مکان‌یابی فضای‌ سبز شهری با استفاده از روش‌های ارزیابی چند معیاره مطالعه موردی: منطقه 4 تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد آموزش محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری برنامه ریزی محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار، گروه برنامه ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف این پژوهش تحلیل مکان‌یابی فضای‌ سبز شهری در منطقه 4 تهران و تعیین مکان‌های مناسب برای ایجاد فضای سبز می‌باشد. مکان‌یابی مناسب فضای‌ سبز در سیمای شهرها، علاوه بر جنبه‌های زیبابی و تفریحی، نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و حفظ تعادل محیط‌ زیست داشته و اثرات اجتماعی مثبتی مانند سرزندگی و نشاط دارد. روش انجام پژوهش توصیفی– تحلیلی بوده و معیارهای مؤثر در مکان‌یابی فضای سبز با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و نظرات کارشناسان تعیین شدند. مقایسه زوجی معیارها نسبت به یکدیگر با استفاده از روش چانگ (AHP فازی) انجام گرفت. نقشه معیارها در محیط GIS تهیه و در  محیطIDRIS I استانداردسازی شد. سپس با استفاده از تکنیک OWA، وزن‌های ترتیبی معیارها محاسبه و نقشه نهایی مکان‌یابی فضای سبز حاصل شد. نتایج نشان داد فاصله از مراکز مسکونی با 157/0 و فاصله از مراکز صنعتی با 053/0 به ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین وزن‌ معیار را در مکان‌یابی مناسب فضای‌ سبز شهری دارند. بنابراین مناسب‌ترین و نامناسب‌ترین مکان‌ها برای ایجاد فضای‌ سبز با توجه به اولویت پارامترها و سازگاری کاربری‌ها با فضای‌ سبز تعیین گردید. نوآوری این مطالعه در استفاده از تکنیک OWA، در مکان‌یابی فضای‌ سبز است برای منطقه 4 تهران می‌باشد.
 
 
 

تازه های تحقیق

نوآوری در استفاده از تکنیک OWA، درمکان‌یابی فضای‌ سبز برای منطقه 4 تهران می‌باشد

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Location of Urban Green Space with Multi-Criteria Evaluation Methods, A Case Study of Tehran Region 4

نویسندگان [English]

  • Roya Ramezani Kiasejmahaleh 1
  • Elham Esmaeli Alavijeh 2
  • Mohammad javad Amiri 3
1 Master of Environmental Education, University of Tehran, Tehran, Iran
2 PhD student in Environmental Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Environmental Planning, Management and Education, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study is to analyze the location of urban green space in District 4 of Tehran and determine suitable locations for creating green space. Proper location of green space in the appearance of cities, in addition to aesthetic and recreational aspects, has an important role in reducing air pollution and maintaining the balance of the environment and has positive social effects such as vitality and vitality. The research method was descriptive-analytical and the effective criteria in locating the green space were determined using library studies and expert opinions. Parallel comparison of criteria with each other was performed using Chang method (fuzzy AHP). The criteria map was prepared in GIS environment and standardized in IDRISI environment. Then, using the OWA technique, the sequential weights of the criteria were calculated and the final green space location map was obtained. The results showed that the distance from residential centers with 0.157 and the distance from industrial centers with 0.053 have the highest and lowest standard weights, respectively, in the appropriate location of urban green space. Therefore, the most suitable and unsuitable places to create green space were determined according to the priority of parameters and compatibility of uses with green space. The novelty of this study is in using OWA technique in locating green space for District 4 of Tehran.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Location
  • Green space
  • Sustainable Development
  • Tehran District 4
بزی، خدارحم، خسروی، سمیه، حسین‌نژاد، مجتبی (1391)، بررسی وضع موجود و مکان‌یابی فضای سبز مورد نیاز شهر زابل با استفاده از GIS. برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال اول، شماره 4: 74-39.
بهرام سلطانی، کامبیز (1371)، مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی محیط‌ زیست، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
پورمحمدی، محمدرضا، قربانی، رسول، بهشتی‌روی، مجید (1389)، سرانه فضای سبزشهری در ایران و جهان با تأملی بر کارآمدی‌ها و ناکارآمدی‌های آن در شهرهای کشور، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، دوره 16، شماره 36: 75-55.
جنادله، علی (1395)، فضاهای سبز شهری و کیفیت زندگی (مدلی برای ارزیابی تأثیرات اجتماعی بوستان‌ها و فضاهای سبز شهری و کاربرد تجربی آن در سه بوستان شهر تهران)، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال 7، شماره 27: 284- 225.
حاتمی، داوود، عربی، زهرا، رحمانی، اسماعیل (1395)، مکان‌یابی بهینه فضای سبز شهری با استفاده از مدلFuzzy Logic و AHPدر محیط  GIS(نمونه موردی: شهر مشهد)، فصلنامه آمایش محیط، دوره 9، شماره 32: 84-63.
حاتمی‌نژاد، حسین، ویسیان، محمد، محمدی‌ ورزنه، ناصر، علیزاده، عادل (1393)، تحلیل و اولویتبندی فضای سبز شهری با
بهره‌گیری از تکنیک‌های TOPSIS و GIS (مطالعه موردی:  شهر دهگلان)، آمایش محیط، دوره 7، شماره 26: 88-65.
خادمی، امیرحسین، جوکار سرهنگی، عیسی (1392)، مکان‌یابی بهینه پارکهای درون شهری با استفاده از GIS و مدل AHP (مطالعه موردی: شهر آمل)، اکوسیستم‌های طبیعی ایران، دوره 4، شماره 1: 73-59.
خاکپور، براتعلی، کاظمی بی‌نیاز، مهدی، اسدی، امیر، رضوی، محمدمحسن (1394)، تحلیل فضای سبز شهری و تعیین مکان بهینه با استفاده از مدل محاسبه‌گر رستری (نمونه موردی منطقه سه شهرداری مشهد)، علوم و تکنولوژی محیط‌ زیست، دوره 17، شماره 2: 129- 117.
سجادیان، ناهید، علیزاده، هادی، شجاعیان، علی، صابری، حسین (1396)، تحلیل فازی استقرار بهینه مکانی فضای سبز شهری در شهر ماهشهر، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره 26، شماره 101: 167- 155.
رحمانی، محمدجواد (1383)، بررسی روند تصمیم‌گیری در مکان‌یابی پارک‌ها و فضای سبز عمومی تأثیر آن بر ایمنی آن‌ها، مجله سبزینه شرق، دوره 3، شماره 6: 19- 16.
رضایی، علی‌اصغر، یغفوری، حسن (1392)، ارزیابی کمی و کیفی فضای سبز شهری و بهینه‌سازی آن (مطالعه موردی شهر داراب). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان. ‌
رضوی، محمدمحسن، کاظمی بی‌نیاز، مهدی، اسدی، امیر، اجزاء شکوهی، محمد (1394)، ارزیابی فضای سبز شهری و مکان‌یابی آن با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره فازی (مطالعه موردی منطقه سه شهرداری تهران)، فصلنامه فضای جغرافیایی، دوره 15، شماره 49: 17- 1.
زیاری، کرامت‌اله، شادمان رودپشتی، مجید، حسن‌پور، سیروس، مصطفایی، ابوالفضل (1392)، مکان‌یابی عرصه‌های مناسب فضای سبز شهری با استفاده از روش ترکیبی AHP  و فازی در محیط GIS مطالعه موردی: منطقه 14 شهرداری کلانشهر تهران، فصلنامه فضای جغرافیایی، دوره 13، شماره 43: 38- 19.
سعیدنیا، احمد (1379)، کتاب سبز راهنمای شهرداری‌ها، جلد 9: فضای سبز شهری، تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
صالحی‌فرد، محمد، علی‌زاده، سیددانا (1387)، تحلیلی بر ابعاد اجتماعی و روان‌شناختی فضاهای سبز در شهرها (با رویکرد
 مدیریت شهری)، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 21: 33-19.
غفاری گیلانده، عطا، کاملی‌فر، زهرا، یزدانی، محمد‌حسن  (1393)، اولویت‌بندی تناسب اراضی در فرایند مکان‌گزینی فضای‌ سبز شهری با استفاده از فنون تحلیل چند‌معیاری مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تبریز، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 14، شماره 32: 270-251.
قرخلو، مهدی، محمد‌حسین، جان بابانژاد طوری (1387)، استانداردها و مقررات کاربردی در زمینه کاشت درختان و طراحی فضای سبز در سطح شهر، نشریه علمی و فنی سازمان جغرافیایی (سپهر)، دوره 17، شماره 65: 64-58
قهری، مهنوش، لحمیان، رضا، آزاده‌دل، یعقوب (1393)، ارزیابی موقعیت ایستگاه‌های اتوبوس و تاکسی بر اساس مدل AHP با استفاده از GIS (مطالعه موردی منطقه 4 شهرداری تهران)، مطالعات برنامه‌ریزی شهری، دوره 2، شماره 7: 146-127.
کشتکار قلاتی، احمدرضا، انصاری، مجتبی، نازی دیزجی، سجاد (1389)، توسعه سامانه بام سبز براساس معیارهای توسعه پایدار در ایران، هویت شهر، دوره 4، شماره 6: 28-15.
محمدی، جمال، پورقیومی، حسین، زارعی، یاسر (1391)، تحلیل مکانی فضایی پارک‌های شهری شهر نورآباد با استفاده از GIS، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 23، شماره 3: 192-177.
ملکی، سعید، شجاعیان، علی، نوذری، عبدالرحمن (1393)، مکان‌یابی بهینه فضای سبز شهر شوشتر با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مدل (AHP)، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دوره 6، شماره 20: 89-78.
موسوی، میرنجف، رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر، روشن‌رودی، سمیه (1392)، مکان‌یابی بهینه فضای سبز شهری: مورد مطالعه شهر بناب، جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 3: 14-1.
نظم‌فر، حسین،کاملی‌فر، زهرا (1395)، ارائۀ الگوی بهینه فضای سبز شهری با توجه به شاخص‌های توسعه پایدار شهری موردشناسی: منطقه 8 شهرداری تبریز، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، دوره 6 شماره 18: 186-169.
یاری‌پور، مجید، هادی‌زاده زرگر، صادق (1394)، بررسی شاخص‌های کمی و کیفی مؤثر در برنامه‌ریزی فضای سبز شهری (مطالعه موردی: شهر میانه)، اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 10: 57- 37.
Abebe, M., Megento, T. (2017), Urban green space development using GIS- based multi-criteria analysis in Addis Ababa metropolis, Applied Geomatics, 9(4): 247-261.
Chiesura, Anna (2004), The role of urban parks for the sustainable city, Landscape and urban planning, 68(1): 129-138.
Cohen, P., Potchter, O., Schnell, I. (2014), The impact of an urban park on air pollution and noise levels in the Mediterranean city of  Tel-Aviv, Israel. Environmental Pollution, NO. 195: 73-83.
Dajian, Z., Rogers, P. (2006), 2010 World Expo and Urban Life Quality in Shanghai in Terms of Sustainable Development, Chinese Journal of Population Resources and Environment, 4(1), 15-22.
Gupta, K., Kumar, P. Pathan, S. Sharma, K. (2012), Urban Neighborhood Green Index–A measure of green spaces in urban areas, Landscape and Urban Planning, 105(3): 325-335.
Hladnik, D. Pirnat, J. (2011), Urban forestry Linking naturalness and amenity: The case of Ljubljana, Slovenia, Urban Forestry & Urban Greening, 10(2): 105-112.
Haaland, C. Van Den, C. (2015), Challenges and strategies for urban green-spaceplanning in cities undergoing densification: A review, Urban forestry & urban greening, 14(4): 760-771.
Jamali, Abdullah (2012), Location of Urban Green Spaces with Emphasis on Effective Quality Factors Using Fuzzy AHP Method, Life Science Journal, 9(4): 4003-4008.
Kumar, Santosh (2015), Study & analysis of urban green spaces and an integrative approach to sustainable development in historic city Patna, International Journal, 3(4): 66-75.
Lee, A., Jordan, H., Horsley, J. (2015), Value of urban green spaces in promoting healthy living and wellbeing: prospects for planning, Risk management and healthcare policy, dovepress, 8: 131-137.
Li, W., Saphores, J., Gillespie, T. W. (2015).  A comparison of the economic benefits of urban green spaces estimated with NDVI and with high-resolution land cover data, Landscape nd Urban Planning, 133: 105-117.
Lovell, S., Taylor, J. (2013), Supplying urban  ecosystem services through multifunctional green infrastructure in the United States, Landscape ecology, 28(8): 1447-1463.
M’Ikiugu, M., Kinoshita, I., Tashiro, Y. (2012), Urban green space analysis and identification of its potential expansion areas Procedia-Social and Behavioral Sciences, 35: 449 - 458.
Neema, M. N., Ohgai, A. (2013), Multitype green-space modeling for urban planning using GA and GIS, Environment and Planning B: Planning and Design, 40(3): 447-473.
Razzaghian, F., Aghajani, H. (2016), Evaluating and Land-use locating of City Parks Using Network Analysis (Case Study: Mashhad Metropolis, Iran), International Technology, 6 (4): 18-24.
Tan, Z., Lau, K., Ng, E. (2016), Urban tree design approaches for mitigating daytime urban heat island effects in a high-density urban environment, Energy Build, 114: 265–274.
Tian, Y., Jim, C., Wang, H. (2014), Assessing the landscape and ecological quality of urban green spaces in a compact city, Landscape and  Urban Planning, 121: 97-108.