بررسی عوامل اثرگذار بر مشارکت مردم در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری، مورد پژوهش: شهر مشهد

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی تحقیق حاضر آن بود تا عوامل موثر بر مشارکت و حضور مردم در روند بازآفرینی بافت فرسوده را تعیین نماید. روش بررسی در این پژوهش، توصیفی و تحلیلی بود و برای نمونه 363 نفر از شهروندان ساکن در بافت فرسوده شهر مشهد انتخاب شدند. به‌منظور گردآوری داده­ها، از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شد شد و داده­های به دست ­آمده از طریق نرم افزار SPSS و با بهره‌گیری از آماره­های خی دو، همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چندگانه، تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که بالاترین اثرات در بین عوامل موثر در مشارکت مردم، اعتماد به مسئولان، پیش­بینی نتیجه مطلوب، برداشت مردم از وضعیت بهداشتی و رفاهی محله موردنظر و در اختیار داشتن منابع درآمدی دیگر غیر از ملک موجود در بافت فرسوده است. بنابراین، قبل از اجرای پروژه­های بازآفرینی، باید زمینه­های جلب اعتماد و اطمینان مردم را فراهم آورد و مردم را نسبت به آینده مطلوب پروژه­های اجرایی مطمئن ساخت. به طوری که در تمامی مراحل برنامه­ریزی و اجرا، مشارکت واقعی ساکنان ممکن گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Factors Affecting Public Participation in Urban Old Texture Regeneration, Case Study of Mashhad City

نویسنده [English]

  • Rostam Saberifar
Associate Professor, Department of Geograpy and Urban Planning, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The current research is mainly aimed at determining the effective factors concerning public participation in old urban texture regeneration. Descriptive and analytic method is applied in this research and 363 residents of urban old texture in Mashhad have been selected as the samples of the study. A researcher-made questionnaire was used for data collection and the collected data were analyzed by SPSS software and using the statistical tests of chi-square, Spearman Correlation, and multiple regression. The results show that the highest effective factors in people’s participation include their trust toward the governors, prediction of the desirable results, their perception toward hygiene and welfare conditions of the desired urban neighborhoods, and possessing other income sources rather than the existing property in the old texture. Therefore, prior to the implementation of regeneration projects, it is necessary to provide confidence and trust in the people and to assure them of the desirable future of executive projects, so that real participation of the residents is possible in all stages of planning and implementation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Old Texture
  • People's Participation
  • Regeneration
  • Mashhad
Aeini, M., & Ardestani, Z. (2009). Pyramid of Reconstruction and People's Participation, Evaluation Criteria for Urban Development Programs. City Identity, 3(3), 47-58. (In persian)
Alpopi, C., & Manole, C. (2013). Integrated Urban Regeneration-Solution for Cities Revitalize. Procedia Economics and Finance, 6: 178-185.
Bailey, N. (2012). The role, organisation and contribution of community enterprise to urban regeneration policy in the UK. Built Environment, 77: 1-35.
Behravan, H. (2008). A Study of Ways to Attract Public Participation for the Modernization of the Old Tissue of the Western Side of Tabarsi. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. (In persian)
Chan, E., & Grace, L. (2008). Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects. Socia Indicators Research, 85(2), 243-256.
Christelle, B., & Damidavičiūtė, A. (2016). Urban Regeneration in Rio de Janeiro Favelas during the Olympic games of 2016. Master Thesis in Development & International Relations, Supervisor: Malayna Raftopoulos, Oxford: University of Oxford.
Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (2010). Historical Textures of Cities. Tehran: Cultural Heritage. Handicrafts and Tourism Organization. (In persian)
Enyedi, G. (2004). Social sustainability of large cities. Ekistics, 69: 412–414.
Eyvazloo, D. (2012). A Study of the Role of Social Capital in Organizing the Burned Urban Tissue, District 9, Tehran. Master's Thesis in Geography, under the guidance of Hossein Hatami-Nejad, Tehran: University of Tehran. (In persian)
Flamaki, M. M. (2001). Reconstruction Builder and Historical Cities. Tehran: University of Tehran.
Ganjour, M. (2014). Feasibility Study of Organizing Urban Dirty Texture, Sheberi-G neighborhood of Tehran. Master's Thesis in Geography, under the guidance of Keramatollah Ziyari, Tehran: University of Tehran. (In persian)
Güzey, Özlem. (2009). Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization. Cities, 26(1), 27-37.
Hanachi, P. (2007). A Comparative Study of Urban Restoration Experiences in Iran and the World with a Special Look at the Historical Texture of Yazd. Tehran: Sobhan Noor Publications. (In persian)
Hassannejad Amjadi, M. (2008). The Crisis of Erosion of Traditional Worn Tissues in the Countries of Large Cities of the Country, Proceedings of Urban Tissues. Tehran: Housing Research Center. (In persian)
Hojjati Ashrafi, G. (2003). Collection of Municipal Laws and Islamic Councils. Tehran: Ganj-e-Danesh. (In persian)
Honcock, T. (1993). The evolotion, impact and significance of the healthy cities, healthy communities movement. Public Health Policy, 14(1), 2-10.
Jacobs, J. (2013). Death and Life in Big American Cities. Translation by Aflatoni and Parsi. Tehran: University of Tehran. (In persian)
John, R. (2018). An introduction to urban geography. London: Routled and Kegan Paullted.
Kamel, A. (2018). Utilization of Strategic Planning for the Revival of Worn Urban Tissues, Case Study of Birjand. Master's Thesis in Geography and Urban Planning, under the guidance of Rostam Saberifar, Ferdows: University. (In persian)
Karimzadeh, A., Shahriari, K., & Ardashiri, M. (2017). Explanation of cultural policies affecting cultural-centered urban regeneration. Hoviyat Shar, 11(29), 95-106. (In persian)
Khakpour, A. (2015). Strategic Strategic Planning of Exhausted Urban Tissues Based on the Sustainable Urban Reconstruction Approach; Javadiyeh District, District 16, Tehran. Master's Thesis in Urban Planning, under the guidance of Farshad Nourian, Tehran: University of Tehran. (In persian)
Mashhad Municipality (2018). Urban Improvement and Renovation in Mashhad. Mashhad: Mashhad Municipality. (In persian)
Meshkini, A., Movahed, A., & Ahmadifard, N. (2016). A Study of the Policy of Reconstruction in Exhausted Urban Tissues. Geographical Research in Urban Planning, 4(4), 549-568. (In persian)
Mohammadi, K., Razavian, M. T., Sarrafi, M., & Kaveh, I. (2014). Partnership of Public-Private Sectors in Renovating the Worn Tissues of District 9 of Tehran Municipality. Quarterly Journal of Economics and Urban Management, 8(32), 109 -127. (In persian)
Morvati, N., & Latifi, G. (2012). Social factors affecting the tendency of residents of dilapidated areas to renovate in Imamzadeh Abdullah neighborhood of District 9 of Tehran. Social Welfare Planning Quarterly, 10: 1-19. (In persian)
Mousavi, Y., Zand Moghadam, M. R., & Masoudi, S. (2009). Social and economic effects of renovation of old urban textures resulting from component aggregation policy (Case study, old texture of 15th district, Tehran). Community studies Urban Cognition, 9(30), 1-32. (In persian)
Paul  N., & Soon, B. (2016). Urban landeconomic. London: Macmilian.
Payvastegar, Y., Mohammad Doust, S., Heydari, A. A., & Rahimi, Enayataleh (2017). Subjectivity assessment regarding the performance of offices facilitating worn-out urban tissues in the process of sustainable comprehensive urban regeneration. Urban Planning, 8(30), 225-244. (In persian)
Poorahmad, A., & Zarei, J. (2015). Measurement of quality of life in the realm of worn-out urban fabric, Case study, District 9, Tehran. Journal of Urban Research and Urban Planning, 6(21), 1-18. (In persian)
Poorahmad, A., Habibi, K., & Keshavarz, M. (2010). The evolution of the concept of urban regeneration as a new approach in the worn-out urban contexts. Studies of the Islamic Iranian City, 1: 73-92. (In persian)
Pourjafar, M. R. (2009). Fundamentals of Improvement and Renovation of Old Tissue of Cities. Tehran: Payam Publications. (In persian)
Rafieian, M. (2010). Urban Regeneration and the Approach to Creating and Developing Traditional Urban Neighborhoods. Renovation, 3(8), 17-29. (In persian)
Rahnama, M. R. (1993). Study of the old texture of Sarshour neighborhood of Mashhad, PhD thesis in Geography. Tehran: Tarbiat Modares University. (In persian)
Rahnama, M. R. (2008). The Effects of Implementation of Improvement and Renovation Projects in the Center of Mashhad on the Neighborhood of Street. Geography and Development, 11(3), 157-180. (In persian)
Ranjbar, A. A. (2014). The Place of the Reconstruction Approach in Reducing the Poverty of Urban Centers (Case Study of Ahvaz City Center Neighborhood). Master's Thesis in Urban Planning, Supervised by Kiomars Irandoost, Sanandaj: Kurdistan University. (In persian)
Releigh, B. (2017). Land resource, New York: Prentice-Hall.
Rezvani, A. (2005). Search of Urban Identity in Mashhad. Tehran: Ministry of Housing and Urban Development Publications. (In persian)
Sabaghi, A. (2013). Development of a mechanism for using urban regeneration in the face of worn-out urban contexts Case study: Hamadan's Golan Shahr neighborhood. Haft Hesar Urban Research Quarterly, 1(4), 45-56. (In persian)
Saberifar, R., Kamel, A., & Khaliliania, A. (2019). Using Strategic Planning to Revive Worn Urban Tissues (studied in Birjand). Geography and Environmental Studies, 8(29) : 35-46. (In persian)
Sadeghi Abaksiri, B. (2002). The effect of urban planning rules and regulations on the development and evolution of urban historical context, case study of Sari. Master's Thesis, Mohammad Reza Pourjafar, Tehran University of Science and Technology. (In persian)
Safaeipour, Z. (2017). A Study of Factors Affecting Public Participation in Urban Development, Case Study: Ilam City. Quarterly Journal of Urban Development Studies, 1(1), 111-140. (In persian)
Shafiee, M., & Sadeghi, N. (2017). A Study of the Realizability of Reconstructions of Urban Dirty Tissue. Bagh-Nazar, 14(46), 5-14. (In persian)
Shamaei, A., & Poorahmad, A.  (2004). An Analysis of Urban Improvement and Renovation Policies and Programs in Country Development Programs. Geographical Research, 36(39), 179-202. (In persian)
Siavashpour, B., Abrun, A. A., & Asadi Jafarabadi, S. (2019). Identifying the components of indigenous identity in the worn-out historical context of urban. Architecture, 12: 149-154. (In persian)
Special Quality Search Letter in Urban Reconstruction Experiences (2015). Second Office of Quality Search Letter in Urban Reconstruction Experiences. Tehran: Iran Urban Planning and Architecture Studies and Research Center. (In persian)
Specialized Mother Company of Urban Development and Regeneration of Iran (2015). Guide to the preparation of urban regeneration projects. Tehran: Ministry of Roads and Urban Development. (In persian)
Tanrikul, A. & Hoskara, S. (2019), A New Framework for the Regeneration Process of Mediterranean Historic City Centres. Sustainability, 11(16), 44-83.
Tavassoli, M. (1992). Principles and Methods of Urban Design and Residential Spaces in Iran. Tehran: Center for Urban Studies and Architecture Studies and Research in Iran. (In persian)
Tehran Municipality (2009). Performance Report. Tehran: Tehran Municipality. (In persian)
Toofzadehzadeh Haghi, R. (2015). Revitalization and Rehabilitation of Exhausted Urban Tissues with Strategic Approach (Hemmatabad Neighborhood of Isfahan). Master's Thesis in Urban Planning, under the guidance of Mohammad Mehdi Azizi, Kish: Campus, University of Tehran. (In persian)
Uysal Ü. (2012). An urban social movement challenging urban regeneration: The case of Sulukule, Istanbul. Cities, 29: 12-22.
Vafaee, E. (2018). A Study of Factors Affecting in Improving the Quality of Housing Health and Residential Environment, studied in Mashhad. Master's Thesis in Geography and Urban Planning, Mashhad: Payame Noor University. (In persian)
Zangiabadi, A., & Moayidfar, A. (2012). Urban Reconstruction Approach in Worn Tissues: Yazd City's Six Windbreaks. Armanshahr Architecture and Urban Planning, 9: 297-313. (In persian)
Zangiabadi, A., Gholami, Y. & Mousavi, S. A. (2011). A Study of Urban Reconstruction Approach Using SWOT Model. Geography, 9(30), 57-76. (In persian)
آیینی، محمد و اردستانی، زهرا (1388). هرم بازآفرینی و مشارکت مردم، معیار ارزیابی برنامه‌­های توسعه درون­زای شهری. هویت شهر، 3(3)، 58-47.
بهروان، حسین (1387). بررسی راه­های جلب مشارکت مردمی برای نوسازی بافت قدیمی ضلع غربی طبرسی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث و کشاورز، مهناز (1389). سیر تحول مفهوم­‌شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت­های فرسوده شهری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1، 92-73.
پوراحمد، احمد و زارعی، جواد (1394). سنجش کیفیت زندگی در قلمرو بافت فرسوده شهری، مطالعه موردی، منطقه 9، شهر تهران. مجله پژوهش­ و برنامه­ریزی شهری شهری، 20(21)، 18-1.
پورجعفر، محمدرضا (1388). مبانی بهسازی و نوسازی بافت قدیم شهرها. تهران: انتشارات پیام.
پیوسته­گر، یعقوب؛ محمد­دوست، سلیمان؛ حیدری، علی‌­اکبر و رحیمی، عنایت­اله (1396). ذهنیت­سنجی در خصوص عملکرد دفاتر تسهیل­گری بافت­های فرسوده شهری در فرایند بازآفرینی شهری جامع پایدار. پژوهش و برنامه‌­ریزی شهری، 8(30)، 244-225.
توسلی، محمود (1371). اصول و روش­های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
جاکوبز، جین (1392). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه افلاطونی و پارسی. تهران: دانشگاه تهران.
حجتی اشرفی، غلامرضا (1382). مجموعه قوانین شهرداری و شوراهای اسلامی. تهران: گنج دانش.
حسن‌­نژاد امجدی، مسعود (1387). بحران فرسایش بافت­‌های فرسوده سنتی کلان­شهرهای کشور. مجموعه مقالات بافتهای فرسوده شهری، تهران: مرکز تحقیقات مسکن.
حناچی، پیروز (1386). بررسی تطبیقی تجارب مرمت شهری در ایران و جهان با نگاه ویژه به بافت تاریخی شهر یزد. تهران: انتشارات سبحان نور.
خاکپور، امین (1394). برنامه­ریزی راهبردی سناریوی بافت‌­های فرسوده شهری بر اساس رویکرد بازآفرینی شهری پایدار؛ ناحیه جوادیه منطقه 16 تهران. پایان‌­نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
رضوانی، علیرضا (1384). در جستجوی هویت شهری مشهد. تهران: انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.
رفیعیان، مجتبی (1389). بازآفرینی شهری و رویکرد ایجاد و توسعه محلات سنتی شهری. نوسازی، 3(8)، 29-17.
رنجبر، علی­اکبر (1393). جایگاه رویکرد بازآفرینی در کاهش فقر مراکز شهرها (نمونه موردی محله مرکز شهر اهواز). پایان­نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه کردستان.
رهنما، محمدرحیم (1372). مطالعه بافت قدیم محله سرشور مشهد. رساله دکتری رشته جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
رهنما، محمدرحیم (1387). اثرات اجرای طرح‌­های بهسازی و نوسازی مرکز شهر مشهد بر محله پایین خیابان. جغرافیا و توسعه، 11(3)، 180-157.
زارعی، جواد (1392). سنجش کیفیت زندگی در قلمرو بافت فرسوده شهری، منطقه 9 شهرداری تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
زنگی­آبادی، علی؛ غلامی، یونس و موسوی، سید علی (1390). بررسی رویکرد بازآفرینی شهری با استفاده از مدل SWOT. جغرافیا، 9(30)، 76-57.
زنگی­آبادی، علی و مویدفر، سعیده (1391). رویکرد بازآفرینی شهری در بافت‌های فرسوده: برزن شش بادگیری شهر یزد. معماری و شهرسازی آرمان شهر،  9، 313-297.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (1389). بافت­های تاریخی شهرها. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
سیاوشپور، بهرام؛ آبرون، علی‌­اصغر و اسعدی جعفرآباد، سارا (1398). شناسایی مولفه­های هویت ساز بومی در بافت تاریخی فرسوده شهری. معماری‌­شناسی، 12، 154-149.
شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران (1394). راهنمای تهیه طرح­‌های بازآفرینی شهری. تهران: وزارت راه و شهرسازی.
شفیعی، مسعود، صادقی، نگین (1396). بررسی تحقق­‌پذیری طرح­های بازآفرینی بافت فرسوده شهری. باغ­نظر، 14(46)، 14-5.
شماعی، علی و پور­احمد، احمد (1383). تحلیلی بر سیاستها و برنام‌­های بهسازی و نوسازی شهری در برنامه‌­های توسعه کشور. پژوهش­های جغرافیایی، 36(39)، 202-179.
شهرداری مشهد (1397). بهسازی و نوسازی شهری در مشهد. مشهد: شهرداری مشهد.
شهرداری تهران (1388). گزارش عملکرد. تهران: شهرداری تهران.
صابری‌­فر، رستم؛ کامل، علی و خلیلی‌­نیا، احمد (1398). بهره‌­گیری از برنامه­ریزی استراتژیک برای احیای بافت‌­های فرسوده شهری (مورد مطالعه شهر بیرجند. جغرافیا و مطالعات محیطی، 8(29)، 46-35.
صادقی­ آبکسیری، بهرام (1381). تاثیر قوانین و ضوابط و مقررات شهرسازی در توسعه و تحول بافت تاریخی درون شهری، نمونه موردی شهر ساری. پایان­‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت.
صباغی، عاطفه (1392). تدوین سازوکار به­‌کارگیری بازآفرینى شهرى در مواجهه با بافت­‌هاى فرسوده شهرى مطالعه موردى: محله جولان شهر همدان. فصلنامه پژوهش‌­هاى شهرى هفت حصار. 1(4)، 56-45.
صفایی­‌پور، زهرا (1396). بررسی عوامل موثر بر مشارکت مردمی در توسعه شهری، مطالعه موردی : شهر ایلام. فصلنامه مطالعات عمران شهری، 1(1)، 140- 111.
طوف­زاده حقی، رسول (1394). باززنده سازی و احیای بافت­های فرسوده شهری با رویکرد راهبردی(محله همت­آباد شهر اصفهان). پایان‌­نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، پردیس دانشگاه تهران.
عیوضلو، داوود (1391). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در ساماندهی بافت فرسوده شهری، منطقه 9 شهر تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
فلامکی، محمد منصور (1380). باززنده‌سازی بناها و شهرهای تاریخی. تهران: دانشگاه تهران.
کامل، علی (1397). بهره­گیری از برنامه­‌ریزی استراتژیک برای احیای بافت‌­های فرسوده شهری، نمونه موردی شهر بیرجند. پایان‌­نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌­ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور.
کریم‌­زاده، علی؛ شهریاری، کمال­الدین و اردشیری، مهیار (1396). تبیین سیاست­های فرهنگی تأثیرگذار بر بازآفرینی شهری فرهنگ محور. هویت شهر، 12(29)، 106-95.
گنجور، مهدی (1393). امکان سنجی ساماندهی بافت فرسوده شهری، محله شبیری-جی تهران. پایان‌­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
محمدی، کاوه؛ رضویان، محمدتقی؛ صرافی، مظفر و کاوه، اسماعیل (1393). شراکت بخش­های عمومی-خصوصی در نوسازی بافت‌­های فرسوده منطقه 9 شهرداری تهران. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری. 8(32)، 127-109.
مروتی، نادر و لطیفی، غلامرضا (1391). عوامل اجتماعی موثر بر تمایل ساکنان بافت‌­های فرسوده به نوسازی در محله امام زاده عبدالله منطقه 9 شهر تهران. فصلنامه برنامه­ریزی رفاه اجتماعی. 10، 19-1.
مشکینی، ابوالفضل؛ موحد، علی و احمدی فرد، نرگس (1395). بررسی سیاست بازآفرینی در بافت­‌های فرسوده شهری. پژوهش­‌های جغرافیای برنامه‌­ریزی شهری. 4(4)، 568-549.
موسوی، یعقوب؛ زند مقدم، محمدرضا و مسعودی، ساسان (1398). تاثیرات اجتماعی و اقتصادی نوسازی بافت‌­های فرسوده شهری ناشی از سیاست‌­گذاری تجمیع قطعات(مطالعه موردی، بافت فرسوده منطقه 15 شهر، تهران). مطالعات جامعه­شناختی شهری، 9(30)، 32-1.
وفایی، الهه (1397). بررسی عوامل مؤثر در ارتقای کیفیت سلامت مسکن و محیط مسکونی، مورد مطالعه شهر مشهد. پایان­‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور.
ویژه‌­نامه جستار کیفیت در تجربه­‌های بازآفرینی شهری (1394). دفتر دوم ویژه‌­نامه جستار کیفیت در تجربه­‌های بازآفرینی شهری. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.