علمی-پژوهشی
محیط زیست شهری
بهجت موسوی؛ محسن تابان
چکیده
نابع آب‌وخاک از گذشته‌های دور بدون محدودیت مورداستفاده بشر بوده و این امر بحران‌هایی برای محیط طبیعی ایجاد نموده است. افزایش جمعیت و فشار بر منابع طبیعی، فرسایش خاک، تغییرات خط ساحلی، نابودی زیستگاه‌های ساحلی و شبکه‌های ناکافی دفع زباله و فاضلاب سبب به مخاطره انداختن زیست‌بوم نواحی کنار آب شده است. رودخانه زهره با عبور از میان ...
بیشتر
نابع آب‌وخاک از گذشته‌های دور بدون محدودیت مورداستفاده بشر بوده و این امر بحران‌هایی برای محیط طبیعی ایجاد نموده است. افزایش جمعیت و فشار بر منابع طبیعی، فرسایش خاک، تغییرات خط ساحلی، نابودی زیستگاه‌های ساحلی و شبکه‌های ناکافی دفع زباله و فاضلاب سبب به مخاطره انداختن زیست‌بوم نواحی کنار آب شده است. رودخانه زهره با عبور از میان شهرستان هندیجان کنار آب‌هایی طولانی در میانه شهر ایجاد کرده است ولی عدم سازماندهی، نبود نظارت و برنامه‌ریزی و مدیریت بر کناره آب، وجود ساخت‌وسازهای غیرقانونی، قرارگیری کاربری‌های نامناسب و عدم مدیریت بر آب‌های سطحی، این مکان را در معرض خطر جدی قرار داده است. تحقیق حاضر باهدف ارزیابی اکولوژیک کنار آب رودخانه زهره است و به بررسی دو کیلومتر از محدوده کنارآب رودخانه زهره که بیشترین ارتباط را با محیط شهری پیرامون خود دارد، می‌پردازد. روش تحقیق بر اساس ماهیت و روش، توصیفی و تحلیلی است. در این تحقیق نمونه‌های موفق کنار آب اکولوژیک بررسی شده و پس از استخراج معیارهای ارزیابی اکولوژیک کنارآب، امتیازدهی محدوده کنار آب رودخانه زهره با استفاده از برداشت میدانی انجام شده است و فرایند تبدیل وزن‌دهی معیارها به شاخص‌هایی کمی در قالب مدل وزنی AHP و با استفاده از نرم‌افزارExpert Choice ، انجام گردید و مطابق با نتایج ارزیابی، پیشنهادهای توسعه اکولوژیکی درخور با محدوده موردمطالعه ارائه شده است. توسعه اکولوژیکی این رودخانه علاوه بر بهبود زیست‌بوم منطقه، سبب افزایش کیفیت فضاهای شهری در محدوده بلافصل رودخانه و ایجاد محرک‌های مناسب رشد برای شهر هندیجان خواهد شد.
علمی-پژوهشی
محیط زیست شهری
مهجبین ردایی؛ اسماعیل صالحی؛ مهشید ردایی
چکیده
پاسخ‌گویی به نیازهای اجتماعی انسان و تأمین فرصت‌های لازم در زمینه کسب تجارب اجتماعی مستلزم وجود فضا و قرارگاه کالبدی است. با نگاهی کوتاه در مجتمع‌های مسکونی امروز که از تعدادی بلوک‌های خشک، بی‌روح و تکراری تشکیل شده است به راحتی می‌توان دریافت که در پی چهره مجتمع و مردم آن، ملال و رخوت موج می‌زند. از اینرو لزوم توجه به قابلیت‌های ...
بیشتر
پاسخ‌گویی به نیازهای اجتماعی انسان و تأمین فرصت‌های لازم در زمینه کسب تجارب اجتماعی مستلزم وجود فضا و قرارگاه کالبدی است. با نگاهی کوتاه در مجتمع‌های مسکونی امروز که از تعدادی بلوک‌های خشک، بی‌روح و تکراری تشکیل شده است به راحتی می‌توان دریافت که در پی چهره مجتمع و مردم آن، ملال و رخوت موج می‌زند. از اینرو لزوم توجه به قابلیت‌های محیط به عنوان بستر فعالیت‌های انسانی، در جهت نزدیکتر کردن انسان‌ها به یکدیگر و جبران بخشی از تعاملات اجتماعی از دست رفته جاری در فضاهای باز مجتمع‌های مسکونی، امری اجتناب‌ناپذیر است. مقاله حاضر به نقش ادراک عناصر طبیعی در افزایش ایجاد حیات جمعی در پیکره سکونت‌گاه‌های شهری به خصوص فضای باز مجتمع‌های مسکونی تأکید دارد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. پژوهش‌گر سعی دارد تا رابطه بین متغیرهای تحقیق را در جامعه آماری سه مجتمع مسکونی در شهر یزد را مورد بررسی قرار داده است. در این مطالعه مولفه‌های موثر بر حیات جمعی فضای باز مجتمع‌های مسکونی در سه بعد 1-کالبدی 2-عملکردی 3-معنایی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین مولفه‌های موثر بر ادراک طبیعت و عناصر طبیعی بر پایه حس بویایی، بینایی، شنوایی، لامسه، محور حرکتی و تصویر ذهنی بررسی شد. در نهایت با توجه به اطلاعات گردآوری شده و تجزیه و تحلیل آن‌ها، این نتیجه حاصل گردید که بین میزان فضاهای باز و عمومی، ادراک عناصر طبیعی و قابلیت حیات جمعی مجتمع‌های مسکونی رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد.
علمی-پژوهشی
نظام سکونتگاهی و مسکن
زهرا کرمی؛ سید عباس یزدانفر؛ سید باقر حسینی؛ سعید نوروزیان ملکی
چکیده
پژوهش حاضر به دنبال معرفی عوامل موثر در افزایش جذابیت بصری در جهت تامین کیفیت محیط مسکونی و بررسی خلق‌وخوی افراد در مواجهه با منظر شهری است. مطالعات نشان می‌دهد که ارتقای کیفیت محیط مسکونی، از طریق ایجاد فضای جذاب بصری در منظر روزانه می‌تواند نشاط را به شهرها بازگرداند. توجه به عنصر جذابیت به عنوان یکی از مولفه‌های کیفیت زندگی شهری ...
بیشتر
پژوهش حاضر به دنبال معرفی عوامل موثر در افزایش جذابیت بصری در جهت تامین کیفیت محیط مسکونی و بررسی خلق‌وخوی افراد در مواجهه با منظر شهری است. مطالعات نشان می‌دهد که ارتقای کیفیت محیط مسکونی، از طریق ایجاد فضای جذاب بصری در منظر روزانه می‌تواند نشاط را به شهرها بازگرداند. توجه به عنصر جذابیت به عنوان یکی از مولفه‌های کیفیت زندگی شهری در پژوهشهای اخیر کمرنگ بوده و مطالعات کمی در مورد احساسات مردم در فضاهای سبز شهری در ایران انجام شده است. روش مورداستفاده در پژوهش به صورت ترکیبی از روشهای کمی و کیفی است. ابتدا با استفاده از پیمایش، 5 مولفه با CVR>0.49 به عنوان مولفه‌های اصلی جذابیت بصری انتخاب شدند. سپس با استفاده از تست خودارزیاب SAM از 12 شرکتکنندهی غیرمرتبط با معماری، حالت روحی آن‌ها بررسی شد. یافتههای پژوهش نشان داد که مولفه‌های "دید و منظر"، "گشایش دید"، "رمز و راز"، "مراودات اجتماعی" و "پیادهمداری" بیشترین اولویت را در ایجاد و ارتقای جذابیت بصری در منظر روزانه به عهده دارند و همچنین همه این مولفهها به طور معناداری حالت روحی افراد را تغییر میدهند. نوآوری این مطالعه در استفاده از تست خودارزیاب SAM در بررسی حالت روحی افراد در مواجهه با منظر روزانه است.
علمی-پژوهشی
محیط زیست شهری
سارا داز؛ عطا غفاری گیلانده؛ علی عزیزی
چکیده
چکیدهدر پژوهش حاضر جهت بررسی روند تغییرات کاربری فضای سبز شهری گرگان از تصاویر سنجنده‌های ماهواره لندست 5، 7 و 8 به ترتیب متعلق به سال‌های 1366، 1380 و 1393 استفاده شده است. پس از پیش‌پردازش لازم در تصاویر، نقشه‌های کاربری و پوشش اراضی هر سال با روش طبقه‌بندی نظارت شده، در سه کلاس اراضی ساخته شده، بایر و فضای سبز تهیه گردید. در ادامه فرایند ...
بیشتر
چکیدهدر پژوهش حاضر جهت بررسی روند تغییرات کاربری فضای سبز شهری گرگان از تصاویر سنجنده‌های ماهواره لندست 5، 7 و 8 به ترتیب متعلق به سال‌های 1366، 1380 و 1393 استفاده شده است. پس از پیش‌پردازش لازم در تصاویر، نقشه‌های کاربری و پوشش اراضی هر سال با روش طبقه‌بندی نظارت شده، در سه کلاس اراضی ساخته شده، بایر و فضای سبز تهیه گردید. در ادامه فرایند طبقه‌بندی مورد صحت سنجی قرار گرفت. یافتهها نشان داد که بین سال‌های 1366 تا 1380 فضای سبز 55/4 کیلومترمربع کاهش داشته است. همچنین بین سال‌های 1380 تا 1393 مناطق ساخته شده به میزان 39/15 درصد معادل 48/5 کیلومترمربع افزایش و در مقابل فضای سبز 98/1 کیلومترمربع تغییرات کاهشی داشته است. نتایج حاصل از بررسی روند تغییرات طی 27 سال نشان داد که فضای سبز به میزان قابلتوجهی علیرغم گسترش کالبدی شهر کاهش یافته، به‌طوری که از 4/16 کیلومترمربع در سال 1366 به میزان 87/9 کیلومترمربع در سال 1393 رسیده است. نتایج این تحقیق می‌تواند گام مؤثری در راستای مدیریت بهتر فضای سبز شهری گرگان ایفا نماید.
علمی-پژوهشی
مطالعات ناحیه ای
حسین قدس؛ محمدرضا بمانیان؛ حسین مرادی نسب
چکیده
امروزه در محله‌ها شاهد عناصری هستیم که ساختار سکونتگاه‌ها را شکل داده‌اند. حال اینکه ترکیب این عناصر توانسته‌اند از نظر عملکردی پاسخگو باشند و تصویری خوانا و پایدار و بر اساس تصورات شناختی مخاطبان به وجود آوردند جای بحث و بررسی دارد. فقدان روش طراحی بر اساس تصورات شناختی کاربران از جمله مشکلاتی است که در طراحی ساختار محله‌ها-شهرها ...
بیشتر
امروزه در محله‌ها شاهد عناصری هستیم که ساختار سکونتگاه‌ها را شکل داده‌اند. حال اینکه ترکیب این عناصر توانسته‌اند از نظر عملکردی پاسخگو باشند و تصویری خوانا و پایدار و بر اساس تصورات شناختی مخاطبان به وجود آوردند جای بحث و بررسی دارد. فقدان روش طراحی بر اساس تصورات شناختی کاربران از جمله مشکلاتی است که در طراحی ساختار محله‌ها-شهرها دیده می‌شود. محله‌هایی که بر اساس برنامه‌ریزی شکل نگرفته‌اند و تصویری خوانا از خود به مخاطبان ارائه نمی‌دهند. این امر به ایجاد تصورات ذهنی غیرمشترک و ناخوشایند منجر شده و بالاجبار منظره‌هایی بی‌هویت، بدون تناسب، فاقد ابعاد روانشناسانه، عاری از رنگ تعلق و ناپایدار را تحمیل می‌کند. در نتیجه نیاز به مطالعاتی جامع در جهت افزایش خوانایی سیمای محله و شهر احساس می‌شود. خیابان ستارخان از فلکه اول تا فلکه دوم صادقیه به عنوان نمونه موردی در این پژوهش انتخاب شده است. سعی بر آن است با بررسی میزان خوانایی در این مسیر از طریق پژوهش کیفی و روش تحقیق توصیفی تحلیلی به شناسایی و تحلیل وضع موجود پرداخته شود. از همین رو با تکمیل 200 پرسشنامه توسط شهروندان و تحلیل داده‌ها توسط نرم‌افزار SPSS راهکارهایی در جهت بهبود شرایط خوانایی پایدار مطابق با تصورات مخاطبان ارائه شده است. در نهایت با تحلیل پارامترهای خوانایی در وضع موجود، مشخص شد که این مسیر علارغم اینکه یک راه عملکردی مهم میان مخاطبان است اما از نظر سنجش مولفه‌های خوانایی امتیاز متوسط و متوسط به پایین داشته و صرفا یک سیمای اجباری و سلیقه‌ای از خود به نمایش گذاشته است.
علمی-پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
خدیجه آذری طبس؛ حمیدرضا رخشانی نسب
چکیده
هدف اساسی این پژوهش، ارزیابی و تحلیل سطح رقابت‌پذیری اقتصادی در بین مناطق پنجگانه شهر زاهدان است. این پژوهش بر اساس ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی- توسعه ای است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش، از روش کتابخانه‌ای(کتب، مقالات، اسناد و...)، روش میدانی و همچنین از اطلاعات سالنامه آماری مرکز آمار ایران و مرکز ...
بیشتر
هدف اساسی این پژوهش، ارزیابی و تحلیل سطح رقابت‌پذیری اقتصادی در بین مناطق پنجگانه شهر زاهدان است. این پژوهش بر اساس ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی- توسعه ای است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش، از روش کتابخانه‌ای(کتب، مقالات، اسناد و...)، روش میدانی و همچنین از اطلاعات سالنامه آماری مرکز آمار ایران و مرکز آمار و اطلاعات شهرداری زاهدان بهره‌گرفته شده است. برخی از اطلاعات که از طریق روش اسنادی قابل جمع‌آوری نبودند از طریق توزیع پرسشنامه در بین شهروندان جمع آوری گردید. ابزار پرسشنامه بر اساس شاخص های جهانی مجمع اقتصاد و همچنین استفاده از سایر مقالات و پژوهشها طراحی شده است. داده‌ها و اطلاعات پژوهش درنرم‌افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. برای رتبه‌بندی مناطق شهر زاهدان بر اساس شاخص‌های رقابت‌پذیری، ابتدا با بهره‌گیری از تکنیک آنتروپی شانون داده ها وزن دهی شدند، سپس از تکنیک چند شاخصه آراس (Aras) استفاده شده است؛ نتایج پژوهش حاکی از نابرابری مناطق پنجگانه شهر زاهدان در برخورداری از شاخص های رقابت پذیری اقتصادی هستند. به‌طوری که، منطقه یک شهر زاهدان با وزن 765/0 در رتبه اول و با سطح رقابت پذیری بالا، منطقه دو با وزن 542/0 و منطقه پنج با وزن 407/0 به ترتیب در رتبه دوم و سوم و با سطح رقابت پذیری متوسط، منطقه چهار با وزن 234/0 در رتبه چهارم و نهایتاً منطقه سه با وزن 199/0 در رتبه پنجم با سطح رقابت پذیری پایین قرار دارد.
علمی-پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
کرامت الله فرجی زاده؛ میرنجف موسوی؛ علی مصیب زاده
چکیده
یکی از راه‌های مقابله با رشد پراکنده بسیاری از شهرها که باعث بهره‌برداری نامناسب از فضاهای باز و سبز خود می‌شود، بهره‌گیری از الگوی رشد هوشمند در تهیه طرح‌های توسعه شهری است. به عبارتی، رشد هوشمند استراتژی عاقلانه‌ای برای جهت دادن به پراکندگی در سمت پایدار محسوب می‌شود. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی عوامل موثر بر توسعه رشد هوشمند ...
بیشتر
یکی از راه‌های مقابله با رشد پراکنده بسیاری از شهرها که باعث بهره‌برداری نامناسب از فضاهای باز و سبز خود می‌شود، بهره‌گیری از الگوی رشد هوشمند در تهیه طرح‌های توسعه شهری است. به عبارتی، رشد هوشمند استراتژی عاقلانه‌ای برای جهت دادن به پراکندگی در سمت پایدار محسوب می‌شود. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی عوامل موثر بر توسعه رشد هوشمند شهری در شهرهای کوچک مقیاس که به صورت موردی در شهر یاسوج انجام شده، است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی کارشناسان، مدیران شهری و اساتید دانشگاه که در زمینة توسعه شهری، برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی مشغول به فعالیت در شهر یاسوج هستند، می‌باشد. 50 نفر از افراد مذکور به صورت تصادفی انتخاب و اطلاعات لازمه با استفاده از ابزار تحقیق جمع‌آوری شد. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه‌ی محقق ساخته‌ای است که روایی آن به صورت محتوایی (صوری) و سازه‌ای و پایایی آن با استفاده از پایایی ترکیبی مورد تأیید قرار گرفته است. تحلیل داده‌ها از طریق تحلیل همبستگی و الگویابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و Smart PLS انجام شده است. مدل ارزیابی شده در پژوهش از شاخص‌های برازندگی قابل قبولی برخوردار بود. مدل‌سازی معادلات ساختاری نشان داد، مولفه‌های کالبدی ـ فضایی (4/0= γ، 33/5 = t)، زیرساختی ـ دسترسی (201/0= γ، 45/3 = t)، اقتصادی ـ اجتماعی (15/0= γ، 68/2 = t) و زیست محیطی (145/0= γ، 14/2 = t) تبیین کننده‌ی حدود 41 درصد از تغییرات توسعه رشد هوشمند شهری در شهر کوچک مقیاس یاسوج هستند.
علمی-پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
محمد تقی حیدری؛ سعید محرمی؛ لیلا معینی
چکیده
پژوهش حاضر باهدف برنامه‌ریزی و امکان‌سنجی باغ‌های شفابخش به‌عنوان منظری برنامه‌ریزی‌شده و اثرات آن بر سلامت روان و ترمیم آسیب‌های روحی در شرایط کووید 19 و پس از کووید 19 مطرح گردیده، و بر آشکار بودن اثر شفابخشی سبزینگی در سلامت جسم و روان افراد، به‌خصوص در شرایط شهری مبتلا به بحران کووید 19 تاکید دارد؛ امری که موجی از اختلالات هراس؛ ...
بیشتر
پژوهش حاضر باهدف برنامه‌ریزی و امکان‌سنجی باغ‌های شفابخش به‌عنوان منظری برنامه‌ریزی‌شده و اثرات آن بر سلامت روان و ترمیم آسیب‌های روحی در شرایط کووید 19 و پس از کووید 19 مطرح گردیده، و بر آشکار بودن اثر شفابخشی سبزینگی در سلامت جسم و روان افراد، به‌خصوص در شرایط شهری مبتلا به بحران کووید 19 تاکید دارد؛ امری که موجی از اختلالات هراس؛ اختلالات وسواسی و اختلالات اضطرابی را در میان اجتماعات بشری رقم‌زده است. نوع پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از روش پیمایشی بوده است. جامعه آماری تعداد 35 متخصص آشنا با موضوع باغ‌های شفابخش در شهرهای ایران (نمونه‌گیری غیر احتمالی و از نوع نمونه‌گیری زنجیره‌ای) در قالب تکنیک دلفی استفاده گردیده است. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته بوده که در اختیار متخصصین امر قرار گرفت. با وجود گذشت زمان در تجربه این اپیدمی، هنوز درک فراگیر و عملیاتی در حوزه‌های مختلف علمی و از جمله مدیریت این بحران وجود نداشته و برای اولین‌بار هست که باغ‌های شفابخش به‌عنوان راهکاری در جهت برنامه‌ریزی شهری و مدیریت سلامت روان در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج این مطالعه ضرورت طراحی و بازطراحی باغ شفابخش را بر اساس مؤلفه‌های شفابخشی و اکولوژیکی بالاخص در شرایط بحرانی کووید 19 در باغ هاشمی‌نژاد زنجان به‌عنوان پایلوت نمایان می‌سازد و در صورت نبود برنامه‌ریزی هوشمندانه در زمینه برنامه‌ریزی باغ شفابخش، اختلال روانی ناشی از کووید 19 دستخوش پیامدهای نامناسب و نامطلوب برای آحاد جامعه خواهد شد.
