of life in the crime center of district 12 in Tehran was very poor due to all dimensions and components, so this part of Tehran has a low quality of life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality of Life
  • Crime Center
  • District 12 of Tehran

مقدمه

رشد شهری در قرن بیستم، سهم جمعیت شهرنشین را به‌شدت افزایش داده است و شهرنشینی را به شیوه‌ی غالب زندگی تبدیل کرده است. اگرچه شهر و شهرنشینی خود یکی از مهم‌ترین شاخص‌های رفاه و توسعه‌ی اجتماعی و اقتصادی محسوب می‌شوند، رشد شتابان آن نیز می‌تواند سرانه‌ برخورداری از بسیاری امکانات اجتماعی و اقتصادی را کاهش دهد و از این طریق پیامدهای آن به‌صورت کاهش سطح کیفیت‌ زندگی در عرصه‌های مختلف شهری نمایان شود (علی‌اکبری و امینی، 1389؛ مرصوصی و لاجوردی، 1393؛ الله قلی پور، 1396: 30).

تحولات فنی و گسترش روزافزون فرایند تمایز اجتماعی در شهرهای مدرن، ضرورت سازمان‌دهی فرایند توسعه را از حیث نظری و عملی در قالب توسعه‌ی اجتماعی به همراه داشته است به‌گونه‌ای که رویکردهای مختلفی در باب کم و کیف توسعه مطرح شدند که وجه غالب آن‌ها تمرکز بر رشد اقتصادی بوده است با توجه به آنکه توسعه، فرایند برنامه‌ریزی برای بسیج منابع در راستای رشد اقتصادی دانسته می‌شود و از منظر رفاه و بهزیستی اجتماعی افزایش ثروت مساوی با خوشبختی بیشتر شهروندان تلقی می‌گردید. تا دهه‌ 1970 میلادی کیفیت‌ زندگی معطوف به انگاره‌های مادی و پیامد رشد اقتصادی در نظر گرفته می‌شد. به دنبال ظهور آثار منفی رشد اقتصادی و پیدایش نظریه توسعه‌ی پایدار کیفیت‌ زندگی ابعاد و پنداشتی اجتماعی‌تر پیدا کرد و مسائلی چون توزیع پیامدهای رشد، حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست را در برگرفت و به‌طورجدی به‌عنوان هدف اصلی توسعه وارد مباحث برنامه‌ریزی اجتماعی گردید و دهه‌ 1990 میلادی نیز سرآغاز بحث از کیفیت‌ زندگی اجتماعی با تأکید برسازه‌های اجتماعی نظیر سرمایه‌ اجتماعی، همبستگی اجتماعی، عدالت اجتماعی و مطلوبیت اجتماعی بود (غفاری و همکاران، 1391؛ پوراحمد و همکاران، 1395).

شهرها به‌عنوان فضاهای اصلی زندگی اجتماعی مدرن، علاوه بر ایجاد پیامدهای ناخواسته‌ منفی هم‌چون نابرابری و تضعیف پیوندهای اجتماعی، پیامدهایی نیز در جنبه‌ معنوی انسان‌های ساکن در شهرهای مدرن داشت. کمرنگ شدن باورها و پیوندهای عقیدتی و مذهبی یکی از نتایج زندگی در کلان‌شهرهای مدرن بود که به‌ویژه تأثیر منفی قابل‌توجهی بر زیست معنوی شهروندان مقیم در جوامعی که دچار رشد ناموزون اقتصادی و فرهنگی بودند، بر جای نهاد. اکنون مجموعه‌ این عوامل مادی و معنوی ماتریس پیچیده‌ای از متغیرها را پدید آورده است که همگی به نحوی بر کیفیت‌ زندگی شهروندان در شهرهای مدرن اثرگذارند.

بحث کیفیت‌ زندگی موضوع جدیدی است که در دهه­های اخیر بحث کیفیت‌ زندگی موضوع جدیدی است که در دهه­های اخیر موردتوجه محققان و دانشگاهیان به‌خصوص در ایران قرار گرفته است که در این میان رشته­های جامعه‌شناسی، جغرافیا، برنامه­ریزی شهری، روانشناسی، علوم سیاسی، شهرسازی و اقتصاد به این موضوع پرداخته­اند و به‌تازگی در ادبیات توسعه پایدار و برنامه­ریزی اجتماعی جایگاه ویژه­ای یافته است و دولت­ها در سطح ملی و محلی و نیز مؤسسات متعددی بر روی سنجش و شاخص سازی آن کار می­کنند (زنگنه شهرکی و همکاران؛ 1393؛ حاتمی­نژاد و همکاران، 1395، Faraji et al, 2010). کیفیت‌ زندگی یکی از مهم‌ترین مسائل پیش روی جهان امروز هست و هم‌چنین، ارتقاء کیفیت‌ زندگی از مهم‌ترین اهداف حکومت‌ها و دولت‌های مختلف در سطح دنیا محسوب می‌شود (حسین زاده و میرزایی، 1386: 17). یافته‌های کیفیت‌ زندگی می‌تواند برای بازشناسی استراتژی‌های سیاست­های قبلی و طراحی سیاست‌های برنامه‌ریزی آینده استفاده شوند (Lee, 2008: 1207).

 یکی دیگر از دلایل توجه­ به کیفیت‌ زندگی، در سؤال برای تخصیص منابع محدود نهفته است (Megone, 1990: 35). علاوه‌بر‌این، مطالعات کیفیت‌ زندگی می‌تواند به شناسایی نواحی مسأله­دار، علل نارضایتی مردم، اولویت‌های شهروندان در زندگی، تأثیر فاکتورهای اجتماعی جمعیتی بر کیفیت‌ زندگی و پایش و ارزیابی کارایی سیاست‌ها و استراتژی‌ها در زمینه کیفیت‌ زندگی کمک کند. ضرورت شناخت کیفیت‌ زندگی، از طرفی با توجه به بسترهای مهم شهری در توانایی جذب و حفظ سرمایه‌های انسانی است و از سوی دیگر با توجه به‌جایگاه کیفیت‌ زندگی در شهرها و مناطق شهری و توجه به این‌که هنوز در ایران سیستم جامعی و معینی در رابطه با سنجش کیفیت‌ زندگی تدوین‌نشده، می‌توان با بررسی جوانب گسترده­ی کیفیت‌ زندگی، زمینه­ دستیابی به‌نظام جامع سنجش کیفیت‌ زندگی را فراهم کند. بر این مبنا تأثیر مفهوم کیفیت‌ زندگی بر رفاه زندگی شهر ازنظر ذهنی و عینی در پژوهش­های مختلف بررسی‌شده و ورود مفهوم کیفیت‌ زندگی به برنامه­ریزی شهری منوط به درک نحوه­ تأثیر آن بر جنبه­های مختلف برنامه­ریزی شهری و شهر است. این پژوهش سعی دارد  مؤلفه­های کیفیت‌ زندگی در کانون­های جرم خیز منطقه 12 شهرداری تهران تحلیل و ارزیابی نماید.

 

پیشینه پژوهش

پژوهشگران زیادی از رشته­های متفاوت علمی، مفهوم کیفیت‌ زندگی را از دهه 1930 میلادی تاکنون مطالعه نمودند. تحقیقات و تلاش­های اولیه در زمینه کیفیت‌ زندگی شهری و شاخص­های آن،

 

از طرف دانش­پژوهان جهان غرب (کمپ بل، کاورز و رودگرز در سال 1976، گرین، وروف و فلد در سال 1960 و...) که در رشته­های جامعه­شناسی و روان­شناسی مشغول فعالیت بوده­اند، آغازشده است و سعی در یافتن شاخص­ها و محورهایی در ارتباط با میزان سلامت و بهره‌مندی­های اجتماعی و روانی افراد ساکن در شهرها داشته‌اند. ازجمله متفکران غربی که در زمینه مقایسه و ارزیابی کیفیت‌ زندگی بر‌اساس نواحی مختلف جغرافیایی از قبیل شهرها، استان­ها، شهرستان­ها و ملت­ها از طریق به­کارگیری شاخص­های مربوطه فعالیت کرده­اند می­توان به لیو 1976، بویر و ساواگی 1981، بلوم کوییست و همکاران 1988، استوور و لوون 1992 و سوفیان 1993 اشاره کرد.

 لیو، شاخص­های پنج‌گانه، بویر و ساواگی شاخص­های شش‌گانه، بلوم کوییست و همکارانش شاخص­های پنج­گانه و استوور و لوون شاخص­های پانزده­گانه را ارائه کرده­اند (Ulengin et al, 2001: 361). مک‌کریا و همکاران (2006)، نیز در تحقیق خود با عنوان میزان ارتباط بین شاخص­های عینی و ذهنی کیفیت‌ زندگی شهری، در جنوب شرقی کوئیزلند به دنبال تدوین روش جدیدی در سنجش کیفیت‌ زندگی شهری، قدرت روابط بین شاخص­های عینی و شاخص­های ذهنی را موردبررسی قراردادند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که رابطه ضعیفی میان شاخص­های عینی و ذهنی کیفیت‌ زندگی وجود دارد و برای برنامه­ریزی مطلوب در زمینه کیفیت‌ زندگی این دو شاخص (ذهنی و عینی) باید به‌صورت مستمر موردتوجه قرار گیرند.

کارتا و همکاران (2012)، در پژوهشی با عنوان کیفیت‌ زندگی شهری و روستایی: نتایج اولیه یک نظرسنجی در ایتالیا، به مقایسه کیفیت‌ زندگی در مناطق شهری و روستایی پرداخته­اند. در این پژوهش کیفیت‌ زندگی با شاخص­های سن و جنس ساکنین شهری و روستایی مورد ارزیابی قرارگرفته است. نتیجه کلی این تحقیق نشان می‌دهد که کیفیت‌ زندگی در هر دو منطقه شهری و روستایی با افزایش سن کاهش می­یابد و نتیجه دیگر که در این تحقیق قابل‌تأمل است، کیفیت‌ زندگی بالای جوانان در نواحی شهری و در مقابل کیفیت‌ زندگی بالا در بین افراد مسن­تر در مناطق روستایی است. تارتگلیا (2013)، در تحقیقی با عنوان پیش­بینی­های مختلف کیفیت‌ زندگی در محیط شهری، به مطالعه پرداخته است. در این تحقیق که باهدف مقایسه اثر مجموعه­های مختلفی از پیش­بینی­ها بر کیفیت‌ زندگی محیط­های شهری انجام‌گرفته شده است، کیفیت‌ زندگی را از چهار جنبه مختلف مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داده است. این جنبه­ها شامل شاخص­های بخش سلامت جسمی، وضعیت روان­شناختی، روابط اجتماعی و محیط­زیست می­باشد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که حمایت اجتماعی ادراک‌شده و دل‌بستگی در بهبود کیفیت‌ زندگی بیشترین نقش را دارد و به‌طورکلی باید گفت که استفاده از شاخص­های چندبعدی در تحقیقات کیفیت‌ زندگی بهترین نتیجه را به همراه خواهد داشت.

متیو و ساریجش (2017)، در مقاله­ای با عنوان تأثیر گردشگری مسئولانه بر پایداری و کیفیت‌ زندگی در مقصدهای گردشگری به تأثیر گردشگری بر کیفیت‌ زندگی جوامع مقصد گردشگری پرداخته­اند. با توجه به نظرسنجی که از طریق پرسش­نامه از 432 نفر ساکن در 3 مقصد گردشگری در هند انجام‌شده است، این نتیجه حاصل گردید که ساکنان جوامع محلی به‌عنوان مسئول در درک گردشگری نقش مهمی را در فرمول پایداری که به‌نوبه خود بر کیفیت‌ زندگی تأثیرگذار است، دارند. بنابراین، یافته­های این پژوهش پیشنهادهایی برای موفقیت مدیریت کسب‌وکارهای گردشگری و هم‌چنین پایداری جامعه و رفاه آن‌ها دارد.

موضوع کیفیت‌ زندگی سابقه مطالعاتی چندانی در ایران ندارد، اما مبحث عدالت اجتماعی و به‌طور اخص مبحث عدالت اجتماعی و نابرابری‌های فضایی در سطح شهرها از موضوعات مرتبط باکیفیت‌ زندگی است که در ایران مورد مطالعه و توجه قرارگرفته است (حاتمی نژاد، 1379؛ مرصوصی، 1382 و شریفی، 1385). در بخش کیفیت‌ زندگی و بررسی محیط‌های شهری در داخل کشور در دهه اخیر مطالعات فراوانی صورت گرفته است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: فرجی ملایی (1389)، در پایان‌نامه خود تحت عنوان تحلیل شاخص­های کیفیت‌ زندگی و برنامه­ریزی برای بهبود آن، مورد مطالعاتی: شهر بابلسر به بررسی شاخص­های کیفیت‌ زندگی در این شهر پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که میان محلات مختلف شهر بابلسر ازنظر شاخص­های کیفیت‌ زندگی تفاوت معنی­داری وجود دارد؛ و به­طورکلی محلات مرزی شهر بابلسر نسبت به محلات داخلی شهر از سطح کیفیت‌ زندگی پایین­تری برخوردار می­باشند. خراسانی (1391)، در رساله دکتری خود تحت عنوان تبیین زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت‌ زندگی، مطالعه موردی: شهرستان ورامین، با استفاده از روش پیمایشی شاخص­های زیست‌پذیری را بر‌اساس شرایط کیفیت‌ زندگی ساکنین موردبررسی قرار داده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که وضعیت زیست‌پذیری روستاهای مورد مطالعه در حد متوسط است و در بعد زیست­محیطی شرایط نامطلوب و در ابعاد اقتصادی و اجتماعی وضعیت زیست‌پذیری

 

در سطح متوسط است.

 حاتمی نژاد و همکاران (۱۳۹۲)، در مقاله­ای با عنوان تحلیل مکانی شاخص­های کیفیت‌ زندگی در شهر تهران، نتایج تحلیل اکتشافی داده­های مکانی، بیانگر وجود خوشه­بندی (خودهمبستگی مکانی مثبت) و ناهمگنی فضایی در توزیع شاخص کیفیت‌ زندگی و مؤلفه­های چهارگانه آن در سطح نواحی شهر تهران است. تحلیل اکتشافی داده­های مکانی، برخی از نواحی که نیاز بیشتری به مداخله عمومی مانند تدارک برنامه­های اجتماعی و زیرساخت­های عمومی دارند، برجسته ساخته و می­تواند سیاست‌گذاران را به‌منظور کاهش نابرابری‌های درون­شهری هدایت کند.

شیری­پور (1392)، در پایان‌نامه خود با عنوان ارزیابی کیفیت‌ زندگی شهری در بعد کالبدی- محیطی منطقه 10 شهر تبریز، به بررسی وضعیت کیفیت‌ زندگی این منطقه ازنظر شاخص­های کالبدی- محیطی پرداخته است و نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در بخش شاخص­های عملکردی فقط رضایت‌مندی از خدمات تجاری، در بخش شاخص­های کالبدی- فضایی رضایت‌مندی از بخش­های حمل‌ونقل و ارتباطات وجود دارد. در بخش شاخص­های محتوایی فقط رضایت­مندی از روابط اجتماعی در سطح مطلوبی قرار دارد. درمجموع رضایت‌مندی از کیفیت‌ زندگی شهری در بعد کالبدی- محیطی منطقه 10 شهر تبریز در سطح نامطلوبی قرار دارد.

احدنژاد و نجفی (۱۳۹۴)، نیز در مقاله­ای تحت عنوان سنجش کیفیت ذهنی زندگی در محلات شهری با استفاده از مدل­های تصمیم­گیری چندمعیاره (مطالعه موردی: محلات کارمندان و اسلام‌آباد شهر زنجان) به این نتیجه دست یافتند که اولاً میزان رضایت ساکنین بر‌اساس شرایط اجتماعی، فرهنگی و مذهبی، اقتصادی، کالبدی و زیست­محیطی در محلات برنامه‌ریزی‌شده و سکونتگاه غیررسمی متفاوت است و ثانیاً کیفیت‌ زندگی خانوار با سطوح مختلف وضعیت شغلی، سطح تحصیلات، میزان درآمد، میزان سن، تعداد اتاق برای خانوار و تعداد خانوار در مسکن در محلات برنامه‌ریزی‌ شده و سکونتگاه­های غیررسمی تفاوت معناداری وجود دارد.

 

مبانی نظری

مفهوم کیفیت‌ زندگی، برای اولین بار در دهه­ی 1960 زمانی که تحقیقات در ایالات‌متحده آمریکا باهدف بررسی سطح بهزیستی مردم صورت می­گرفت، به‌کار‌گرفته شد Cox,2003:921)). این مفهوم محتوایی و فراگیر است و محققان با رویکردهای مختلف به جنبه­های گوناگون آن پرداخته­اند. اما محققان نتوانسته­اند معنی و تعریف واحدی برای آن ارائه دهند. هنوز در مورد کیفیت‌ زندگی و و تعریف واحدی برای آن ارائه دهند. هنوز در مورد کیفیت‌ زندگی و جنبه­های تشکیل‌دهنده‌ی آن اتفاق‌نظر وجود ندارد، اما نکته­ای که همه محققان در آن اتفاق‌نظر داشته­اند، چندبعدی بودن مفهوم کیفیت‌ زندگی بوده است، به‌طوری‌که هر محقق با دیدگاه خود لایه­های تشکیل‌دهنده‌ی کیفیت‌ زندگی را برشمرده و سعی در تعریف کیفیت‌ زندگی دارد.

به‌طورکلی می­توان گفت چهارچوب مفهومی عمومی در ارتباط باکیفیت‌ زندگی، رضایت‌مندی و بهزیستی موردپذیرش قرار نگرفته است و محققان مختلف به‌تناسب تخصص و زمینه کاری خود تعاریف متفاوتی از کیفیت‌ زندگی ارائه داده­اند که این امر می­تواند برآمده از سه عامل مختلف باشد که شامل چندبعدی بودن آن (Allen et al,2002:11) و کاربرد آن در حوزه­های حرفه­ای متفاوت هم‌چون پزشکی، روان­شناسی، جغرافیای انسانی، مطالعات توسعه، اقتصاد و جامعه‌شناسی هست و سرانجام، سطح تحلیل که ممکن است به عاملان، فرآیندها، موقعیت­ها و یا ساختارها مربوط باشد (رهنمایی و همکاران،29:1390). رامنی، براون و فرای (1994) کوشیده­اند تا توضیح دهند چرا تعریف جهان‌شمول پذیرفته­ای از کیفیت‌ زندگی وجود ندارد:

 

1. فرآیندهای درونی و ذهنی وابسته به تجارب کیفیت‌ زندگی می­توانند از طریق دیدگاه­ها و فیلترهای مختلف توضیح داده و تفسیر شوند؛

2. مفهوم کیفیت‌ زندگی به میزان قابل‌توجهی سنگین و مبهم است؛

3. رشد بشر و فرآیندهای توسعه­ای، میانگین امید به زندگی افراد در جوامعشان و گستره­ای که این فرآیندهای روان‌شناختی تحت تأثیر عوامل محیطی و نظام­های ارزش‌گذاری انفرادی هستند را در برداردRomney et al,1994:253)).

 

در مورد کیفیت‌ زندگی چیست و چگونه اندازه‌گیری می­شود توافق وجود ندارد (Marcel & Dijkers,2005:87). بدین ترتیب، مفاهیم قابلیت زندگی، کیفیت محیط زندگی، کیفیت‌ زندگی، رفاه، رضایت‌مندی و غیره دارای هم‌پوشانی بوده و اغلب در معانی مشابه به‌کار می­روند. در یک محیط شهری مفهوم کیفیت‌ زندگی، به‌واسطه‌ی تنوع اندیشه­ها و این‌که هر کس تعریف خاصی از زندگی و رفاه اجتماعی دارد، معنای متفاوتی را متصاعد می­کند.(Bond & Corner, 2004:1) اما در یک تعریف عام، کیفیت‌ زندگی شهری با عنوان زندگی راحت و دسترسی به نیازهای اساسی در یک محیط شهری تلقی می­شود(Eiser, 2004:2).

 

کیفیت‌ زندگی شهری، درواقع به معنای قابلیت زندگی در یک مکان مطرح می­شود. در یک جامعه شهری، کیفیت‌ زندگی برگرفته از تجربه­ی مشترک ساکنان شهر از محیط شهر (مثل کیفیت هوا، آب، ترافیک، فرصت­های تفریحی، شغلی و...) و سطح توانایی شهر در پاسخ­گویی به اهداف موردنظر ساکنان شهر است. به‌عبارت‌دیگر، کیفیت‌ زندگی در کفایت اقتصادی، سیاسی و الزامات اجتماعی ساختار درونی یک شهر ریشه دارد Myers,1987:108)). برای مثال فضاهای سبز شهری، منابع آب و محیط خوب آسایش و خدمات را به‌عنوان اساس کیفیت‌ زندگی شهری، فراهم می­کند (Chen & Jim,2006:422).   کیفیت‌ زندگی شهری ممکن است احساس خوبی از ترکیبی از عوامل مرتبط با حس مکان یا هویت مکان از قبیل خوانایی، خاطره جمعی و حس تعلق تاریخی تعبیر شود (Profect & Gorden,1992:55).

   درواقع، کیفیت‌ زندگی در مناطق شهری نتیجه واکنش مردم نسبت به محیط شهری می‌باشد(Nasution & Zahrah,2012:466) و یکی از عوامل مهم در بهبود کیفیت‌ زندگی در میان جوامع انسانی، استاندارد بودن محل زندگی از نظر بهداشت، اشتغال، محیط‌زیست و کالبد می­باشد، به‌طوری‌که رضایت از ویژگی­های اجتماعی و اقتصادی و فیزیکی محل زندگی بر رضایت از زندگی و کیفیت‌ زندگی افراد تأثیرگذار است (Sirgy & Cornwell,2002:154).

 

رویکرد­های کیفیت‌ زندگی شهری

کیفیت‌ زندگی شهری دو رویکرد عمده دارد که شامل رویکرد عینی و رویکرد ذهنی می‌باشد‌(Lee, 2008). این رویکردها اغلب به‌طور مجزا یا به‌ندرت در ترکیب باهم برای اندازه‌گیری کیفیت‌ زندگی شهری به‌کار می‌روند.

کیفیت ذهنی زندگی: کیفیت ذهنی زندگی، ادراک مردم از وضعیت زندگی‌شان را منعکس می‌سازد و با استفاده از شاخص‌های ذهنی اندازه‌گیری می‌شود. شاخص‌های ذهنی بر‌اساس چگونگی درک و توصیف مردم از وضع خود استوار می‌باشند و برای ارزیابی افراد از وضعیت عینی زندگی استفاده می‌شوند‌(Das, 2008). این شاخص­ها از پیمایش ادراک، رضایت و ارزیابی شهروندان از زندگی­شان به دست می­آیند. شاخص­های ذهنی سطح رضایت ابرازشده توسط افراد و گروه­ها را که اصطلاحاً بهزیستی ذهنی نامیده می‌شود، ارزیابی می‌کند گزارش‌های شخصی افراد از ادراکاتشان در مورد جنبه­های مختلف زندگی است و میزان رضایت افراد و گروه­ها را از تأمین نیازهایشان موردبررسی قرار می­دهند. این شاخص­ها که مکمل متغیرهای اجتماعی، اقتصادی و محیطی می‌باشند، ادراکات و ارزشیابی­های افراد را از وضعیت عینی و ملموس زندگی­شان نمایش می‌دهد. کیفیت ذهنی زندگی اغلب با استفاده از مقیاس لیکرت اندازه­گیری می‌شود، اگرچه معمولاً دامنه معینی برای این کار وجود ندارد. به‌عنوان‌مثال فو (۲۰۰۰)، از طیف لیکرت پنج مقیاسی با دامنه­ایی از خیلی ناراضی تا خیلی راضی استفاده کرده است، درحالی‌که برتون و همکاران (۲۰۰۸)، از طیف لیکرت هفت مقیاسی استفاده کرده­اند.

کیفیت عینی زندگی: کیفیت عینی زندگی، شرایط خارجی زندگی است که به‌عنوان‌مثال سطح تحصیلات و نرخ جرم و جنایت را نمایش می‌دهد (Das, 2008). کیفیت عینی زندگی با استفاده از شاخص‌های عینی که مرتبط با واقعیات قابل‌مشاهده زندگی و مستخرج از داده‌های ثانویه هستند، اندازه‌گیری می‌شود. مثال‌هایی از داده‌های ثانویه شامل تراکم جمعیت، نرخ جرم و جنایت، سطوح آموزشی و خصوصیات خانوار است. شاخص‌های عینی، محیط‌های زندگی و کار افراد و گروه‌ها را توصیف می‌کنند و شامل امکانات آموزشی، بهداشتی، تسهیلات فراغت، مسکن و... هست (Liu & Zhu, 2004). شاخص‌های عینی، شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی قابل‌سنجش برای انعکاس میزان تأمین نیازهای انسانی هستند که از طریق به‌کارگیری داده‌های حاصل از گزارش­ها و آمارهای رسمی به‌دست‌آمده‌اند. این شاخص‌ها، وضعیت ظاهری و ملموس زندگی را نمایش می‌دهند. در این روش می‌توان از ابزارهایی مثل تولید ناخالص داخلی، شاخص پیشرفت واقعی، شاخص سلامت اجتماعی و شاخص توسعه انسانی برای مقایسات ملی و بین‌المللی استفاده کرد. نکته بسیار مهم این است که کیفیت نمی‌تواند تنها از طریق شرایط عینی تعیین شود، بلکه در نظر گرفتن بهزیستی ذهنی افراد نیز دارای اهمیت است. فو اظهار می‌کند که شاخص‌های عینی به‌تنهایی نمی‌توانند کیفیت واقعی زندگی را نمایش دهند، زیرا این شاخص‌ها دارای پایایی بالا، اما قابلیت اطمینان پایین در ارزیابی بهزیستی انسانی هستند (Seik, 2000).

 

رابطه بین کیفیت عینی و ذهنی زندگی

پالایه‌هایی برای تغییر شکل دادن شرایط عینی عمل کنند.

 

ادراک ذهنی افراد از بهزیستی، اغلب به‌وسیله تجارب­ آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد. بسیاری از عوامل از قبیل، ویژگی‌های اجتماعی مانند سن، درآمد، تحصیلات و سلامت بین جهان عینی و ارزیابی ذهنی از آن دخالت می‌کنند و این‌ها ممکن است به‌صورت

 

(Costanza et al, 2007). این شاخص­ها مبتنی بر


هم‌چنین تجربه فردی یک عامل کلیدی است که بر ادراک فرد از یک قلمرو ویژه تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان‌مثال، فردی که قربانی یک جنایت بوده، این عمل دارای تأثیر عمیق و ماندنی بر روی ادراک فردی وی از امنیت در آن محل است که ممکن است بسیار متفاوت با نرخ جرم و جنایتی باشد که در آن محل به‌وسیله شاخص‌های عینی اندازه‌گیری شده است.

عامل دیگری که می‌تواند در رابطه عینی - ذهنی مهم باشد، سطح انتظارات و توقعات فردی است. پایین بودن سطح انتظارات باعث به وجود آمدن رضایتمندی نسبتاً بالای اظهارشده به‌وسیله فردی که موقعیت عینی آن تقریباً ضعیف است، می‌گردد. تصور انطباق عامل دیگری است که می‌تواند رابطه بین شرایط عینی و ذهنی را تحت تأثیر قرار دهد. اینگلهارت می‌گوید، آرزوها به‌طور طبیعی با وضعیت فرد تطابق می‌یابند و از این طریق سطح رضایت فرد افزایش می‌یابد. به نظر وی رضایت ذهنی از هر جنبه خاص زندگی بازتاب شکاف بین سطح آرزوهای او و وضعیت عینی وی است. اما سطوح آرزوهای فرد به‌تدریج با وضعیت او تطابق می‌یابد. از عوامل دیگری که در رابطه بین شاخص‌های عینی و ذهنی کیفیت‌ زندگی دخالت می‌کند، زمینه فرهنگی افراد است که استاندارد مقایسه را در مقابل شرایط عینی اندازه‌گیری شده، تولید می‌کند. ازاین‌رو، وجود چالش‌های جدی برحسب قانون، شاخص‌ها و مقیاس جمع‌آوری اطلاعات، ترکیب ابعاد عینی و ذهنی را مشکل می‌سازد (ابدالی، 1396: 30).

 

کانون جرم خیز

اصطلاح مکان‌های جرم خیز یا کانون‌های جرم خیز بیانگر

یک مکان با میزان بالای جرم است. محدوده این مکان بخشی از شهر، یک محله کوچک و یا چند خیابان مجاور یکدیگر و حتی ممکن است یک‌خانه یا مجتمع مسکونی باشد. تعریفی دیگر این اصطلاح را معادل مکان‌های کوچک با تعداد جرم زیاد قابل پیش‌بینی، حداقل در یک دوره زمانی یک‌ساله دانسته است (کلانتری، ۱۳۸۰: 85؛ ابدالی، 1396: 71). این دیدگاه نخست به‌وسیله «شرمن»، «گارتین» و «برگر» در سال ۱۹۸۹ مطرح شد و بر پایه نوعی علت شناسی مکانی جرم استوار گردید. طبق این نظریه برخی محدوده‌ها یا نقاط خاصی از شهر به دلیل وجود برخی عناصر کالبدی، اجتماعی، اقتصادی دارای تعداد جرم زیادی می‌باشند که گره‌های شهری ( پایانه‌ها و ایستگاه‌های حمل‌ونقل شهری)، برخی گذرها، حواشی شهر و بافت­های ناکارآمد و فرسوده شهری دارای این خصیصه هستند ( ابدالی، 1396: 71).

 

روش تحقیق

روش تحقیق در این پژوهش با توجه به موضوع پژوهش، توصیفی- تحلیلی هست و بر‌اساس هدف، از نوع کاربردی است. جامعه آماری شامل ساکنین کانون­های جرم خیز منطقه 12 شهر تهران است که با استفاده از داده­های جرائم سرقت و با کمک نرم­افزار ArcGIS و اکستنشن Kernel Density کانون­های جرم خیز شناسایی شدند و پرسش­نامه کیفیت‌ زندگی در این کانون­ها برداشت شد. جهت تحلیل داده­های گردآوری‌شده از نرم­افزار SPSS استفاده‌شده است.

در این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران به تعیین حجم نمونه اقدام شده است که حجم نمونه موردنیاز برای جامعه آماری به تعداد 240720 نفر (مجموع جمعیت منطقه 12)، 384 نفر خواهد بود و برای روایی بیشتر به 400 نفر افزایش‌یافته است. هم‌چنین، حجم نمونه، به روش تصادفی انتخاب شدند. در تحقیق حاضر به‌منظور بررسی پایایی داده­ها به دلیل این‌که ضریب آلفای کرونباخ از عمومیت و ارجحیت بیشتری برخوردار است از این روش استفاده‌شده است. مقدار آلفا را با استفاده از رابطه (1) محاسبه می­کنند (مرکز آمار ایران، 1390؛ حافظ­نیا، 1389).

 

 

 

 

 

: j تعداد زیرمجموعه‌ی سؤالات پرسشنامه یا آزمون

2Ơ: انحراف معیار کل جامعه

رابطه 1. ضریب آلفای کرونباخ

 

 

 

 

 

با استفاده از نرم­افزار SPSS آلفای کرونباخ محاسبه گردید. به‌این‌ترتیب که بعد از توزیع 400 پرسشنامه مقدار آلفا کرونباخ با استفاده از نرم­افزار SPSS به دست آمد و مقدار آلفای محاسبه‌شده برابر با 94/0 است. جدول (1) مقدار آلفای کرونباخ به‌دست‌آمده را نشان می‌دهد.


 

 

جدول 1. مقدار آلفای کرونباخ

تعداد نمونه

آلفای کرونباخ بر‌اساس موارد استانداردشده

آلفای کرونباخ

101

70/0

94/0

مأخذ: یافتههای تحقیق

 

 

 

همان‌طور که در جدول 1، مشاهده می­شود مقدار آلفای کرونباخ بیشتر از 70/0 است که در پژوهش­های علوم انسانی این مقدار مناسب شناخته‌شده است؛ لذا، پرسشنامه دارای روایی است.

 

محدوده مورد مطالعه

محدوده­ی مکانی این پژوهش منطقه­ی 12 شهرداری تهران است. منطقه­ی 12 با مساحت 16.91 کیلومترمربع شامل 6 ناحیه و 13 محله است. این منطقه از شمال به خیابان انقلاب دارای نقاط عطف میدان فردوسی، پیچ شمیران، لاله­زار، پل چوبی؛ از غرب به خیابان حافظ و خیابان وحدت اسلامی با نقاط عطف میدان تاریخی حسن­آباد، میدان وحدت اسلامی، چهارراه وحدت اسلامی؛ از جنوب به خیابان شوش با نقاط عطف خیابان جهان‌پهلوان تختی، یخچال و میدان غار و از شرق به خیابان 17 شهریور با نقاط عطف خیابان شهید کفایی امانی، زیرگذر امیرکبیر و اتوبان شهید محلاتی محدود می­شود (پور موسوی و همکاران، 1392).

منطقه ۱۲ دارای بافتی قدیمی است که هسته اولیه شهر تهران در این منطقه شکل‌گرفته شده است و به پیرامون گسترش‌یافته است (ابدالی، 1396: 118). منطقه 12 ازلحاظ جمعیتی با توجه به این‌که قطب تجاری- اقتصادی شهر تهران است به دو بخش جمعیتی قابل دسته­بندی است:

 

  1. جمعیت ساکن: جمعیتی که به‌طور دائم در منطقه سکونت دارند، این بخش از ساکنین بر‌اساس آمار سال 1390 برابر با 240720 نفر است؛

 

  1. جمعیت شناور: جمعیتی که به‌واسطه موقعیت و سفرهای درون‌شهری در محدوده­ی منطقه حضور می­یابند و این بخش از ساکنین در حدود 1400000 نفر است.

 

تعداد خانوار ساکن در منطقه 12 بر‌اساس سرشماری سال 1390 برابر با 91000 خانوار است و میزان رشد جمعیت 2.5 درصد در سال است (پور موسوی و همکاران، 1392؛ مرکز آمار ایران، 1390). در شکل 1 موقعیت منطقه 12 شهرداری تهران را در میان مناطق 22 گانه شهرداری تهران مشاهده می­کنید.

 

 

 

 

 

شکل 1. موقعیت محدوده مورد مطالعه در مناطق 22 گانه تهران

 

 

مقایسه تطبیقی جرائم محدوده مورد مطالعه با کل جرائم سرقت تهران

بررسی جرائم موردبررسی در محدوده شهر تهران نشان می‌دهد که در بین این جرائم، کیف­قاپی توسط موتورسوار با تعداد 918 مورد معادل 10/55 درصد، بیشترین فراوانی را در بین جرائم دارد. بزه سرقت مغازه با تعداد 12 مورد معادل کمتر

 

از یک درصد (72/0) در رتبه آخر قرار دارد. جدول (2) نیز درصد و نسبت درصد جرائم مرتبط با سرقت محدوده مورد مطالعه را با کل جرائم مرتبط با سرقت در تهران نشان می‌دهد.

 

 

جدول 2. مقایسه تطبیقی جرائم محدوده مورد مطالعه با کل جرائم سرقت تهران

نوع جرم

تعداد در محدوده مورد مطالعه

تعداد در تهران بزرگ

درصد در کل جرائم تهران

درصد در محدوده مورد مطالعه

درصد در تهران بزرگ

اختلاف نسبی

کیف­قاپی توسط افراد پیاده و سایر

79

241

47/14

11/16

5/14

بیشتر

کیف­قاپی توسط اتومبیل سوار

7

39

34/2

42/1

3/2

کمتر

کیف­قاپی توسط موتورسوار

296

918

10/55

16/60

1/55

بیشتر

سرقت سواری، موتورسیکلت، قطعات و لوازم خودرو

5

23

38/1

1

4/1

کمتر

سرقت مغازه

2

12

72/0

41/0

7/0

کمتر

سرقت تلفن همراه و سایر

10

35

10/2

2

2

مساوی

شرارت و باج‌گیری

93

398

89/23

9/18

9/23

کمتر

مجموع

492

1666

100

100

100

 

مأخذ: نیروی انتظامی تهران بزرگ و محاسبات نگارنده


تعیین کانون­های جرم خیز در منطقۀ 12 با استفاده از روش تخمین تراکم کرنل

روش تخمین تراکم کرنل، مناسب­ترین روش برای به تصویر کشیدن اطلاعات بزهکاری، به‌صورت سطوح پیوسته است. روش تخمین تراکم کرنل، نقاط جرم معین را در درون شعاع مشخصی جستجو و باهم جمع می­کند و سطح هموار و پیوسته­ای را ایجاد می­کند که نشان­دهنده حجم یا تراکم توزیع

جرم در محدوده موردنظر است. این روش به‌جای خوشه­بندی

بعضی جرائم و حذف مابقی آن‌ها به میزان تمرکز تمامی جرائم توجه می­کند. شکل 3، نشان می‌دهد که توزیع جرائم سرقت در محدوده مورد مطالعه به‌صورت پراکنده بوده است، به‌طوری‌که چندین کانون جرم خیز در آن تشکیل‌شده است. هم‌چنین، محل وقوع این‌گونه از جرائم، معمولاً در مکان­های شلوغ و پرازدحام، جلوی بانک­ها، مراکز تجاری و میدان‌ها است.

 

 

 

شکل 2. تراکم کرنل جرائم سرقت محدوده مورد مطالعه

 


سنجش ابعاد یازده­گانه و شاخص کل کیفیت‌ زندگی از دیدگاه ساکنان منطقه 12 شهرداری تهران (T تک نمونه‌ای)

آزمون T تک نمونه‌ای زمانی مورداستفاده قرار می­گیرد که یک نمونه از جامعه وجود دارد و محقق بخواهد میانگین آن را با یک حالت معمول و رایج استاندارد و یا حتی یک عدد مورد انتظار مقایسه کند (نایبی، 1388: 19). به‌عبارت‌دیگر، زمانی که محقق قصد داشته باشد میانگین یک متغیر در پژوهش را با یک میانگین تعیین‌شده مقایسه کند از آزمون t تک نمونه‌ای بهره می­گیرد (کریمی، 1394: 222). در این تحقیق برای آزمون T میانگین نمونه را با مقدار (3) که مقدار متوسط در نظر گرفته‌شده است مورد مقایسه قرار می­گیرد. چنانچه میانگین هرکدام از ابعاد تحقیق بیشتر از مقدار 3 باشد و دارای اختلاف معنی­داری با این مقدار تعیین‌شده باشد (05/. >P)، نشان می‌دهد که سطح کیفیت‌ زندگی رضایت­بخش است.

سنجش ابعاد اجتماعی- فرهنگی کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت بعد اجتماعی- فرهنگی کیفیت‌ زندگی از 9 شاخص استفاده‌شده است که با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد اجتماعی- فرهنگی کیفیت‌ زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخص­ها در سطح 95% می­باشد. جدول 3، سطح رضایتمندی از شاخص­های اجتماعی- فرهنگی را نشان می‌دهد.


جدول 3. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های اجتماعی- فرهنگی

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

 

کمترین

بیشترین

 

تمایل به مشارکت در فعالیت­ها محل خود

705/9-

390

000/0

432/2

56777/0-

6828/0-

4527/0-

رضایت از روابط همسایگی

448/4-

395

000/0

757/2

24242/0-

3496/0-

1353/0-

آگاه بودن اقوام و دوستان از محل زندگی

278/3-

395

001/0

800/2

19949/0-

3191/0-

0799/0-

تمایل به ماندن در منطقه

476/7-

390

000/0

503/2

49616/0-

6267/0-

3657/0-

رضایت از حمایت دوستان

2-6/3-

384

001/0

797/2

20260/0-

3268/0-

0784/0-

رضایت از زیبایی منطقه

644/9-

391

000/0

454/2

54592/0-

6572/0-

4346/0-

سرزنده و جذاب بودن منطقه

68/11-

387

000/0

345/2

65464/0-

7648/0-

5444/0-

احساس تعلق به محله

968/5-

374

000/0

600/2

40000/0-

5318-

2682/0-

تمایل به ترک منطقه در صورت بهبود وضع اقتصادی

610/9

388

000/0

683/3

68380/0

5439/0

8237/0

                 

مأخذ: یافتههای تحقیق

 


سنجش ابعاد اقتصادی کیفیت‌ زندگی

برای سنجش سطح رضایت بعد اقتصادی کیفیت‌ زندگی از 4 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد اقتصادی کیفیت‌ زندگی

پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخص­ها در سطح 95% می­باشد؛ و به‌طورکلی با توجه به نرخ بالای بیکاری در شهر تهران در هر پنج شاخص رضایت‌مندی ساکنین در وضعیت نامطلوب شدیدی قرار دارد. جدول 4، سطح رضایتمندی از شاخص­های اقتصادی را نشان می‌دهد.


جدول 4. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایت‌مندی از شاخص­های اقتصادی

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

 

کمترین

بیشترین

رضایت از میزان درآمد خود

971/19-

395

000/0

027/2

97222/0-

0679/1-

8765/0-

رضایت از هزینه­های زندگی

861/17-

393

000/0

068/2

93147/0-

0340/1-

8289/0-

رضایت از وضعیت امنیت شغلی

867/14-

390

000/0

120/2

87980/0-

9961/0-

7635/0-

رضایت از وضعیت اشتغال در سطح شهر

658/21-

385

000/0

901/1

09845/0-

1982/1-

9987/0-

                 

مأخذ: یافتههای تحقیق

 


سنجش ابعاد امنیت کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت در بعد امنیت از 5 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد امنیت کیفیت‌ زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخص­ها در سطح 95% می­باشد و به‌طورکلی با توجه به نرخ بالای جرم و جنایت در شهر تهران و بخصوص در منطقه 12 شهرداری تهران در هر پنج شاخص رضایت‌مندی ساکنین در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. جدول 5، آزمون T تک نمونه‌ای گویای سطح رضایتمندی از شاخص­های امنیت است.


جدول 5- آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های امنیت

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

 

کمترین

بیشترین

رضایت از امنیت منطقه

878/4-

389

000/0

700/2

30000/0-

4209/0-

1791/0-

رضایت از امنیت پارک­ها و فضاها باز در منطقه

700/6-

369

000/0

573/2

42703/0-

5523/0-

3017/0-

امنیت تردد زنان و کودکان در منطقه

915/3-

364

000/0

756/2

24383/0-

3663/0-

1214/0-

رضایت از عملکرد مراکز انتظامی

567/5-

356

000/0

624/2

37535/0-

5079/0-

2428/0-

میزان فضاها مخروبه و بسته جرم خیز منطقه

332/2

352

000/0

158/3

25864/0

0248/0

2924/0

                 

مأخذ: یافتههای تحقیق

 


سنجش ابعاد دسترسی به مراکز روزانه کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت در بعد دسترسی به مراکز روزانه از 7 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد دسترسی به مراکز روزانه کیفیت‌ زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخص­ها به‌جز شاخص­های دسترسی به مراکز خرید روزانه، دسترسی به مراکز خرید

هفتگی، دسترسی به مراکز دفاتر پستی و دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی در سطح 95% می­باشد. شاخص دسترسی به مراکز خرید هفتگی با اختلاف میانگین 8078/0 کمترین فاصله و اختلاف با میانگین گویه­ها (3) دارد که تقریباً در حد متوسط است. شاخص دسترسی به مراکز اشتغال با اختلاف از میانگین 61782/0- بیشترین فاصله را با میانگین دارد که بیانگر شرایط نامطلوب در این شاخص است. جدول 6، گویای سطح رضایتمندی از شاخص­های دسترسی به مراکز روزانه است.


جدول 6. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های دسترسی به مراکز روزانه

 

شاخص

 

 T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

 

کمترین

بیشترین

 

رضایت از دسترسی به مراکز اداری منطقه

642/3-

367

000/0

778/2

21196/0-

3264/0-

0975/0-

 

رضایت از دسترسی به مراکز خرید روزانه

119/1

364

000/0

063/3

06301/0

0478/0-

1738/0

 

رضایت از دسترسی به مراکز خرید هفتگی

367/1

358

000/0

080/3

08078/0

0354/0-

1970/0

 

رضایت از دسترسی به مراکز دفاتر پستی

745/1-

364

000/0

901/2

09863/0

2098/0-

0125/0

 

رضایت از دسترسی به مراکز بانک­ها

750/6

368

000/0

384/3

38482/0

2727/0

4969/0

 

رضایت از دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی

076/1-

370

000/0

935/2

06469/0-

1829/0-

0536/0

 

رضایت از دسترسی به مراکز اشتغال

052/10-

347

000/0

382/2

61782/0-

7387/0-

4969/0-

 

                   

مأخذ: یافتههای تحقیق

 


سنجش ابعاد دسترسی به مراکز تفریحی کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت در بعد دسترسی به مراکز تفریحی از 5 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد دسترسی به مراکز تفریحی کیفیت‌ زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخص­ها به‌جز

شاخص دسترسی به مراکز مذهبی در سطح 95% می­باشد. شاخص دسترسی به مراکز مذهبی با اختلاف میانگین 06197/0- کمترین فاصله و اختلاف با میانگین گویه­ها (3) دارد که تقریباً در حد متوسط است. شاخص دسترسی به مراکز فرهنگی با اختلاف از میانگین 43213/0- بیشترین فاصله را با میانگین دارد که بیانگر شرایط نامطلوب در این شاخص است. جدول 7، سطح رضایتمندی از شاخص­های دسترسی به مراکز تفریحی را نشان می‌دهد.


جدول 7. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های دسترسی به مراکز تفریحی

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

کمترین

بیشترین

رضایت از دسترسی به مراکز تفریحی و فضای باز

205/5-

369

000/0

683/2

31622/0-

4357/0-

1967/0-

رضایت از دسترسی به پارک­ها و فضاهای سبز

438/2-

359

000/0

852/2

14722/0-

2660/0-

0285/0-

رضایت از دسترسی به مراکز ورزشی

174/7-

358

000/0

576/2

42340/0-

5395/0-

3073/0-

رضایت از دسترسی به مراکز مذهبی

976/0-

354

000/0

938/2

06197/0-

1868/0-

0629/0

رضایت از دسترسی به مراکز فرهنگی

071/8-

360

000/0

567/2

43213/0-

5374/0-

2577/0-

مأخذ: یافتههای تحقیق


سنجش ابعاد دسترسی به مراکز آموزشی کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت در بعد دسترسی به مراکز آموزشی از 3 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد دسترسی به مراکز آموزشی کیفیت‌ زندگی پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخص­ها در سطح 95% می­باشد. شاخص کیفیت دسترسی به مدارس با اختلاف میانگین 35714/0- کمترین فاصله و اختلاف با میانگین گویه­ها (3) دارد. شاخص رضایت از آموزش شغلی با اختلاف از میانگین 71388/0- بیشترین فاصله را با میانگین دارد که بیانگر شرایط نامطلوب در این شاخص­ها است. جدول 8، سطح رضایتمندی از شاخص­های دسترسی به مراکز آموزشی را نشان می‌دهد.


جدول 8. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های دسترسی به مراکز آموزشی

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

کمترین

بیشترین

رضایت از کیفیت دسترسی به مدارس

383/6-

394

000/0

642/2

35714/0-

4672/0-

2471/0-

رضایت از دسترسی به مراکز آموزشی

008/9-

356

000/0

526/2

47339/0-

5767/0-

3700/0-

رضایت از آموزش شغلی

248/12-

352

000/0

286/2

71388/0-

8285/0-

5993/0-

مأخذ: یافتههای تحقیق

 


سنجش ابعاد زیست­محیطی کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت در بعد زیست­محیطی از 6 شاخص استفاده‌شده است. محاسبات حاصل از T تک نمونه که برای تعیین وضعیت رضایت­مندی ساکنین از بعد زیست­محیطی انجام‌گرفته است، بیانگر آن است که شاخص آرامش و سکوت در محدوده مورد مطالعه با میانگین 37/2، شاخص نظافت و پاکیزگی با میانگین 36/2، شاخص کیفیت هوا با میانگین 99/1، شاخص دفع آب­های سطحی با میانگین 50/2، شاخص

بوی نامطبوع با میانگین 74/2 و شاخص احساس نزدیکی به طبیعت در سطح محدوده مورد مطالعه با میانگین 30/2 از سطح متوسط شاخص­ها (3) پایین­تر هستند که نشان‌دهنده عدم رضایت ساکنین از بعد زیست­محیطی است. جدول 9، سطح رضایتمندی از شاخص­های زیست­محیطی را نشان می‌دهد.


جدول 9. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های زیست­محیطی

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

کمترین

بیشترین

رضایت از آرامش و سکونت منطقه

777/10-

368

000/0

371/2

62873/0-

7434/0-

5140/0-

رضایت از پاکیزگی و نظافت منطقه

603/11-

361

000/0

364/2

63536/0-

7430/0-

5277/0-

رضایت از کیفیت هوای منطقه

876/18-

363

000/0

991/1

00824/1-

1133/1-

9032/0-

رضایت از دفع آب­های سطحی

827/7-

357

000/0

500/2

50000/0-

6256/0-

3744/0-

وجود بوهای نامطبوع

649/3-

366

000/0

743/2

25613/0-

3942/0-

1181/0-

احساس نزدیکی به طبیعت در منطقه

869/11-

363

000/0

304/2

69505/0-

8102/0-

5799/0-

مأخذ: یافتههای تحقیق

 


سنجش ابعاد زیرساخت­های شهری کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت در بعد زیرساخت­های شهری از 6 شاخص استفاده‌شده است. محاسبات حاصل از T تک نمونه که برای تعیین وضعیت رضایت­مندی ساکنین از بعد زیرساخت­های شهری انجام‌گرفته است بیانگر آن است که شاخص سیستم مخابراتی با میانگین 02/3، شاخص سیستم گازرسانی با میانگین 32/3، شاخص سیستم برق با میانگین 05/3 و شاخص دسترسی به مراکز ایمنی (آتش­نشانی) در سطح محدوده مورد مطالعه با میانگین 17/3 از سطح متوسط شاخص­ها (3) بالاتر هستند که نشان‌دهنده شرایط رضایت‌بخش از طرف شهروندان است. شاخص سیستم جمع­آوری زباله در محدوده مورد مطالعه با میانگین 48/2، شاخص شبکه آب‌رسانی با میانگین 79/2، از سطح متوسط شاخص­ها (3) پایین­تر هستند که نشان‌دهنده عدم رضایت ساکنین از این شاخص­ها است که علت آن را باید در نفوذناپذیری معابر محدوده مورد مطالعه در بافت­های فرسوده و قدیمی دانست. جدول 10، آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های زیرساخت­های شهری را نشان می‌دهد.


 

جدول 10-آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های زیرساخت­های شهری

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

کمترین

بیشترین

سیستم جمع­آوری زباله

527/8-

367

000/0

486/2

51359/0-

6320/0-

3951/0-

سیستم شبکه آب‌رسانی

656/3-

368

000/0

796/2

20325/0-

3126/0-

0939/0-

سیستم مخابراتی

266/0

369

000/0

024/3

02432/0-

1554/0-

2041/0

سیستم گازرسانی

573/5

371

000/0

328/3

32796/0-

1554/0

4437/0

سیستم برق

849/0

387

000/0

054/3

05412/0-

0649/0-

1731/0

دسترسی به مراکز ایمنی

783/2

381

000/0

170/3

17016/0-

0500/0

2904/0

مأخذ: یافتههای تحقیق

 

 

سنجش ابعاد مسکن کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت در بعد مسکن از 9 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد مسکن پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخص­ها در سطح

95% می­باشد و با توجه به میزان بالای فرسودگی در محدوده مورد مطالعه در هر 9 شاخص رضایتمندی ساکنین در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. جدول 11، آزمون T تک نمونه‌ای نشان­دهنده سطح رضایتمندی از شاخص­های مسکن است.

 

جدول 11. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های مسکن

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

 

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

کمترین

بیشترین

رضایت از امکانات منزل (فضای باز و نشیمن)

911/12-

388

000/0

308/2

69152/0-

7968/0-

5862/0-

 

رضایت از تعداد اتاق­های منزل

180/12-

383

000/0

341/2

65885/0-

7652/0-

5525/0-

 

رضایت از تهویه و نورگیری طبیعی منزل

806/5-

384

000/0

662/2

33766/0-

4520/0-

2233/0-

 

رضایت از مساحت منزل

945/10-

379

000/0

360/2

63947/0-

7544/0-

5246/0-

 

رضایت از خدمات زیربنایی (دریافت انرژی)

184/9-

383

000/0

510/2

48958/0-

5944/0-

3848/0-

 

رضایت از ایمنی منزل در برابر حوادث طبیعی

979/11-

379

000/0

326/2

37368/0-

7843/0-

5631/0-

 

رضایت از حریم خصوصی

547/6-

381

000/0

628/2

37173/0-

4834/0-

2601/0-

 

رضایت از طراحی و ساخت منزل

980/10-

376

000/0

400/2

59947/0-

7068/0-

4921/0-

 

رضایت از کیفیت نوسازی و استحکام

815/12-

378

000/0

308/2

69129/0-

7974/0-

5852/0-

 

                     

مأخذ: یافتههای تحقیق

 


سنجش ابعاد حمل‌ونقل و ترافیک کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایت در بعد حمل‌ونقل و ترافیک از 9 شاخص استفاده‌شده است. در این قسمت با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای به سنجش بعد حمل‌ونقل و ترافیک

پرداخته‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری همه شاخص­ها به‌جز شاخص­های دسترسی به ایستگاه­های اتوبوس، تاکسی و مترو در سطح 95% می­باشد. جدول 12، سطح رضایتمندی از شاخص­های حمل­ونقل و ترافیک را نشان می‌دهد.


 

 

 

جدول 12. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های حمل­ونقل و ترافیک

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

کمترین

بیشترین

دسترسی به ایستگاه­های اتوبوس

397/1

388

000/0

084/3

84830/0

0345/0-

2042/0

دسترسی به ایستگاه­های مینی­بوس

619/12-

376

000/0

228/2

77188/0-

8922/0-

6516/0-

دسترسی به ایستگاه­های تاکسی

087/1-

381

000/0

931/2

06806/0-

1911-

0550/0

دسترسی به تاکسی خطی

727/2-

380

000/0

832/2

16798/0-

2891/0-

0469/0-

دسترسی به ایستگاه­های سوخت‌رسانی

221/4-

378

000/0

752/2

24802-

3636/0-

1325/0-

دسترسی به ایستگاه­های مترو

534/2

383

000/0

171/3

17188/0

0385/0

3052/0

رضایت از شرایط ترافیکی در معابر و خیابان­ها

549/13-

383

000/0

226/2

77344/0-

8857/0-

6612/0-

رضایت از شرایط رفت‌وآمد پیاده

027/10-

382

000/0

409/2

59008/0-

7058/0-

4744/0-

ایمنی در برابر تصادف وسایل نقلیه موتوری

883/15-

378

000/0

121/2

87863/0-

9874/0-

7699/0-

                   

مأخذ: یافتههای تحقیق

 


سنجش ابعاد حکمروایی شهری کیفیت‌ زندگی (T تک نمونه‌ای)

برای سنجش سطح رضایتمندی در بعد حکمروایی از 7 گویه شامل احساس هویت و تعلق‌خاطر به منطقه، رضایت از حقوق شهروندی، رضایت از آزادی قومیت­ها رضایت از عدالت

اجتماعی و اعمال قانون در جامعه، رضایت از مشارکت در شورایاری محله، رضایت از عملکرد شهرداری و رضایت از عملکرد نمایندگان شورای شهر استفاده‌شده است. سطح معناداری همه گویه­های بعد حکمروایی شهری در سطح 95%

محاسبات حاصل از T تک نمونه‌ای که با ترکیب میانگین گویه­ها برای تعیین وضعیت رضایت­مندی ساکنین از بعد حکمروایی شهری انجام‌گرفته است و بیانگر آن است که متوسط سطح رضایت پایین است. به‌طورکلی این محاسبات نشان می‌دهد که رضایت از گویه­های بعد حکمروایی در سطح پایین­تر از متوسط ارزیابی می­شود. این شرایط معلول اختلاف و نابرابری زیاد بین نواحی برخوردار و کم برخوردار شهر تهران است. جدول 13، رضایتمندی از شاخص­های حکمروایی شهری و بعد حکمروایی شهری را نشان می‌دهد.

 

جدول 13. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از شاخص­های حکمروایی شهری

 

شاخص

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

کمترین

بیشترین

احساس هویت و تلق خاطر به منطقه

163/11-

380

000/0

380/2

61942/0-

7285/0-

5103/0-

رضایت از حقوق شهروندی

876/11-

384

000/0

345/2

65455/0-

7629/0-

5462/0-

رضایت از آزادی قومیت­ها

689/5-

379

000/0

628/2

37105/0-

4993/0-

2428/0-

عدالت اجتماعی و اعمال قانون در جامعه

211/12-

379

000/0

273/2

72632/0-

8433/0-

6094/0-

مشارکت در تصمیمات شورایاری

379/16-

380

000/0

026/2

97375/0-

0907/1-

8569/0-

عملکرد شهرداری

414/11-

376

000/0

342/2

65782/0-

7712/0-

5445/0-

عملکرد نمایندگان شورای شهر

681/16-

373

000/0

061/2

93850/0-

0491/1-

8279/0-

                   

مأخذ: یافتههای تحقیق


سنجش کل کیفیت‌ زندگی از دیدگاه ساکنان محدوده مورد مطالعه (T تک نمونه‌ای)

با ترکیب داده­های تمامی شاخص­های ابعاد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، امنیت، دسترسی به مراکز روزانه، دسترسی به مراکز تفریحی، دسترسی به مراکز آموزشی، زیست­محیطی، زیرساخت­های شهری، مسکن، حمل­ونقل و ترافیک و حکمروایی شهری و محاسبه متوسط سطح رضایت و مقایسه آن‌ها با متوسط سطح رضایت (3)، بیانگر این نکته می­باشد که رضایت از تمامی ابعاد کیفیت‌ زندگی در سطح پایین­تر از متوسط ارزیابی می­شود. شاخص کل کیفیت‌ زندگی ترکیبی از میانگین ابعاد یازده­گانه کیفیت‌ زندگی در این تحقیق می­باشد. برای وضعیت شاخص کل از آزمون T تک نمونه‌ای استفاده‌شده است. نتایج این آزمون نشان می‌دهد که معناداری در سطح 95% می­باشد. با توجه مقدار متوسط برآورد شده (3) و میانگین به‌دست‌آمده از جامعه آماری (40/2) و اختلاف منفی بین این دو، این نتیجه را نشان می‌دهد که شاخص کل کیفیت‌ زندگی در وضعیت مناسبی قرار ندارد. جدول 14، سطح رضایتمندی تمامی ابعاد کیفیت‌ زندگی را نشان می‌دهد.

 

 

جدول 14. آزمون T تک نمونه‌ای سطح رضایتمندی از کل ابعاد کیفیت‌ زندگی

 

بعد

 

T

ارزش آزمون= 3

درجه آزادی

سطح معناداری

اختلاف میانگین

سطح معناداری 95%

 

کمترین

بیشترین

 

اجتماعی- فرهنگی

058/12-

399

000/0

36444/0-

4239/0-

3050/0-

انحراف معیار 60446/0

میانگین مشاهده شده 6356/2

 

اقتصادی

950/24-

399

000/0

01188/1-

0916/1-

9321/0-

انحراف معیار 81112/0

میانگین مشاهده شده 9881/1

 

امنیت

219/9-

394

000/0

43646/0-

5295/0-

3434/0-

انحراف معیار 94094/0

میانگین مشاهده شده 5635/2

 

دسترسی به مراکز روزانه

308/3-

372

001/0

13673/0-

2180/0-

0555/0-

انحراف معیار 79826/0

میانگین مشاهده شده 8633/2

 

دسترسی به مراکز تفریحی

890/7-

369

000/0

34324/0-

4288/0-

02577/0-

انحراف معیار 83677/0

میانگین مشاهده شده 6568/2

 

دسترسی به مراکز آموزشی

809/12-

359

000/0

56111/0-

6473/0-

4750/0-

انحراف معیار 83113/0

میانگین مشاهده شده 4389/2

 

زیست­محیطی

728/18-

370

000/0

66532/0-

7352/0-

5955/0-

انحراف معیار 68428/0

میانگین مشاهده شده 3347/2

 

زیرساخت­های شهری

563/3-

393

000/0

16582/0-

2573/0-

0743/0-

انحراف معیار 92372/0

میانگین مشاهده شده 8342/2

 

مسکن

189/16-

390

000/0

62688/0-

7030/0-

5508/0-

انحراف معیار 76567/0

میانگین مشاهده شده 3731/2

 

حمل­ونقل و ترافیک

381/11-

390

000/0

41915/0-

4916/0-

3467/0-

انحراف معیار 72823/0

میانگین مشاهده شده 5808/2

 

حکمروایی شهری

108/18-

387

000/0

75442/0-

8363/0-

6225/0-

انحراف معیار 82063/0

میانگین مشاهده شده 2456/2

 

شاخص کل

100/19-

399

000/0

59496/0-

6562/0-

5337/0-

انحراف معیار 62298/0

میانگین مشاهده شده 4050/2

 

                 

مأخذ: یافتههای تحقیق


سنجش رابطه میان مؤلفه­های کیفیت‌ زندگی و کل کیفیت‌ زندگی

به‌منظور تحلیل داده­ها، رابطه­ی کل کیفیت‌ زندگی با مؤلفه­های کیفیت‌ زندگی در 11 بعد بررسی‌شده است. هم‌چنین، با توجه به این‌که برای سنجش هر بعد کیفیت‌ زندگی و کل کیفیت‌ زندگی از چندین سوال استفاده‌شده است؛ از این رو سؤال­ها پس از ترکیب شدن تجزیه‌وتحلیل شدند. با توجه به فاصله­ای بودن سوال­ها مربوط به دو متغیر ذکر شده از آزمون همبستگی پیرسون (Pearson Correlation) برای بررسی همبستگی بین متغیرها استفاده‌شده است (پور موسوی، 1392؛ کلانتری، 1387: 108). ضرایب همبستگی ابعاد کیفیت‌ زندگی با کل کیفیت‌ زندگی در جدول 15 آمده است. با توجه به داده­های جدول، ابعاد یازده­گانه کیفیت‌ زندگی با کل کیفیت‌ زندگی رابطه­ی مستقیم و معناداری دارد؛ یعنی با افزایش هر یک از ابعاد کیفیت‌ زندگی بر میزان کل کیفیت‌ زندگی نیز افزوده می‌شود.


جدول 15. نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین مؤلفه­های کیفیت‌ زندگی و کل کیفیت‌ زندگی

 

کل کیفیت‌ زندگی

متغیرها

تعداد پاسخگویان

همبستگی پیرسون

مقدار معناداری

اجتماعی- فرهنگی

400

508/0

000/0

اقتصادی

400

458/0

000/0

امنیت

395

741/0

000/0

دسترسی به مراکز روزانه

373

670/0

000/0

دسترسی به مراکز تفریحی

370

777/0

000/0

دسترسی به مراکز آموزشی

362

661/0

000/0

زیست­محیطی

372

716/0

000/0

زیرساخت­های شهری

395

755/0

000/0

مسکن

391

428/0

000/0

حمل­ونقل و ترافیک

391

623/0

000/0

حکمروایی شهری

388

626/0

000/0

 

مأخذ: یافتههای تحقیق

 

 

بحث و نتیجه­گیری

رشد سریع شهرنشینی در دهه­های اخیر و بی­توجهی به ابعاد کیفی زندگی انسان، پیامدهای نامطلوب بر سطح سلامت فردی و اجتماعی شهرها به دنبال داشته است و کیفیت‌ زندگی شهری را به یکی از مهم­ترین حوزه­های مطالعات شهری در کشورهای مختلف تبدیل کرده است. این مهم به دلیل اهمیت روز افزون مطالعات کیفیت‌ زندگی در پایش سیاست­های عمومی و نقش آن به‌عنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامه­ریزی شهری است. یافته­های این تحقیق با نتایج تحقیقات متعدد پیرامون موضوع مورد مطالعه که طی سال‌های اخیر در ایران نیز صورت گرفته است همخوانی دارد که از جمله می توان به ارزیابی تطبیقی شاخص­های کیفیت‌ زندگی در محلات مسکونی (مطالعه موردی: شهر کامیاران) توسط پوراحمد و همکاران (1395) و نیز تحقیق سالاری سردری و همکاران (1393) تحت عنوان، بررسی مؤلفه­های کیفیت‌ زندگی در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر لامرد) اشارهکرد که دارای قرابت است. روش تحقیق در این پژوهش با توجه به موضوع پژوهش، توصیفی- تحلیلی و هدف از نوع کاربردی است. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها از آزمون­های تی تک نمونه‌ای و پیرسون استفاده شد. جامعه آماری شامل ساکنین کانون­های جرم خیز منطقه 12 شهر تهران است که با استفاده از داده­های جرائم سرقت و با کمک نرم­افزار ArcGIS و اکستنشن Kernel Density کانون­های جرم خیز شناسایی شدند، حجم نمونه مورد مطالعه بر‌اساس فرمول کوکران 384 نفر برآورد شد که برای روایی بیشتر به 400 نفر افزایش‌یافته است و به روش تصادفی انتخاب شدند. نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای نشان داد که متوسط میانگین رضایتمندی ساکنین در ابعاد اجتماعی- فرهنگی 63/2، اقتصادی 98/1، امنیت 56/2، دسترسی به مراکز خرید روزانه 86/2، دسترسی به مراکز تفریحی 65/2، دسترسی به مراکز آموزشی 43/2، زیست­محیطی 33/2، زیرساخت­های شهری 83/2، مسکن 37/2، حمل­ونقل و ترافیک 58/2 و حکمروایی شهری 24/2 در سطح پایینی قرار دارد. هم‌چنین، برای بررسی ضرایب همبستگی ابعاد کیفیت‌ زندگی با کل کیفیت‌ زندگی شهری از همبستگی پیرسون استفاده شد که این آزمون نشان داد ابعاد یازده­گانه کیفیت‌ زندگی با کل کیفیت‌ زندگی شهری رابطه­ی مستقیم و معناداری دارد، یعنی با افزایش هر یک از ابعاد کیفیت‌ زندگی بر میزان کل کیفیت‌ زندگی شهری نیز افزوده می­شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که وضعیت کیفیت‌ زندگی در کانون­های جرم خیز منطقه 12، شهرداری تهران در زمینه­های اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، امنیت، دسترسی به مراکز روزانه، دسترسی به مراکز تفریحی، دسترسی به مراکز آموزشی، زیست­محیطی، زیرساخت­های شهری، مسکن، حمل­ونقل و ترافیک و حکمروایی شهری از دید نمونه آماری، نامطلوب و کمتر از حد متوسط ارزیابی شده است.

  1. منابع

    1.ابدالی، یعقوب (1396)، تحلیل فضایی کیفیت‌ زندگی و بزهکاری در بافت­های ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

    2. الله قلی پور، سارا (1396)، بررسی شاخص­های مسکن پایدار شهری (مطالعه موردی: ناحیه 1 منطقه 9 تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

    3. پوراحمد، احمد، قربانی، رامین، فرهادی، ابراهیم، درودی­نیا، عباس (1395)، ارزیابی تطبیقی شاخص­های کیفیت‌ زندگی در محلات مسکونی (مطالعۀ موردی: شهر کامیاران،. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 4: 548- 519.

    4. پور موسوی، سیدموسی، عباسی کسبی، دنیا، واحدی، حیدر (1392)، تحلیل و ارزیابی مؤلفه­های سرمایه اجتماعی و تأثیر آن در امنیت اجتماعی شهر (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، 10: 156- 139.

    5. حاتمی­نژاد، حسین، پوراحمد، احمد، منصوریان، حسین، رجایی، سیدعباس (1392)، تحلیل مکانی شاخص­های کیفیت‌ زندگی در شهر تهران. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 4: 56- 29.

    6. حاتمی­نژاد، حسین (1379)، عدالت اجتماعی و شهر: ناهمگونی فضایی محلات شهر مشهد. رساله دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی.

    7. حاتمی­نژاد، حسین، ابدالی، یعقوب، علی­پوری، احسان (1395)، سنجش کیفیت‌ زندگی مهاجران افغان مقیم ایران با رویکرد ذهنی (مطالعه موردی: روستای فیروزآباد). فصلنامه جغرافیایی سرزمین، دوره 13، شماره 49: 92- 77.

    8. خراسانی، محمدامین (1391)، تبیین زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت‌ زندگی مطالعه موردی: شهرستان ورامین. رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه تهران.

    9. رهنمایی، محمدتقی، منوچهری، میاندوآب، ایوب، فرجی ملایی، امین (1390)، تحلیل کیفیت‌ زندگی در بافت فرسوده شهر میاندوآب. مدیریت شهری، شماره 28: 240-223.

    10. زنگنه­شهرکی، سعید، گلین­شریف­ادینی، جواد، حسن­زاده، داود، سالاری­مقدم، زهرا (1393). تحلیل فضایی کیفیت‌ زندگی در سکونتگاه­های غیر رسمی منطقۀ کلانشهری تهران (مطالعه موردی: اسلام­آباد، صالح­آباد). فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، دورۀ 46، شمارۀ 1، بهار: 196- 177.

    11. سالاری، سردری، فرضعلی، حیدری مقدم، مصطفی، سبحانی، نوبخت، عارفی، اعظم (1393)، بررسی مؤلفه­های کیفیت‌ زندگی در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر لامرد). دوفصلنامه پژوهش­های منظر شهر، 2: 91- 53.

    12. شریفی، عبدالنبی (1385)، عدالت اجتماعی و شهر: تحلیلی بر نابرابری‌های منطقه­ای در شهر اهواز. رساله دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تهران.

    13. علی­اکبری، اسماعیل، امینی، مهدی (1389)، کیفیت‌ زندگی شهری در ایران (1385- 1365) ، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، 36: 148- 121.

    14. غفاری، غلامرضا، کریمی، علیرضا، نوذری، حمزه (1391)، روند مطالعه کیفیت‌ زندگی در ایران. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دوره اول، شماره 3: 134- 107.

    15. فرجی ملایی، امین (1389)، تحلیل شاخص­های کیفیت‌ زندگی و برنامه­ریزی برای بهبود آن مورد: شهر بابلسر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تهران.

    16. کریمی، رامین (1394)، راهنمای آسان تحلیل آماری با SPSS. نشر هنگام، تهران.

    17. کلانتری، خلیل (1387)، پردازش و تحلیل داده­ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی (با استفاده از نرم­افزار SPSS). فرهنگ صبا، تهران.

    18. کلانتری، محسن (1380). بررسی جغرافیای جرم و جنایت در مناطق شهر تهران. پایان‌نامه دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، به راهنمایی دکتر محمد تقی رهنمایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

    19. مرصوصی، نفیسه (1382)، تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران. رساله دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس.

    20. مرصوصی، نفیسه، لاجوردی، سیدعلیرضا (1393). مطالعه تطبیقی کیفیت‌ زندگی شهری در ایران. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال چهاردهم، 2: 95- 69.

    21. مرکز آمار ایران (1390) ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن. قابل دسترسی از طریق سایت: www.amar.org.ir

    22. نایبی، هوشنگ (1388)، آمار توصیفی برای علوم اجتماعی. سمت، تهران.

     

    1. Allen, J. Voget, R. Cordes, S. (2002), Quality of life in rural Nebraska, trends and changes, University of Nebraska, Institute of Agriculture and Natural Resources.
    2. Bond, J. Corner, L. (2004), Quality of life and older people, London, Open University Press.8.
    3. Carta, M. G. Aguglia, E. Caraci, F. Dell'Osso, L. Di Sciascio, G. Drago, F. Moro, M. F. (2012), Quality of life and urban/rural living: preliminary results of a community survey in Italy. Clinical practice and epidemiology in mental health: CP & EMH, 8: 169.
    4. Chen, Y. Jim, C.Y. (2006), Impacts of urban environmental elements on


    residential housing prices in Guangzhou (China), Landscape and Urban Planning, 78:422-434.

    1. Cox, K. (2003), Assessing the quality of life of patients in phase I and II anti-cancer drug trials: interviews versus questionnaires, Social Science and Medicine, Vol.56: 921-934.
    2. Das, D. (2008). Urban quality of life: A case study of Guwahati. Social Indicators Research, 88(2):297-310.‏
    3. Eiser, C. (2004), Children with Cancer the Quality of Life, University of Sheffield, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, London.
    4. Costanza, R. Fisher, B. Ali, S. Beer, C. Bond, L. Boumans, R. Gayer, D. E. Costanza, R. Fisher, B. Ali, S. Beer, C. Bond, L. Boumans, R. Gayer, D. E. (2007), Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being. Ecological economics, 61(2):267-276.
    5.  FARAJI, M.A. Azimi, A. Ziyari, K. (2010), The Analysis of the dimensions of the Quality of Life in the Urban Areas of Iran.
    6. Lee, Y. J. (2008), Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7):1205-1215.‏
    7. Liu, S. Zhu, X. (2004), An integrated GIS approach to accessibility analysis, Transactions in GIS, 8(1): 45-62.