‌ریخت‌شناسی و بررسی همبستگی متغیرهای سامانه حیاط مرکزی درکاشان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران.

2 استادیار، گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران.

3 دانشیار، گروه معماری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

4 استاد، گروه معماری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی متغیرهایی است که از دیدگاه ریخت‌شناسی، شکل‌دهنده سامانه حیاط مرکزی، برای بهبود آسایش اقلیمی خانه در شهر کاشان، بوده و تعیین میزان همبستگی میان آن‌ها است. این متغیرها شامل طول، عرض، ارتفاع بدنه، کشیدگی حیاط، وجود گودال باغچه، مساحت حوض، مساحت باغچه، تعداد حیاط، تعداد و جهات سرداب و ‌حوض‌خانه و جهت قرارگیری حیاط مرکزی می‌باشند. محدوده مطالعه بافت قدیم شهر کاشان که در حدود باروی جلالی است و جامعه آماری خانه‌های بافت قدیم می‌باشد. نوع پژوهش کاربردی و روش پژوهش توصیفی با ‌‌‌‌‌بهره‌گیری از آمار، تحلیل بر مبنای خروجی‌های اس پی اس اس و تحلیل محتوا بوده است. در این مطالعه تعداد بیست خانه به‌عنوان نمونه از جامعه آماری انتخاب شده و هر کدام از متغیرهای پژوهش ‌بر‌اساس بازدید میدانی و منابع مکتوب بررسی و از نظر همبستگی پیرسون کنترل گردیده و با تحلیل محتوا جمع‌بندی و سپس نتیجه‌گیری گردیده است. این مطالعه از بابت تعداد و نوع متغیرها و بررسی همبستگی بین متغیرها برای خانه‌های حیاط مرکزی کاشان دارای نوآوری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد حیاط مرکزی‌های کاشان به‌طور میانگین دارای مساحت 6/440 متر مربع، طول 8/33 متر، عرض 5/17 متر، عمق بدنه 75/6 متر، کشیدگی حیاط مرکزی 38/1، مساحت حوض 7/48 متر مربع، مساحت باغچه 6/86 متر مربع، درصد مساحت حوض از حیاط 98/10، درصد مساحت باغچه از حیاط  7/19 ، تعداد حیاط 55/1، تعداد سرداب 75/1، 50% دارای ‌حوض‌خانه و 70% دارای گودال باغچه و 65% دارای جهت قرارگیری جنوب شرقی می‌باشند. متغیرهای عرض و طول و مساحت حیاط و مساحت حوض و مساحت باغچه دارای همبستگی با یکدیگر بوده و حیاط‌ها با مساحت بیش از 500 متر مربع دو سرداب دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Morphology and Correlation Study of Variables of the Courtyard System in Kashan

نویسندگان [English]

  • Farzad Farnad 1
  • Hadiseh Kamran Kasmaei 2
  • Mehdi Khakzand 3
  • Gholamhossein Memarian 4
1 PhD Student, Department of Architecture, Pardis Branch, Islamic Azad University, Pardis, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Pardis Branch, Islamic Azad University, Pardis, Iran.
3 Associate Professor, Department of Architecture, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
4 Professor, Department of Architecture, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to investigate the variables that form the courtyard system of Kashan houses (from a morphological point of view), to improve the climatic comfort of the house in Kashan and to determine the significant of correlation between them. These variables include length, width, height, courtyard elongation, garden pit, pond area, garden area, number of courtyard, number and location of the Sardab and Houzkhane and the orientation of the courtyard. The study area of the old urban fabric of Kashan, which is surrounded by Jalali fort and the statistical population is houses in the old part of city. The type of applied research and descriptive research method is using statistics, analysis based on SPSS outputs and content analysis. In this study, twenty houses were selected as a sample from the statistical population and each of the research variables was reviewed based on field visits and written sources and checked for Pearson correlation and summarized by content analysis and then concluded. This study is innovative in terms of number and type of variables and examining the correlation between variables for the courtyard of Kashan houses. The results show that the central courtyards of Kashan have an average area of 440.6 m2, length 33.8 m, width 17.5 m, body depth 6.75 m, central courtyard elongation 1.38, pond area 48.7 m2 The area of the garden is 86.6 m2, the percentage of the area of the pond from the yard is 10.98, the percentage of the area of the garden from the yard is 19.7, the average number of yards is 1.55, the average number of Sardaab is 1.75, 50% have a pond and 70% have a garden pit and 65% have a southeast orientation. have a .  The variables of width and length and yard area and pond area and garden area are correlated with each other and yards with an area of more than 500 square meters have two Sardab.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashan
  • Morphology
  • House
  • Courtyard
  • Correlation

مراجع

Ahmadnejad, F., ShabAhang, M., & Seyed Haji Aghaei, A. (2020). An insight into the foundations of the formation of the Paymoon and module system and their comparative comparison in residential architecture in the comparison of Iran and the world. Journal of Architectural Studies, third year, 3(17), 163-172.) In Persian(
Alaee, Z., Kamran Kasmai, H., Ghazi Lavasani, S., & Asadi Mehdiabadi, E. (2016). Typology of garden pits in the courtyards of Kashan houses, the third annual conference on architecture, urban planning and urban management research, Shiraz, 1-9.) In Persian(
Almhafdy, A., Ibrahim, N., Ahmad, S., & Yahya, J. (2013). Analysis of the courtyard functions and its design variants in the malaysian hospitals. Procedia Soc. Behav. Sci, 171–182.
Al-Mumin Adil, A. (2001). Suitability of sunken courtyards in the desert climate of Kuwait. Energy and Buildings. 33(2), 103–111.
Ataee Hamdani, M., Shali Amini, V., Hamzenejad, M., & Nowrozi Barazjani, V. (2016). Rereading the courtyard of an Iranian house based on the theory of cultural ecology, Urban Management, (49), 431-451.) In Persian(
 Bamanian, M. R. (2012). An introduction to the role and application of Paymoon in Iranian architecture, art and architecture magazine, (1), 1-10 .) In Persian(
Falahat, M. S., & Mohammadi, H. (2020). From Paymoon in traditional architecture to modularization in work space structures, collection of papers of the 3rd national conference on work space structures, Tehran, University of Tehran, Faculty of Fine Arts: 1-9.) In Persian(
FarrokhYar, H. (2010). 100house, 100plan, architectural features of old houses in historical contexts of hot and dry climate, Kashan: Islamic Azad University, Kashan branch.) In Persian(
Freivar Sadri, B. (2007). A glimpse of the city concept, Haft Shahr Urban Planning and Architecture Journal, 2 (25 & 26), Autumn, 124-137.) In Persian(
Haeri Mazandarani, M. R. (2008). Home, culture, nature. Studying the architecture of historical and contemporary houses in order to formulate the process and criteria of house design, Tehran: Urban Planning and Architecture Study and Research Center.) In Persian(
Hamzenejad, M., &  Dashti, M. (2015). Investigation of Iranian traditional houses from the perspective of phenomenologists and spiritual traditionalists. Naqsh e Jahan magazine. Theoretical Studies and New Technologies of Architecture and Urban Planning, 6(2), 24-35.) In Persian(
Hanif, E. (2017). The concept of habitation and its effect on the courtyards of Iranian houses: a case study of Kashan houses of the Qajar period, Andisheh Memari, second year, 2 (4), 31-44.) In Persian(
Hasehzadeh. R., Khakzand, M., & Ojaghlou,  M. (2018). Optimal Thermal Characteristics of the Courtyard in the Hot and Arid Climate of Isfahan, Buildings, (8), 166, 1-28.
Helli, S.  A. (2019), interview by the author, Kashan.) In Persian(
 Hassani, K., Nowruzi Borazjani, V., & Nasirsalami, M. R. (2016). Reinterpreting the form of the courtyard and its dependent spaces using the shape grammar in architecture in one hundred houses of the Qajar period in Kashan, Bagh-e-Nazar, 13 (44), 65-76.) In Persian(
Hosseini, A., Forutan, M., & Salehi, S. (2017). Typology of Arak Traditional Houses, Armanshahr, 11(25), 27-44.) In Persian(
https://fa.maps-iran.com/kashan, (2018).
Javanmardi, F., Molazadeh, K., & Sahib Muhammadian, M. (2017). Investigating the Paymon System in Achaemenid Architecture: A Case Study of Apadana Palace and Hundred Columns, Iranian Archaeological Research, 9 (22), 123-142.) In Persian(
Jeyhani, H., Mashadi Noushabadi, M., Farhadivand, A., & Qalandari, Z. (2018). Kashan's Golchkhaneh shrine, a study of its architectural features and its historical evolution, Kashan Research Journal, (22), 114-81.) In Persian(
Karbalaee Dori, A., & Hijazizadeh, Z. (2016). Optimizing the orientation of building placement in Kashan city based on climatic conditions, Geographical Studies of Dry Areas, 7 (27), 85-103.) In Persian(
Keyani, A., & Amininejad, M. (2013). Evaluation and analysis of the compatibility of land use with Zandiyeh's collection of works, Urban Ecology Research, 4(7), spring and summer, 20-9.) In Persian( (
Mahdizadeh, M. R. (2008), The sound of water on ancient history of Kashan, Kashan Research, 12(22), 33 -54.) In Persian(
Manioglu, G., & Oral, G. K. (2015). Effect of courtyard shape factor on heating and cooling energy loads in hot-dry climatic zone. Energy Procedia, (78), 2100–2105.
  Mofidi, M.R. (2016), Research method in architecture, Tehran: Simai Danesh.) In Persian(
Mohammadi, E., & Mokhtari, M. (2017). Investigating the influence of traditional architecture on contemporary architecture by looking at the architecture of Kashan city, Architecture, 1 (2), 5-10.) In Persian(
Moradi, S., Mateen, M., Fayaz, R., & Dehbashi Sharif, M. (2017). Typology of traditional courtyard houses in Tabriz based on physical criteria affecting the climatic performance of the courtyard, Urban Management, 17(51), 87-105.) In Persian (
  Nezamdoost, A. R., KhalilAbad Sheriff', H., & Yaran, A. (2019). Explaining the Physical Pattern of Contemporary Housing in Kashan City Case Study of Qajar Historical Houses, Iranian Islamic City Studies, 10(38), 5-20.) In Persian(
 NiaziMotlagh Jooneghani, N., & Akbari, H. (2008). Recognizing Physical Properties and Natural Elements of Central Councils in Historical Houses of Isfahan, Warm and Dry Climate Architecture Journal, 7 (9), Spring & Summer, 83-100.) In Persian(
Ojaghloo, M., & Khakzand, M. (2018). Comparative Study of Form and Features of Courtyards in Terms of Outdoor Thermal Comfort in Two Contrasting Climates of Iran. Journal of Sustainable Development, 11(2), 112-140.
Pesaran, A., Kariminia, Sh., Nazimi, E., & Toghyaani, Sh. (2018). Recognizing the role of Peymoon in the design of traditional houses from the perspective of static cooling, a case study: Qajar  houses in Shiraz, Andisheh Architecture, 3(6), Autumn and Winter, 914-961.) In Persian(
Qobadian, V. (2013). Climatic survey of traditional Iranian buildings. Tehran: University of Tehran.) In Persian(
Rahbari, M. J. (2016). The investigation of the architecture of Kashan houses in the second half of the 13th century (Qajar period), the fifth national conference on the model of Islamic architecture and urban planning, Natanz, Islamic Azad University, Natanz branch, 1-11.) In Persian(
Ramezani Kiasaj Mahalle, R., EsmailiAlavijeh, E., & Amiri, M. J. (2019). Locating urban green space using multi-criteria evaluation methods, case study: Tehran Region, Urban Ecology Research, 11 (2), Autumn and Winter, 28-13.) In Persian(
Rezazadeh Ardebili, M., Rezazadeh Ardebili, R., & Moradi, M. (2019). Recognizing the Values of Kashan Historic Urban Context for Achieving Appropriate Regeneration (Case Study: Sarpelleh Passageway). Heritage, 2(2), 1390–1403.
Soflaei, F., Shokouhian, M., & Shemirani, S. M. M. (2016). Investigation of Iranian traditional courtyard as passive cooling strategy (a field study on BS climate). International Journal of Sustainable Built Environment., 1(5), 99–113.
Sultanzadeh, H. (1390). The role of geography in the formation of types of courtyards in traditional Iranian houses, Human geography researches, 43 (75), 69-85.) In Persian(
Tabatabai, M., Valibeig, N., Azimi, M., & ShahbaziChegani, B. (2017). Comparison of traditional four-sided and pond houses in Zavareh city, Hot and Dry Climate Architecture Magazine, 6(7), 101-125.) In Persian(
Tabesh, T., & Sertyesilisik, B. (2016). An Investigation into energy performance with the integrated usage of a courtyard and atrium. Buildings magazine, 1-20.
Tahbaz, M., Jalilian, Sh., & Mousavi, F. (2017). Lessons from the climatic architecture of the passages of Kashan, field research in the historical context of the city, Iranian Architectural Studies, 1(1), 59-83.) In Persian(
Teshnehdel, S., Soflaei, F., Shokouhian, M. (2020). Assessment of solar shading performance of courtyard houses in desert climate of Kashan, Iran. Architectural engineering and design management, 6(2), 1-20.
Yazdanfar, S. A., Hosseini, S. B., Mirjafari, M., & Mina, L. (2020). Analysis of Hydrodinnamic Window Hydrodinical Behavior with Nike at the average internal temperature of Tabatabai Kashan House, First National Conference on Sustainable Housing, Tehran, Iran University of Science and Technology, Institute of Research Rah Pooyan e Haghighat. Iranian Architecture and Urban Development Society, 1-10.) In Persian(
Yazdi, Y., MofidiShemiran, M., & Etesam, I. (2019). Design criteria in the structure of the central courtyard and summer hall of Qajar Houses of Yazd, Islamic Art Studies, 15(34),  93-111.) In Persian(
Zakari, M.H., Ghahremani, A., Shahnazi, D., & Baziar HamzeKhani, I. (2016). The test of two Iranian golden rectangle and piemon theories in the Qajar period houses of Shiraz, Islamic Architecture Research, 4(10), 16-30.) In Persian(
Zaree, L., Naghizadeh, M., & Hariri, Sh. (2017). The relationship between nature and the central courtyard (looking at Iranian-Kashan housing), City Identity, 6(12), 49-60.) In Persian(
احمدنژاد، فرهاد؛ شب آهنگ، مهسا و سید حاجی آقایی، آیسان (1400). در آمدی بر مبانی شکل‌گیری نظام پیمون و مدول و مقایسه تطبیقی آن‌ها در معماری مسکونی در قیاس ایران و جهان، مجله معماری‌شناسی، 3(17)، 163- 172.
اعلایی, زهرا؛ کامران کسمایی، حدیثه؛ قاضی لواسانی، سمانه و اسدی مهدی آبادی، الهام (1396). تیپولوژی گودال باغچه در حیاط خانه‌های کاشان، سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، شیراز: 1-9.
بمانیان، محمدرضا، (1381). مقدمه‌ای بر نقش و کاربرد پیمون در معماری ایرانی، مجله هنر و معماری، (1)، 1-10.
پسران، آرش؛ کریمی‌نیا، شهاب؛ ناظمی، الهام و طغیانی، شیرین (1398). بازشناسی نقش پیمون در طراحی خانه‌های سنتی از منظر سرمایش ایستا  نمونه موردی: خانه‌های قجری شهر شیراز، دوفصلنامه اندیشه معماری، 3(6)، 914-961.
 جوانمردی، فاطمه؛ ملازاده، کاظم و صاحب محمدیان، منصور (1397). بررسی نظام پیمون در معماری هخامنشی: مطالعه موردی کاخ آپادانا و صد ستون، پژوهش‌های باستان شناسی ایران، 9 (22)، 123-142.
جیحانی، حمیدرضا؛ مشهدی نوش‌آبادی، محمد؛ فرهادی وند، آمنه و قلندری، زهرا (1398)، زیارتگاه گلچقانۀ کاشان، مطالعۀ ویژگیهای معماری و سیر تحول تاریخی آن، پژوهشنامه کاشان، (22)، 81-114.
حائری مازندرانی، محمدرضا (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت. بررسی معماری ‌خانه‌های تاریخی و معاصر به منظور تدوین و فرآیند و معیارهای طراحی خانه، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
حسنی، کیانوش؛ نوروز برازجانی، ویدا و نصیرسلامی، محمدرضا (1395). بازخوانی فرم حیاط و فضاهای وابستة آن با استفاده از دستور زبان شکل در معماری در یکصد خانة دورة قاجار شهرکاشان، باغ نظر، 13 (64)، 65-76.
حسینی، علی؛ فروتن، منوچهر و صالحی، سعید (1397). گونه شناسی خانه‌های سنتی اراک، نشریه آرمانشهر، 11(25)، 27-44.
حلَی، سید اکبر (1399). مصاحبه توسط نویسنده، کاشان.
حمزه‌نژاد، مهدی و دشتی، مینا (1395). بررسی خانه‌های سنتی ایرانی از منظر پدیدارشناسان و سنت‌گرایان معنوی. نشریه نقش جهان. مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، 6 (2)، 24-35.
حنیف، احسان (1397). مفهوم سکونت و تاثیر آن بر حیاط خانه‌های ایرانی: مطالعه موردی خانه‌های کاشان دوره قاجار. اندیشه معماری، 2(4)، 31-44 
 ذاکری، محمد حسین؛ قهرمانی، آرزو؛ شهنازی، درسا و بازیار حمزه‌خانی، اسماعیل (1395)، آزمون دو نظریه پیمون و مستطیل طلایی ایرانی در خانه‌های دوره قاجار شیراز، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، 4(10)، 16-30.
رمضانی کیاسج محله، رویا؛ اسماعیلی علویجه، الهام و امیری، محمد جواد (1399). مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از روشهای ارزیابی چند معیاره مطالعه موردی: منطقه 4 تهران، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 11(2)، 13-28.
رهبری, محمدجواد (1396). بررسی معماری ‌خانه‌های کاشان در نیمه دوم قرن 13 هجری (دوره قاجار)، پنجمین همایش ملی الگوی معماری و شهرسازی اسلامی، نطنز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نطنز، 1-11.
زارع، لیلا؛ نقی‌زاده، محمد و حریری، شراره (1391)، رابطه طبیعت و حیاط مرکزی (با نگاه به مسکن ایرانی-کاشان)، نشریه هویت شهر، 6 (12)، 49-60.
سلطان‌زاده، حسین (1390). نقش جغرافیا در شکل‌گیری انواع حیاط در خانه‌های سنتی ایران، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 43(75)، 69-85.
طاهباز، منصوره؛ جلیلیان، شهربانو؛ موسوی، فاطمه (1391). آموزه هایی از معماری اقلیمی گذرهای کاشان تحقیق میدانی در بافت تاریخی شهر، مطالعات معماری ایران، 1(1)، 59-83.
طباطبایی، مریم؛ ولیبیگ، نیما؛ عظیمی، مریم و شهبازی چگنی، بهروز (1397). مقایسه کالبد خانه‌های چهارصفه و حوضخانه‌ای سنتی شهر زواره، نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، 6 (7)، 101-125.
عطایی همدانی، محمدرضا؛ شالی امینی، وحید؛ حمزه نژاد، مهدی و نوروزی برازجانی، ویدا (1396). بازخوانی حیاط خانه ایرانی ‌بر‌اساس نظریه بوم‌شناسی فرهنگی، نشریه مدیریت شهری، (49)، 431-451.
فرخ یار، حسین (1392). صدخانه صدپلان، ویژگی‌های معماری ‌خانه‌های قدیمی در بافت‌های تاریخی اقلیم گرم و خشک. کاشان:  دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان.
فریور صدری، بهرام (1387). نیم نگاهی به مفهوم شهر، نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، 2 (25و26)، 124-137.
 فلاحت، محمدصـادق و محمدی، حسـین (1390). از پیمـون در معماری سنتی تا مدولارسازی در سازه‌های فضا کار، سـومین کنفرانس ملی سازه‌های فضا کار، تهران، دانشگاه تهران, قطب علمی فناوری معماری پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، 1-9.
قبادیان، وحید (1393). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایرانی. تهران: دانشگاه تهران.
کربلائی دری، علیرضا و حجازی زاده، زهرا (1396). بهینه‌سازی ‌جهت‌گیری استقرار ساختمان در شهر کاشان براساس شرایط اقلیمی، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 7 (27)، 85-103.
کیانی، اکبر و امینی‌نژاد، مینا (1393). ارزیابی و تحلیل میزان سازگاری کاربری اراضی با مجموعه آثار زندیه، پژوهش های بوم شناسی شهری، 4(7)، 9-20.
محمدی، عرفان و مختاری، مهدیه. (1397). بررسی تاثیر معماری سنتی بر معماری معاصر با نگاه بر معماری شهر کاشان، نشریه معماری‌شناسی، 1(2)، 5-10.
مرادی، ساسان؛ متین، مهرداد؛ فیاض، ریما و دهباشی شریف، مزین. (1397). گونه شناسی خانه‌های سنتی حیاط‌دار تبریز ‌بر‌اساس معیارهای کالبدی موثر بر عملکرد اقلیمی حیاط مرکزی، مدیریت شهری، 17(51)، 87-105.
مفیدی، محمدرضا (1396). روش تحقیق در معماری، تهران: سیمای دانش.
مهدیزاده، محمدرضا (1398). صدای پای آب بر تاریخ کهن کاشان، پژوهشنامه کاشان، 12(22)، 33-54.     
نظام دوست، سید امیررضا؛ کلانتری خلیل آباد، حسین و یاران، علی (1398). تبیین الگوی کالبدی مسکن معاصرمبتنی برمعماری زمینه‌گرا در شهر کاشان مطالعه موردی خانه‌های تاریخی منتخب دوره قاجار، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 10(38)، 5-20.
 نیازی مطلق جونقانی، نازنین و اکبری، حسن (1398). بازشناسی ویژگی‌های کالبدی و عناصر طبیعی ‌حیاط‌‌‌های مرکزی در ‌خانه‌های تاریخی شهر اصفهان، نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، 7(9)، ، 83-100.  
یزدانفر، سیدعباس؛ حسینی، سیدباقر؛ میرجعفری، مرضیه و مینا، لسان (1399). آنالیز رفتار هیدرودینامیکی بادگیر چهارجهته با نایکش در میانگین دمای داخلی سرداب خانه طباطبایی‌های کاشان، نخستین همایش ملی مسکن پایدار، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران, دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، موسسه مهد پژوهش ره پویان حقیقت، انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 1-10.
یزدی، یاسمن؛ مفیدی شمیرانی، مجید و اعتصام، ایرج (1398). معیارهای طراحی در ساختار حیاط مرکزی و تالار تابستان نشین‌خانه‌های قاجار یزد، مطالعات هنر اسلامی، 15(34)، 93-111.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 27 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 18 مرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار