تحلیل فضایی پراکنش کاربری‌ آموزشی شهر اردبیل با استفاده از آمار فضایی در GIS

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 دانشیار، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

هدف از مطالعه حاضر، تحلیل فضایی پراکنش کاربری آموزشی شهر اردبیل بوده است. در همین راستا، با استفاده از مدل‌های آمار فضایی، تحلیل لکه‌های داغ و خودهمبستگی فضایی در نرم‌افزار Arc/GIS به بررسی نحوه توزیع فضایی کاربری‌های آموزشی در سطح شهر اردبیل پرداخته ­شد. داده‌های تحقیق به روش اسنادی و با مراجعه به منابع و سازمان‌های مربوطه گردآوری گردید. استفاده از روش‌های تحلیل آمار فضایی در پراکنش کاربری‌های آموزشی و داده‌های بروز زمانی (۱۳۹۵) و مکانی (محلات شهر اردبیل) از نوآوری‌های پژوهش حاضر می‌باشد. نتایج به‌دست ‌آمده نشان داد که نواحی 6، 7 و 10، از منطقه 3 و ناحیه 6، از منطقه 1 بلوک‌های دارای وزنه­ بالای کاربری آموزشی و غلظت بالای لکه‌های داغ بودند. ناحیه 11، از منطقه 1، ناحیه 11، از منطقه 3 و نواحی 4، 8 و 9 از منطقه 2، نیز بلوک‌های با وزنه پایین آموزشی و غلظت کم لکه‌های داغ بودند که این نواحی به لحاظ پایداری در سطح پایین‌تری قرار داشتند. همچنین براساس شاخص موران، توزیع فضایی کاربری‌های آموزشی در شهر اردبیل به‌صورت خوشه‌ای می‌باشد. نتایج تحلیل تابع رگرسیون در محیط ادریسی نیز نشان داد که بین کاربری آموزشی و جمعیت، کاربری‌های مسکونی، درمانی، اداری انتظامی، تجاری، تجاری- خدماتی و ورزشی، همبستگی مثبت وجود دارد. بین کاربری فرهنگی و فضای سبز و کاربری کارگاهی – صنعتی با کاربری آموزشی، همبستگی منفی برقرار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis of Dispersion of Educational Land Use in Ardebil Using GIS Spatial Data

نویسندگان [English]

  • Reza Hashemi Masoomabad 1
  • Ata Gaffari Ghilandeh 2
  • Alireza Mohammadi 3
1 Ph.D. Student of Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardebili, Ardebil, Iran
2 Professor, Dept. of Geography and Urban Planning, University Of Mohaghegh Ardebili, Ardebil, Iran.
3 Associate Professor, Dept. of Geography and Urban Planning, University Of Mohaghegh Ardebili, Ardebil, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study was to analyze the spatial distribution of educational land use in Ardebil. In this regard, using spatial statistics models, hot spot analysis and spatial autocorrelation in ArcGIS software, the spatial distribution of educational applications in Ardebil was investigated. Research data were collected by documentary method with reference to relevant sources and organizations. The use of spatial statistics analysis methods in the distribution of educational uses and temporal data (2016) and location (neighborhoods of Ardabil) is one of the innovations of the present study.The obtained results showed that areas 6, 7 and 10 of Zone 3 and Zone 6 of Zone 1 were blocks with high educational use weight and high concentration of hot spots. Finally area 11, of Zone 1, area 11, areas 3 and areas 4, 8 and 9 of Zone 2 were low training weight blocks and low concentrations of hot spots, which were at a lower level in terms of stability. Also, according to Moran index, the spatial distribution of educational land uses in Ardebil was clustered. The results of regression function analysis in Idrisi environment also showed that there was a positive correlation between educational use and population, educational use and residential, medical, law enforcement, commercial, commercial service and sports uses. Nonetheless there was a negative correlation between cultural use and green space and workshop-industrial use. The use of spatial statistics analysis methods in the distribution of educational land uses and data of temporal and location are the innovations of the present study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Educational Land Use
  • Spatial Distribution
  • Space Statistics
  • Ardebil City
ابراهیم‌نیا، وحیده، رسولی، مژگان، زندیه، سمیه (1388)، روش‌ها و مدل‌‌های تخصیص کاربرد زمین، فصلنامه آرمان شهر، دوره اول، شماره 2: 22-9.
احدنژادروشتی، محسن، موسوی، میرنجف، محمدی حمیدی، سمیه، ویسیان، محمد (1395)، بررسی و تحلیل عدالت اجتماعی در برخورداری از خدمات شهری (مورد مطالعه: دسترسی به خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندوآب)، جغرافیا و توسعه فضای شهری، دوره سوم، شماره 1‌: 51-33
احدنژاد­روشتی، محسن، مولائی­قلیچی، محمد، جوادزاده اقدم، هادی، حاتمی، افشار (1391)، تحلیل الگوی پراکنش فضایی مراکز آموزشی و ساماندهی مناسب کالبدی آن با استفاده از GIS (مطالعه موردی: منطقه 8 تبریز)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره سوم، شماره 8: 8 ـ 1.
امانپور، سعید، رحمانی، پیروز، نبی الله، پریان، حسینی شه، فروزانی، نورالدین (1394)، ارزیابی موقعیت مکانی فضاهای آموزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، دو فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، دوره چهارم، شماره 7: 54-31.
داداش­پور، هاشم، رستمی، فرامرز، علیزاده، بهرام (1393)، بررسی و تحلیل توزیع عادلانه خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آن‌ها در شهر همدان، فصلنامه مطالعات شهری، دوره سوم، شماره 12: 18-5.
دربان آستانه، علیرضا، طهماسبی، سیامک، رضایی، پانیذ (1395)‌، تحلیل الگوی نابرابری‌ فضای آموزشی شهرستان‌های کشور، مطالعات برنامه­ریزی آموزشی، دوره پنجم، شماره 9: 50-31.
رحمان‌پور، علی‌اکبر (1389)، معیارهای مکان‌یابی مدارس و ارزیابی آن‌ها، مجله آموزش جغرافیا، دوره بیست و چهارم، شماره 3: 31-24.
رضویان، محمدتقی (1381)، برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، تهران: انتشارات منشی.
روستایی، شهریور، نعیمی، کیومرث، محمودی، سلمان (1395)، تحلیلی فضایی بر نابرابری‌های آموزشی و نقش آن در پایداری اجتماعی شهری با روش‌های آمار فضایی (مطالعه موردی: شهر سقز)، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره هفتم، شماره 26: 99-61.
زیاری، کرامت الله (1384)، برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
سامری، مریم، حسنی، محمد، سید عباس زاده، میرمحمد، موسوی، میرنجف (1394)، ارائه مدل توسعه آموزشی به‌منظور آمایش و نیل به عدالت آموزشی موردشناسی: مناطق آموزشی استان آذربایجان غربی، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه­ای، دوره پنجم، شماره 14:122-105.
سرایی، محمدحسین، دستا، فرزانه، حاضری مهین (1395)، تحلیل توزیع فضایی خدمات آموزشی سطح شهر یزد، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات جغرافیایی، دوره سی و یکم، شماره 2: 75-62.
سلطانی، علی (1395)، برنامه ریزی کاربری زمین شهری، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
سلیمانی‌مقدم، پرویز، امانپور، سعید، غفارزاده، فرحناز (1394)، تحلیل توزیع فضایی کاربری‌های شهری منطقه 3 شهر اهواز با تأکید بر کاربری آموزشی، دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، دوره ششم، شماره 11: 58-41.
عزت­پناه، بختیار، سبحانی، نوبخت، رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر (1394)، بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در طرح‌های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی، مطالعه موردی: شهر شاهین‌دژ، دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، دوره ششم، شماره 2: 64-49.
عسگری، علی (1390)، تحلیل­های آمار فضایی با ArcGis، تهران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری.
کاظمی‌راد، هوشیار، فنی، زهره (1387)، تحلیل پراکنش مراکز آموزشی شهر سقز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی.
کریمیان‌بستانی، مریم، مولایی‌هشتچین، نصرالله (1391)، ارزیابی عدالت فضایی مراکز آموزشی در شهر زاهدان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS ، فضای جغرافیایی، دوره دوم، شماره 40: 189-170.
کریمیان بستانی، مریم، رجبی، آزیتا (1389)، تحلیل عدالت اجتماعی در شهر با تأکید بر نابرابری‌های آموزشی موردشناسی: شهر زاهدان، جغرافیایی سرزمین، دوره هفتم،
شماره 26: 102-91
مرصوصی، نفیسه، خزایی، کاظم (1393)، توزیع فضایی خدمات شهری و نقش آن در توسعه پایدار شهر مطالعه موردی مادر شهر تهران، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره پنجم، شماره 18: 40-21.
مهدیزاده، جواد (1379)، برنامه‌ریزی کاربری زمین از دیدگاه توسعه پایدار، مهندسین مشاور فرنهاد، نشریه جستارهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری، تهران.
میکائیلی، رضا، (1383)، تعیین الگوی مکان‌یابی فضاهای آموزشی شهر ساری با استفاده از توانمندی‌های GIS، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت‌معلم.
نظم­فر، حسین، علی‌بخشی، آمنه (1393)، سنجش نابرابری فضایی در برخورداری از شاخص‌های آموزشی با استفاده از روش تاپسیس (مطالعه موردی: استان خوزستان)، دو فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، دوره سوم، شماره 6: 134-115.
هاروی، دیوید (1376)، عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه: فرخ حسامیان، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی.
هاشمی­معصوم‌آباد، رضا، غفاری‌گیلانده، عطا (1396)، تحلیلی بر وضعیت کالبدی- فضایی کانون‌های محله‌ای و ارائه راهکارهای مناسب (پژوهش موردی: محدوده محله پیرمادر، شهر اردبیل)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
یزدانی، محمدحسن، غفاری‌گیلانده، عطا، علیزاده، یوسف (1392)، بررسی و رتبه‌بندی توسعه آموزشی نواحی نوزده‌گانه آموزش و پرورش استان اردبیل، دو فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، دوره دوم، شماره 4: 66-37.
Billie, G. C. Gina, W. Terri, P. Vincent, L. Max, B. Kimberly, V. Anna, T. Gavin, M. Karen, V. )2011(,School site and the potential to walk to school: The impact of street connectivity and traffic exposure in school neighborhoods. Health & Place, 17(2): 545-550.
Gonzales, T B. Jimena, Fernandez, J H. (2009), Equidad Educative: A Vancesenla Definicion de Suconcepto, X National Congress of Educational Research, area 10: interrelaciones educación-sociedad: 1-10.
Langford, M. Gary, H. Jonathan, R. Sean, Wh. (2008), Urban population distribution models and service accessibility estimation, journal of Computers, Environment and Urban Systems, Volume 32, Issue 1: 66-80.
Merwe, V D. Hendrik, J. (1997), Gis-aided land evaluation and decision-making for regulating urban expansion: A South African case study, Geo Journal, Volume 43, Issue 2: 135–151.
Okan, Eray (2012), Application of Geographic Information System (GIS) in Education, Journal of Technical Science and Technologies, Volume 1, Issue 2: 53-58.
Sohe Rana, M D (2009), Status of water use sanitation and hygienic condition of urban slums: Astudy on Rupsha ferighat slum, MEDA WATER International Conference on Sustainable Water Management, Tunis, Volume 246, Issues 1: 322-328