واکاوی تأثیر تصورات شناختی مخاطبان بر خوانایی محیط (شهر تهران، خیابان ستارخان، فلکه اول تا فلکه دوم صادقیه)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

2 استاد، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 استادیار، گروه معماری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر واکاوی تأثیر تصورات شناختی مخاطبان بر خوانایی محیط در خیابان ستارخان، فلکه اول تا فلکه دوم صادقیه شهر تهران است. روش پژوهش از نوع کیفی-کمی با راهبرد همبستگی و رویکرد توصیفی تحلیلی است. در این پژوهش 3 مؤلفه اصلی «کیفیت عناصر ساختاری مسیر (جداره‌ها، پیاده‌روها و میادین)»، «میزان و کارکرد قرارگاه‌های رفتاری-عملکردی» و «مؤلفه‌های احساس رضایت از محیط» و 27 متغیر کمی-کیفی در راستای بازخوانی میزان خوانایی در مسیر فلکه اول تا فلکه دوم صادقیه در شهر تهران مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. پایایی ابزار با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت. برای تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. نمونه‌های پژوهش با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده از میان افراد ساکن-شاغل و یا در حال تردد در محدوده مورد مطالعه انتخاب شدند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران برابر با 200 نفر تعیین گردید. نوآوری پژوهش در تحلیل مؤلفه‌های خوانایی در یک بستر شهری از دیدگاه استفاده کنندگان آن فضا است. در نهایت با بررسی محدوده مورد مطالعه با توجه به متغیرهای خوانایی مشخص شد که این مسیر علی‌رغم این‌که یک راه عملکردی مهم میان مخاطبان است. ولی از نظر مؤلفه‌های خوانایی امتیاز متوسط و متوسط به پایین دارد و صرفا یک سیمای اجباری و سلیقه‌ای از خود به نمایش گذاشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the Effect of Cognitive Mapping of Users on the legibility of the Environment, Tehran City: Sattarkhan Street, First Sadeghieh Square to Second Sadeghieh Square

نویسندگان [English]

  • Hossein Ghods 1
  • Mohammadreza Bemanian 2
  • Hossein Moradinasab 3
1 Ph.D. Candidate, Department of Architecture, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.
2 Professor, Department of Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the current research is to analyze the effect of the audiences' cognitive perceptions on the readability of the environment in Sattar Khan St., from the first to the second floors of Sadeghieh, Tehran. The research method is qualitative-quantitative with correlational strategy and descriptive-analytical approach. In this research, 3 main components "the quality of the structural elements of the path (walls, sidewalks and squares)", "the level and function of behavioral-functional stations" and "the components of the feeling of satisfaction with the environment" and 27 quantitative-qualitative variables in order to read the readability of the path were used The first floor to the second floor of Sadeghieh in Tehran have been analyzed. The reliability of the tool was confirmed using Cronbach's alpha test. SPSS software was used for data analysis. The research samples were selected using a simple random sampling method from among people living-working or traveling in the study area. The sample size was determined to be 200 people based on Cochran's formula. The innovation of the research is in the analysis of readability components in an urban platform from the point of view of the users of that space. Finally, by examining the scope of the study according to readability variables. It was found that this path is an important functional path among the audience. But in terms of readability components, it has an average and average to low score, and it has only displayed a forced and tasteful look.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legibility
  • Cognitive mapping
  • Behavioral Center
  • Sense of belonging
  • Tehran.

مراجع

Abbaszadegan, M. (2002). The method of space arrangement in the production of urban design. Modiryat Shahri, 3(9), 64-75. (In Persian)
Alimardani, M., Mohammadi, M., Zibaee Farimani, N. (2018). The Effect of Place Attachment- Walking- on Health Issue at Neighborhood Level, Case Study: Motahary Neighborhood in Mashhad City. Armanshahr, 10(21), 193-204. (In Persian)
Ayvazian, S. (2002). Aesthetics and its origin in architectural criticism. HONAR-HA-YE-ZAIBA, 12(12), 64-69. (In Persian)
Azimi, N., Karami, N., Atabakhsh, F. (2017). Investigating the role of social and physical factors on citizens' sense of security in Rasht city. Armanshahr, 10(19), 131-142. (In Persian)
Azizi, M. (2006). Sustainable residential neighborhood: Narmak case study. HONAR-HA-YE-ZAIBA, (27), 64-75. (In Persian)
Babakhani. M., Sameh, A. (2022). A Comparative Study of the Personality Components Effectiveness on Residential Satisfaction Case Study: Moghadam, Takhti & Hashemi Neighborhoods in Tehran. Urban Ecology Research, 1(26), 17-34. (In Persian)
Bemanian, M., Rafieian, M., Zabetian, E. (2009). An Evaluation of factors affecting women's safety in urban environments. Woman in Development and politics, 7(3), 49-67. (In Persian)
Bemanian, M. (2014). The meaning and conceptualization of the Iranian Islamic city; Theoretical foundations and examples. Sustainable City, 1(1), 69-88. (In Persian)
Bemanian, M., Shahbazi, M. (2017). Functional role in the vitality of urban open spaces (Case Study: Eram Park Hamadan). Urban Management studies, 8(28), 57-68. (In Persian)
Bentley, I. (2011). Responsive environments: Amanual for designers. Translated by Mostafa Behzadfar, Tehran: Iran University of Science and Technology Press. (In Persian)
Behzadfar, M., Rezvani, N. (2015). A Comparative Study of Morphological Norms of Islamic Urbanism in Historical Texture (Case Study: Neighborhood Sarcheshmeh of Gorgan City). Researches in Islamic Architecture, 3(1), 3-21. (In Persian)
Brettel, A. (2009). The effects of order and disorder on human perception and cognition in navigating through urban environments, Cogn Process, 10, 189-194.
Dejdar, O., Talischi, G., Rohi Dehkordi, R. (2012). Recognizing the concept of behavioral accommodation, a review of the definitions and characteristics of behavioral accommodation with an emphasis on the analytical review of Shogen's text. Haft Hesar, 1(1), 13-20. (In Persian).
Dozdozani, Y., Etesam, E., Naghizadeh, M. (2015). Comparison of the satisfaction of the citizens of Naqsh Jahan, Baharestan, Del Campo and Navona squares with the design of urban sociable squares. Research and Urban Planning, 6(21), 103-120. (In Persian).
Einifar, A., Aghalatifi, A. (2011). The Effect of Place Attachment- Walking- on Health Issue at Neighborhood Level, Case Study: Motahary Neighborhood in Mashhad City. HONAR-HA-YE-ZAIBA, (47), 193-204. (In Persian)
Emine, K. & Deniz, E. (2011). Subjective and objective dimensions of spatial legibility, Social and Behavioral Sciences, 30, 1191-1195.
Feizi, M., Asadpour, A. (2013). Landscape Regeneration Process of Tehran Urban Squares Based on Increasing Citizens Social Interactions. Motaleate Shahri, 2(7), 3-14. (In Persian)
GhaffariT A., Ghali Noee, M., Emadi, Kh. (2014). Assessment and Comparison of New and Old Texture of Iran Cities in Response to City Friendly Cities Indicators. Case Study: Joobareh Neighborhood and Sepahanshahr New Town. . Hoviat Shahr, 8(18), 27-38. (In Persian)
Gaffari Gilandeh, A., Mohammadi, Ch. (2022). Evaluation of Liveliness Dimensions in Urban Walkable Streets, Case Study: Esfris Walkable Street of Ardebil. Urban Ecology Research, 1(26), 89-108. (In Persian)
Golkar, K. (2006). Concept of urban landscape. Abadi, (18), 38-47. (In Persian)
Grutter, J. (2011). Asthetik Der Architekture. Translated by Jahanshah Pakzad & Abdorreza Homayon, Tehran: University of Shahid Beheshti Press. (In Persian)
Habib, F., Karimi, N., Karimi, N. (2009). Analytical Approach towards the interaction between collective. HONAR-HA-YE-ZAIBA, (39), 117-126. (In Persian)
Habibi, M. Tourist walking path. HONAR-HA-YE-ZAIBA, (9), 43-51. (In Persian)
Hashemnejad, H. (2011). Urban design as an important principle in the city landscape. Honare Soo, 1(1), 21-27. (In Persian)
Jacobs, j. (2007). The Death and Life of Great American Cities. Translated by Hamidreza Parsi & Arezo Aflatoni, Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
Lang, J. (2011). Creating Architectural Theory. Translated by Alireza Einifar, Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
Lynch, K. (2011). The Image of The City. Translated by Manochehr Mozayeni, Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
MacInnis, DJ. & Price, L.L. (1987). The role of imagery in information processing: Review and Extension, 13, 473-491.
Mahdavinejad, M., Khabiri, S., Maleki, K. (2014). New Lighting Technologies in Contemporary Iranian Architecture. Armanshahr, 7, 67-83. (In Persian)
Mirgholami, M., Shahanghi, A., Robati, M. (2013). Urban Semiotics and its Role in Legibility and identification of Environment. Naqshejahan, 3(1), 31-42. (In Persian)
Mansoori, A. (2010). What an urban landscape. Manzar. 2(9), 30-33. (In Persian)
Montserrat, M. & Gillian, R. (2012). The sensory experiencing of urban design: the role of walking and perceptual memory, Urban Studies, 49, 3269–3285.
Mosavi, Y., Safari, S. (2016). The growth of urbanism and the sense of neighborhood belonging. Urban and Regional Development Planning, 2(3), 31-62. (In Persian)
Motallebi, Gh. (2001). Environmental psychology a new science in the service of architecture and urban design. HONAR-HA-YE-ZAIBA, (10), 52-67. (In Persian)
Naghizadeh, M. (2014). The Identity of City and Perfection of its Historic Texture (Case Study: Mashhad). Hoviat Shahr, 8(19), 19-34. (In Persian)
Ostad Ghafari, S. (2016). Legibility- based urban regeneration, an approach toward both physical and contentual revival of the main structure. Motaleate Shahri, 5(17), 29-40. (In Persian)
Pourjafar, M., Dehghani, F. (2012). Role of Cultural Landscapes Regeneration in the Enhancement of the Quality of Citizen Life (case study: Zandieh Complex of Shiraz). Naqshejahan, 1(1), 81-94. (In Persian)
Pourjafar, M., Izadi, M., Khabiri, s. (2015). Place Attachment: Conceptualization, Principals and Criteria. Hoviat Shahr, 9(24), 43-64. (In Persian)
Shahcheraghu, A., Bandarabad, A. (2015). Environed in Environment. Tehran: University Jihad Publications. (In Persian)
Raubal, M. & Winter, S. (2002). Enriching wayfinding instructions with local landmarks, Geographic Information Science, 2478, 243-259.
Safari, H., Fakouri Moridani, F. & Syed Mahdzar, SH. (2016). Influence of geometry on legibility: An explanatory design study of visitors at the Kuala Lumpur City Center, Frontiers of Architectural Research, 5, 499-507.
Sterrett, K., Hackett, M. & Hill, D. (2012). The consequences of broken structures: a case study of Belfast, Journal of Transport Geography, 21, 46-61.
Taghvaee, A., Maroufi, S., Pahlavan, S. (2013). Evaluation of the Effects of Environmental Quality on Residents’ Social Relations: Aab-Kooh Sector in Mashhad City. Naqshejahan, 3(1) 43-54. (In Persian)
Tibbalds, F. (2008). Making people - friendly towns: improving the public environment in towns and cities. Translated by Hasanali Leghayi & Firozeh Jedali, Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
Wessel,G.,Unruh, E.,Chang,R. & Sauda,E. (2009). Urban user interface: urban legibility econsidered, New Mexico: Southwest ACSA conference.
Yelda, A., Beyza, S. & Aysegul, O. (2015). Students Exploration On Campus Legibility, 7th World Conference on Educational Sciences, Athens, Volume 197, 339-347.
استاد غفاری، صدف. (1394). بازآفرینی شهری خوانایی-محور، رویکردی به تجدید حیات شکلی و محتوایی ساخت اصلی. نشریه مطالعات شهری، 5(17)، 29-40.
آیوازیان، سیمون. (1381). زیبایی‌شناسی و خاستگاه آن در نقد معماری. نشریه هنرهای زیبا، 12(12)، 64-69.
باباخانی، ملیحه و سامه، آسیه. (1401). «بررسی تطبیقی میزان اثربخشی مؤلفه‌های جمعیت‌شناختی بر رضایت‌مندی سکونتی پژوهش موردی: محالت مقدم، تختی و هاشمی شهر تهران». نشریه بوم‌شناسی شهری، 1(26)، 17-34.
بمانیان، محمدرضا؛ رفیعیان، محمدرضا و ضابطیان، الهام. (1388). سنجش عوامل موثر بر ارتقای امنیت زنان در محیط شهری. مجله زن در توسعه و سیاست، 7(3)، 49-67.
بمانیان، محمدرضا. (1393). معنا و مفهوم‌شناسی شهر ایرانی-اسلامی؛ مبانی نظری و مصداق‌ها. مجله شهر پایدار، 1(1)،  69-88.
بمانیان، محمدرضا و شهبازی، مهرداد. (1395). نقش عوامل عملکردی در سرزندگی فضاهای باز شهری. نشریه مطالعات مدیریت شهری، 8(28)، 57-68.
بنتلی، ای‌ین. (1390). محیط‌های پاسخ‌ده. ترجمه مصطفی بهزادفر، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران، مرکز انتشارات.
بهزادفر، مصطفی و رضوانی، نوشین. (1394). بررسی تطبیقی هنجارهای ریخت‌شناسی شهرسازی اسلامی در بافت تاریخی، (موردکاوی: محله سرچشمه شهر گرگان). نشریه پژوهش‌های معماری اسلامی، 3(1)، 3-21.
پورجعفر، محمد رضا؛ ایزدی، محمد سعید و خبیری، سمانه. (1394). دلبستگی مکانی؛ بازشناسی مفهوم، اصول و معیارها. نشریه هویت شهر، 9(24)، 43-64.
پورجعفر، محمدرضا و دهقانی، فهیمه. (1390). نقش بازآفرینی مناظر فرهنگی بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندی نمونه موردی: مجموعه زندیه شیراز. نشریه نقش جهان، 1(1)، 81-94.
تیبالدز، فرانسیس. (1387). شهرهای انسان‌محور: بهبود محیط شهری در شهرهای بزرگ و کوچک. ترجمه حسنعلی لقایی و فیروزه جدلی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
تقوایی، علی‌اکبر؛ معروفی، سکینه و پهلوان، سمیه. (1392). ارزیابی تأثیر کیفیت محیط شهری بر روابط اجتماعی شهروندان مورد مطالعه: محله آبکوه شهر مشهد. نشریه نقش جهان، 3(1)، 43-53.
حبیب، فرح؛ کریمی، نوشین و کریمی، نسیم. (1388). رویکردی تحلیلی به تعامل بین آیین‌های جمعی و ساختار کالبدی شهرهای سنتی ایران(نمونه موردی: شهر زنجان). نشریه هنرهای زیبا، (39)، 117-126.
حبیبی، محسن. (1380). مسیر پیاده گردشگری. نشریه هنرهای زیبا، (9)، 43-51.
جیکوبز، جین. (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دژدار، امید؛ طلیسچی، غلامرضا و روحی دهکردی، رحمان. (1391). بازشناسی مفهوم قرارگاه رفتاری مروری بر تعاریف و ویژگی‌های قرارگاه رفتاری با تاکید بر مرور تحلیلی متن شوگن. نشریه مطالعات محیطی هفت حصار، 1(1)، 13-20.
دوزدوزانی، یاسمین؛ اعتصام، ایرج و نقی‌زاده، محمد. (1394). مقایسه رضایتمندی شهروندان میادین نقش جهان، بهارستان، دل کامپو و ناوونا از طراحی میادین اجتماع پذیر شهری. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 6(21)، 103-120.
شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (1394). محاط در محیط. تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی.
عباس‌زادگان، مصطفی. (1381). روش چیدمان فضا در تولید طراحی شهری. نشریه مدیریت شهری، 3(9)، 64-75.
عزیزی، محمد مهدی. (1385). محله مسکونی پایدار: مطالعه موردی نارمک. نشریه هنرهای زیبا، (27)، 35-46.
عظیمی، نورالدین؛ کرمی، نجمه و عطابخش، فاطمه. (1396). بررسی نقش عوامل اجتماعی و کالبدی بر احساس امنیت شهروندان در شهر رشت. نشریه آرمان‌شهر، 10(19)، 131-142.
علیمردانی، مسعود؛ محمدی، مریم و زیبایی فریمانی، نیکو. (1396). بررسی رابطه حس دلبستگی به مکان و پیاده روی به منظور بهبود سطح سلامت در محله، نمونه موردی: محله مطهری شهر مشهد. نشریه آرمان‌شهر، 10(21)، 193-204.
عینی‌فر، علیرضا و آقالطیفی، آزاده. (1390). مفهوم قلمرو در مجموعه‌های مسکونی مطالعة مقایسه‌ای دو مجموعۀ مسکونی در سطح و در ارتفاع در تهران. نشریه هنرهای زیبا، (47)، 17-28.
غفاری، علی؛ قلعه‌نوئی، محمود و عمادی، خشایار. (1393). شهر دوستدار کودک: ارزیابی ومقایسه چگونگی پاسخگویی به اصول شهر دوستدارکودک دربافت های جدید و سنتی ایران،نمونه موردی شهرک سپاهان شهر و محله جوباره اصفهان. نشریه هویت شهر، 8(18)، 27-38.
غفاری گیلانده، عطا و محمدی، چنور. (1401). «ارزیابی ابعاد سرزندگی در پیاده‌راه‌های شهری، مطالعه موردی: پیاده‌راه اسفریس اردبیل». نشریه بوم‌شناسی شهری، 1(26)، 89-108.
فیضی، محسن و اسدپور، علی. (1392). فرآیند بازآفرینی منظر میادین شهر تهران با هدف ارتقای تعاملات اجتماعی شهروندان. نشریه مطالعات شهری، 2(7)، 3-14.
گروتر، یورک گورت. (1390). زیبایی شناسی در معماری. ترجمه جهانشان پاکزاد و عبدالرضا همایون، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
گلکار، کوروش. (1385). مفهوم منظر شهری. نشریه آبادی، (18)، 38-47.
لنگ، جان. (1390). آفرینش نظریه معماری. ترجمه علیرضا عینی‌فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
لینچ، کوین. (1390). سیمای شهر. ترجمه منوچهر مزینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مطلبی، قاسم. (1380). روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا، (10)، 52-67.
منصوری، امیر. (1389). چیستی منظر شهری. ماهنامه تخصصی منظر، 2(9)، 30-33.
موسوی، سید یعقوب و صفری، سحر. (1396). رشد شهرگرایی و احساس تعلق محله‌ای. نشریه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 2(3)، 31-62.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد؛ خبیری، سمانه و ملکی، کیمیا. (1393). اصول و معیارهای نورپردازی میدان‌های شهری؛ ارزیابی کیفی میدان‌های شهر تهران. نشریه آرمان‌شهر، ویژه‌نامه منتخب مقالات اولین همایش روشنایی و نورپردازی ایران، 7، 67-83.
میرغلامی، مرتضی؛ شهانقی، امیر واعظ و رباطی، محمد بشیر. (1392). نشانه‌شناسی شهری و نقش آن در خوانایی و شناسایی محیط. نشریه نقش جهان، 3(1)، 31-42.
نقی‌زاده، محمد. (1394). هویت شهر و کمال‌بخشی به بافت تاریخی آن (مطالعه موردی: مشهد مقدس). نشریه هویت شهر، 8(19)، 19-34.
هاشم‌نژاد، هاشم. (1390). طراحی شهری به مثابه اصلی مهم در سیمای شهر. نشریه هنر سو، 1(1)، 21-27.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 بهمن 1397
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1399
  • تاریخ پذیرش: 10 آذر 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار