تأثیر رسانه و جامعه‌پذیری بر رفتارهای زیست‌محیطی شهری، مطالعه موردی: شهرهای ساری و جویبار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه جامعه‌شناسی اقتصاد و توسعه، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

2 دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

3 استادیار، گروه جامعه‌شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

چکیده

مطالعه حاضر به بررسی تأثیر استفاده از رسانه­ها و جامعه­پذیری بر رفتارهای زیست‌محیطی در شهرهای ساری و جویبار می­پردازد. تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی بوده که با استفاده از روش پیمایشی اجرا گردید. جامعه آماری افراد بالای 18 سال شهرهای ساری و جویبار در استان مازندران بودند که با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه کوکران، تعداد 400 نفر به‌عنوان حجم نمونه تعیین گردید. برای انتخاب نمونه‌‌ها از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای استفاده گردید. ابزار گردآوری داده‏ها، پرسشنامه محقق ساخته با متغیرهای مستخرج از تئوری ارزش‌های اینگلهارت، الگوی رفتار محیط‌گرایانه کالموس و اجی‌من به‌عنوان چارچوب تئوریک بوده است و می‌باشد است. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS استفاده شد. اعتبار ابزار از طریق اعتبار صوری مورد تأیید قرار گرفت و پایایی ابزار با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ، با ضریب بالای 8/0 تأیید شد. با توجه به نتایج به دست آمده، رفتار زیست‌محیطی در نمونه‌هایی مورد بررسی دارای میانگین بالا بودند. بین جامعه­پذیری و رفتار زیست‌محیطی رابطه معنادار به دست آمد. همچنین جامعه­پذیری با ابعاد چهارگانه رفتار زیست‌محیطی (رفتار مصرف انرژی، رفتار حفاظت از محیط زیست، رفتار زیست‌محیطی در سفر و الگوی خرید زیست‌محیطی) رابطه معنادار و مثبت داشته است و تبلیغات زیست‌محیطی و استفاده از رسانه­ها تنها با بعد الگوی خرید زیست‌محیطی رابطه معنادار دارد. متغیرهای مستقل،20 درصد از واریانس رفتار زیست‌محیطی را تبیین می‌کنند. نوآوری مطالعه حاضر در استفاده از مطالعه تطبیقی رفتارهای زیست‌محیطی بین دو شهر ساری و جویبار با روش کمی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Effect of Media and Socialization on Urban Environmental Behaviors, Case Study: Sari and Joybar Cities

نویسندگان [English]

  • Ali asghar Gholami 1
  • Aliasghar Abbasi Asfajir 2
  • Abolghasem Heidarabadi 3
1 Ph.D Student, Department of Sociology of Economics and Development, Babol Branch, Islamic Azad University, Babol, Iran.
2 Associate Professor, Department of Sociology, Babol Branch, Islamic Azad University, Babol, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Sociology, Babol Branch, Islamic Azad University, Babol, Iran.
چکیده [English]

The present study investigates the effect of media use and socialization on environmental behaviors in the cities of Sari and Joibar. The research was descriptive-analytical which was conducted using a survey method. The statistical population was people over 18 years old in Sari and Joibar cities in Mazandaran province. Using the Cochran sample size determination formula, 400 people were determined as the sample size. Multi-stage cluster sampling method was used to select the samples. The data collection tool was a researcher-made questionnaire with variables derived from Inglehart's theory of values, the pattern of environmental behavior of Kalmus and Ajigman as a theoretical framework. SPSS software was used to analyze the data. The validity of the instrument was confirmed by face validity and the reliability of the instrument was confirmed by Cronbach's alpha test with a coefficient above 0.8. According to the results, environmental behavior in the samples had a high average. There was a significant relationship between sociability and environmental behavior. Also, sociability has a significantand positive relationship with the four dimensions of environmental behavior (energy consumption behavior, environmental protection behavior, environmental behavior in travel and environmental purchasing pattern) and environmental advertising and media use only with the dimension of environmental purchasing pattern. It has a significant relationship. Independent variables explain 20% of the variance of environmental behavior. The novelty of the present study is the use of a comparative study of environmental behaviors between the two cities of Sari and Joibar with a quantitative method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental Behaviors
  • Media
  • Socialization
  • Sari
  • Joibar
ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا (1393)، جامعه­شناسی توسعه، تهران، انتشارات کیهان.
احمدیان، داریوش و حقیقتیان، منصور (1395)، تحلیل جامعه­شناختی نقش عوامل فرهنگی در رفتارهای زیست­محیطی شهری (مورد مطالعه: شهروندان کرمانشاه)، فصلنامه مطالعات جامعه­شناختی شهری، 6 (18): 76-51.
اینگلهارت، رونالد (1395)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: چاپ سوم، انتشارات کویر.
برندک، فرهاد (1398)، تحلیل شاخص‌های عملکرد زیستی مناطق شهری اصفهان در تحقق پایداری، پژوهش­های بوم­شناسی شهری، 10(19): 13-26.
بری، جان (۱۳۸۰)، محیط زیست و نظریه اجتماعی، ترجمه: حسن پویان و دیگری. تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
حاجی­زاده میمندی، مسعود، فلک­الدین، زهرا (1396)، بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر رفتارهای زیست‏محیطی مسئولانه (مورد مطالعه: شهروندان شهر خرم­‏آباد)، توسعه اجتماعی، 12(1): 7-36.
حافظی، سهیلا و شبیری، سید محمد (1397) توسعه فرهنگ زیست‌محیطی در خانه، تهران، نشر ایرانا رسانه.
حقیقتیان، منصور (1393)، تحلیلی بر رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان اصفهان و عوامل مؤثر بر آن، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 6(23): 133-144.
خوش­فر؛ غلامرضا، صادق، صالحی؛ زینب، وصال؛ محمدرضا، عباس­زاده (1394)، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر آگاهی‌های زیست‌محیطی روستاییان (مطالعه موردی: دهستان جاغرق شهرستان بینالود)، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 6(1): 1-232.
دسترس، فرناز و خواجه­نوری، بیژن (1398). بررسی رابطه بین عوامل جامعه‌شناختی و رفتار زیست‌محیطی شهروندان شهر شیراز، جامعه‌شناسی کاربردی، 30(4): 35-58.
دهقان، حسین؛ مروت، برزو؛ غفاری، زهرا (1398)، تشابه و تضاد ارزش‌ها و هنجارهای نهاد خانواده و مدرسه و تأثیر آن بر جامعه­پذیری دانش­آموزان، خانواده و پژوهش، شماره 45: 41 تا 64.
ربیعی، علیرضا (1396)، بررسی عوامل فرهنگی اجتماعی مؤثر بر رفتار شهروندان در حفظ محیط ‌زیست (مطالعه موردی: شهر بروجن)، پژوهش­های محیط زیست، 8(15): 51-64.
ربیعی، علیرضا و ربیعی، رامین (1393)، بررسی جامعه­شناختی تأثیر رسانه­ها در حفاظت از محیط زیست، کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش­ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری، تبریز.
رشیدی، علیرضا، مریم، رشیدی (1390)، بررسی نقش رسانه­ها در حفاظت از محیط زیست و تأثیر آن‌ها در رفتار مردم و مدیران از منظر شکل­گیری فرهنگ مصرف، مهندسی فرهنگی، 5(55 و 56): 31 - 43.
رفیع‌پور، فرامرز (۱397)، جامعه، احساس و موسیقی: کوششی در جهت آغاز یک بررسی جامعه‌شناختی از اثرات سازنده و مخرب موسیقی در ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
سبزه­ای، محمدتقی، سیاوش، قلی­پور، معصومه، آدینه­وند (1395)، بررسی رابطه بین آگاهی، نگرش و رفتار حامی محیط زیست دانشجویان دختر دانشگاه قم، مجله آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 4(۴): 5-16.
سلیمان­پور عمران، محبوبه و دیگران (1396)، جهانی‌شدن، سیاست و سواد زیست‌محیطی: سیری تاریخی به مکاتب و نظریه‌پردازان محیط زیست، فصلنامه محیط زیست، 2(58): 43-56.
شکربیگی، عالیه؛ آقایی­نور، مریم؛ قبادی، عباس؛ عبدالعلی­پور، قادر (1390)، بررسی تأثیر رسانه­های جمعی بر احساس امنیت اجتماعی مطالعه موردی، افراد 38 - 18 سال استان چهارمحال و بختیاری، پژوهش­های دانش انتظامی، شماره 53: 31 -62.
شهبازی، طیبه، شبیری، سید محمد، زندی، بهمن (1394)، مطالعه نقش رسانه­های ارتباط‌جمعی در آموزش مسائل محیط زیستی از دیدگاه معلمان مدارس راهنمایی شهرستان سرپل ذهاب، علوم و تکنولوژی محیط­زیست، 17(65): 95 - 104.
صالحی، صادق و لقمان امامقلی (1395)، نقش هنجارهای فردی و اجتماعی در شکل­گیری رفتار حامی محیط زیست، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 4(3): 11-20.
صالحی، صادق و لقمان امامقلی (1398)، رسانه، فرهنگ و رفتارهای محیط زیستی (مطالعه موردی: شهروندان سنندج)، جامعه­شناسی فرهنگ و هنر، 1(1): 71-48.
عبدالملکی، جعفر و باقر، ساروخانی (1395)، بررسی جامعه­شناختی نقش رسانه­های جمعی در جامعه­پذیری زیست‌محیطی نوجوانان شهر تهران (مطالعه موردی سیمای جمهوری اسلامی ایران)، پژوهش­های ارتباطی، سال 23(85): 9-24.
علیزاده اقدم، محمدباقر، توکل، آقایاری­هیر، حسین، هنرور (1396)، نقش واسطه­ای مصرف­گرایی در ارتباط بین مادیگرایی و ردپای اکولوژیک (مورد مطالعه: شهروندان ارومیه)، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 6(1): 9-18.
عمرانی، محمدحسین؛ شکرالله­بور؛ مسلم­بور و گل نوش، فلاح (1394)، رابطه میان توسعه پایدار و حفظ محیط زیست، اولین کنفرانس ملی مهندسی عمران با رویکرد تکنولوژی­های نوین، استان مازندران-شهرستان نور، کانون مهندسین شهرستان نور، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.
کرمی، رویا، سید یوسف، حجازی، عبدالمطلب، رضایی (1398)، نقش رسانه و مؤلفه‌های آموزش محیط زیست بر رفتار محیط زیستی اعضای سازمان‌های مردم ­نهاد محیط زیستی استان تهران، فصلنامه علوم محیطی، 17- 63): 195-210.
کریمی، یوسف (1393)، نگرش و تغییر نگرش، تهران: نشر ویرایش.
کلانتری، عبدالحسین و دیگران (1395)، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تعلق‌مندی نسبت به محیط زیست (مورد مطالعه: شهروندان شهر تهران)، جامعه­شناسی کاربردی، 27(62): 16-1.
کلاهی، مهدی، انتقام‌کش، نرگس، محمود مولائی‌کرمانی، بتول (1398)، نقش مؤلفه‏­های فرهنگی اجتماعی بر رفتار محیط ‏زیستی شهروندان، مطالعه موردی: شیروان، فصلنامه پژوهش­های بوم­شناسی شهری، 20(20): 41-56.
کوزر، لوئیس (1399)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، نشر علمی.
کوئن، بروس (1399)، درآمدی به جامعه­شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، انتشارات فرهنگ معاصر.
قهرمانی­فرد، سیمین و ناصحی، فاطمه و خالق­خواه علی (1393)، نقش رسانه­ها در حفظ محیط زیست، اولین کنفرانس ملی آلودگی­های محیط زیست با محوریت زمین پاک، اردبیل، برگزارکننده: انجمن مردم نهاد حیات پاک.
فلک­الدین، زهرا؛ حاجی­زاده میمندی، مسعود (1396)، بررسی رفتارهای زیست­محیطی مسئولانه در بین شهروندان شهر یزد و عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر آن، جامعه­شناسی نهادهای اجتماعی، 10: 81 - 112.
فیروزی، محمدعلی، محمدی ده­چشمه، مصطفی، سعیدی، جعفر (1396)، ارزیابی شاخص‌های پایداری محیط زیستی با تأکید بر آلودگی هوا و آلاینده­های صنعتی، مطالعه موردی: کلان‌شهر اهواز، فصلنامه پژوهش‌های بوم­شناسی شهری، 8(1): 13-28.
محرم­نژاد، ناصر؛ تهرانی، مهناز (1389)، مروری بر نظریه­های اجتماعی و مدیریت محیط زیست، فصلنامه انسان و محیط زیست، 8(23): 3-11.
مک­کوئیل، دنیس (1388)، درآمدی بر نظریه‌های ارتباطات جمعی، ترجمه‌ پرویز اجلالی، تهران، نشر مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
منتظرقائم، مهدی و رضوانه، عرفانی حسین­پور (1395)، رسانه و محیط زیست؛ مقدمه­ای بر ارتباطات زیست‌محیطی، رسانه و فرهنگ، رسانه و فرهنگ، 6(2): ۱۴۵-۱۷۰.
میرهاشمی؛ سید مهدی، فرزین، حق­پرست؛ مازیار، آصفی (1399)، بررسی عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی: مطالعه‌ای کیفی در مناطق شهری ایران، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار،8(3): 153-164.
نواح، عبدالحسین و فروتن‌کیا، شهروز (1395)، جامعه‌شناسی محیط‌ زیست، تهران: جامعه‌شناسان.
نواح، عبدالحسین؛ فروتن‌کیا، شهروز و پورتر کارونی، محمد (1390)، بررسی رابطه بین میزان دینداری با ارزش‌ها و رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان (مطالعه موردی: شهر اهواز)، فصلنامه مطالعات شهری، 1(1): 77-97.
واقفی، الهام، حقیقتیان، منصور (1393)، بررسی تأثیر سرمایه فرهنگی (بعد نهادینه) بر رفتارهای اجتماعی زیست‌محیطی با رویکرد توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر شیراز)، اقتصاد و مدیریت شهری، 2(8): 47 تا 65.
ولایی، عیسی (1384)، الگوهای رفتار با طبیعت (محیط زیست) از دیدگاه قرآن و سنت، پایان‌نامه دکتری، رشته علوم قرآن و احادیث، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران.
ولی­للهی، جلال و مقصودی مهربانی، کریم (1389). نقش آموزش‌های زیست‌محیطی در آموزش و پرورش و فرهنگ عمومی. چهارمین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست: 13-1.
هرسیج، حسین، رضا محموداوغلی، امید عیسی‌نژاد و محمودرضا رهبرقاضی (1391)، بررسی تأثیرات مصرف رسانه­ای بر هویت اجتماعی دانشجویان دانشگاه اصفهان، جامعه‌شناسی کاربردی، 23(23): 75-92.
یوسفی، نریمان (1392)، شکاف ارزشی بین نسلی در خانواده‌های تهرانی، راهبرد اجتماعی فرهنگی، (7): 213 - 240.
Abdel Salam, Magda. M., El Naggar, Hesham. M., & Hussein, Rim. A. (2009). Environmental Education and Its Effect on the Knowledge and Attitudes of Preparatory School Students, Egypt Public Health Assoc. 3 & 4: 343-367.
Akram, Mohammad. (2016) Sanitation, Health and Development Deficit in India: A Sociological Perspective. The Environmentalist Journal, 9 (11): 121-145.
Barnard, Sharmani. (2016) Impact of Indian total Sanitation Campaign on Latrine Coverage and Use: A Cross-Sectional Study in Orissa Three Years Following Programmed Implementation. Social Service Review, 3(8): 65-75.
Balundė, Audra, Goda, Perlaviciute and Linda, Steg (2019) The Relationship between People’s Environmental Considerations and Pro-environmental Behavior in Lithuania, Frontiers in Psychology, 15.| https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02319.
Daryantoa, Ahmad, Zening, Song (2020) A meta-analysis of the relationship between place attachment and pro-environmental behavior, Journal of Business Research, 123: 208-219.
Fu, L. Zhang, Y. Xiong, X. & Bai, Y. (2018) Pro-Environmental Awareness and Behaviors on Campus: Evidence from Tianjin, China. Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 14 (1): 427-445.
Grimmette, Katherine. A. (2014) the Impacts of Environmental Education on Youth and their Environmental Awareness. Undergraduate Thesis, University of Nebraska. Nebraska.
Krajhanzl, Jan. (2010) Environment and Proenvironmental Behavior. School and Health, 21: 251-274.
Kollmuss, A. & Agyeman, J. (2002) Mind the Gap: Why Do People Act Environmentally and What are the Barriers to Pro-Environmental Behavior? Environmental Education Research, 8 (3): 239-260.
Halkos, George, Steriani, Matsiori, Anastasia, Gkargkavouzi (2019) Environmental behavior in a private-sphere context: Integrating theories of planned behavior and value belief norm, self-identity and habit, Resources, Conservation and Recycling, 148: 145-156.
Handy, Femida, Tally, Katz-Gerro, Itay, Greenspan, Yaara, Vered (2021) Intergenerational disenchantment? Environmental behaviors and motivations across generations in South Korea, Geoforum, 121: 53-64.
Huang, Huiping (2016) Media use, environmental beliefs, self-efficacy, and pro-environmental behavior, Journal of Business Research, 69(6): 2206-2212.
Liu, Pihui, Chuanfeng, Han, Minmin, Teng (2021) the influence of Internet use on pro-environmental behaviors: An integrated theoretical framework, Resources, Conservation and Recycling, 164: 105162.