فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری

محیط زیست شهری

ارزیابی شاخص‌های پایداری زیست‌محیطی با تأکید بر آلودگی هوا و آلاینده‌های صنعتی، مطالعه موردی: کلان‌شهر اهواز

محمدعلی فیروزی؛ مصطفی محمدی ده‌چشمه؛ جعفر سعیدی

دوره 8، شماره 15 ، خرداد 1396، ، صفحه 13-28

چکیده

  ارزیابی پایداری زیست‌محیطی، یکی از مهم‌ترین ابزارها در فرآیند برنامه‌ریزی توسعه پایدار است که توجه به آن در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است. این تحقیق از نوع کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. هدف تحقیق، ارزیابی شاخص‌های پایداری زیست‌محیطی کلان‌شهر اهواز با تأکید بر شاخص‌های آلودگی هوا و آلاینده‌های ...  بیشتر ارزیابی پایداری زیست‌محیطی، یکی از مهم‌ترین ابزارها در فرآیند برنامه‌ریزی توسعه پایدار است که توجه به آن در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است. این تحقیق از نوع کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. هدف تحقیق، ارزیابی شاخص‌های پایداری زیست‌محیطی کلان‌شهر اهواز با تأکید بر شاخص‌های آلودگی هوا و آلاینده‌های صنعتی است. برای دستیابی به هدف مذکور، شاخص‌ها در چارچوب مدل وزنیAHP وزن‌دهی گردیدند و برای تحلیل مکانی- فضایی داده‌ها، از نرم‌افزار GIS، استفاده شده است. شاخص‌های این تحقیق برای ارزیابی پایداری زیست‌محیطی شهری، با تأکید بر دو شاخص آلودگی هوا و آلاینده‌های صنعتی بررسی گردید. یافته‌های تحقیق، بیانگر آن است که شهر اهواز، بر اساس شاخص آلودگی هوا، در شرایط زیست‌محیطی ناپایداری قرار، دارد، به ‌طوری که منطقه یک با ضریب اثر (326/0)، بالاترین ارزش وزنی و منطقه دو، با وزن (033/0)، دارای کم‌ترین میزان آلودگی نسبت به سایر مناطق است. همچنین زیر شاخص طوفان‌های گرد و غبار هم به ‌صورت کلی مناطق شهر، اهواز، را، تحت تأثیر قرار می‌دهد. ارزیابی حاصل از آلودگی صنعتی نیز نشان می‌دهد که منطقه هشت شهری بالاترین میزان آلودگی را با ضریب اثر (331/0)، را، دارد و منطقه یک با ضریب اثر (024/0)، کم‌ترین میزان آلودگی صنعتی را در بین مناطق شهری دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.17 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

تحلیل نقش کاربریهای تجاری در پویایی و ایجاد فضاهای جدید شهری، مطالعه موردی: مجتمع تجاری لاله‌پارک تبریز

هوشنگ سرور؛ وحید صلاحی ساریخان بیگلو؛ امید مبارکی

دوره 8، شماره 15 ، خرداد 1396، ، صفحه 29-42

چکیده

  مجتمع­های تجاری به عنوان یکی از مهم‌ترین کاربری‌های شهری ، در کنار توسعه اقتصاد شهری، نقش مهمی در تولید فضاهای جدید شهری ایفا می‌کنند. امروزه ایجاد مجتمع­های تجاری چندمنظوره در شهرها راهکار مناسبی برای تولید هسته­های جدید شهری محسوب می­شود. در برنامه­ریزی برای ایجاد مجتمع­های تجاری جدید توجه همزمان به مولفه­های دسترسی ...  بیشتر مجتمع­های تجاری به عنوان یکی از مهم‌ترین کاربری‌های شهری ، در کنار توسعه اقتصاد شهری، نقش مهمی در تولید فضاهای جدید شهری ایفا می‌کنند. امروزه ایجاد مجتمع­های تجاری چندمنظوره در شهرها راهکار مناسبی برای تولید هسته­های جدید شهری محسوب می­شود. در برنامه­ریزی برای ایجاد مجتمع­های تجاری جدید توجه همزمان به مولفه­های دسترسی مناسب، طراحی فضاهای فراغت و گردشگری از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. در این پژوهش پویایی مجتمع تجاری لاله‌پارک شهر تبریز بر اساس مولفه­هایی همچون فرم مناسب و انعطاف­پذیری؛ کاربری­های مختلط، سرزندگی، تناسب بصری و حس تعلق، نفوذپذیری، ایمنی، امنیت و زمانمند بودن مورد ارزیابی قرار گرفته است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده است و داده‌های مورد نیاز از طریق منابع کتابخانه‌ای و بررسی­های میدانی جمع ­آوری شده است. جامعه آماری پژوهش را متخصصین و بازدیدکنندگان مجتمع تجاری لاله­پارک تشکیل می­دهد. حجم نمونه 384 نفر انتخاب شده و داده‌ها با استفاده از آزمون آماری «خی­دو» در نرم افزار spss و به ‌صورت کمی و کیفی تحلیل شده‌اند. نتایج نحقیق نشان می­دهد که بیش از 90 درصد از پاسخگویان نگاه مثبتی به مطلوبیت این مرکز تجاری داشته­ و این مجتمع در پویایی فضاهای شهری مناطق همجوار تأثیرگذار می‌باشد. چنانچه مکان‌گزینی کاربری‌های مختلف تجاری، گردشگری، تفریحی و مسکونی در اراضی همجوار مجتمع نیز این یافته را تأیید می­کند. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 526.67 K

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

مکان‌یابی پارکینگ‌های طبقاتی در شهر رشت

حسین قنبری؛ شهاب نوبخت حقیقی؛ مریم محمدی

دوره 8، شماره 15 ، خرداد 1396، ، صفحه 43-64

چکیده

  مدیریت و  هدایت جابه‌جایی انسان و کالا در سطح معابر یک شهر، مهم‌ترین هدف ایجاد سیستم‌های حمل و نقل شهری است. کارکرد این سیستم وابسته به وجود زیرساخت‌های لازم و نیز قرارگیری مناسب اجزا مختلف آن و هماهنگی این اجزا با یکدیگر است. یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های سیستم حمل و نقل مراکز شهرهای بزرگ، پارکینگ‌های طبقاتی عمومی هستند که نقش ...  بیشتر مدیریت و  هدایت جابه‌جایی انسان و کالا در سطح معابر یک شهر، مهم‌ترین هدف ایجاد سیستم‌های حمل و نقل شهری است. کارکرد این سیستم وابسته به وجود زیرساخت‌های لازم و نیز قرارگیری مناسب اجزا مختلف آن و هماهنگی این اجزا با یکدیگر است. یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های سیستم حمل و نقل مراکز شهرهای بزرگ، پارکینگ‌های طبقاتی عمومی هستند که نقش عمده‌ای در کاهش پارک حاشیه‌ای و روانی ترافیک ایفاء می‌کنند. این پارکینگ‌ها زمانی می‌توانند کارایی لازم را داشته باشند که در مکان مناسب احداث شوند. این تحقیق با روش توصیفی – تحلیلی و با هدف مکان‌یابی علمی پارکینگ‌های طبقاتی در سطح شهر رشت انجام گرفته است. در این راستا بر اساس ادبیات تحقیق و نظر کارشناسان حوزه ترافیک، شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری 8 شاخص از جمله فاصله از مراکز جاذب سفر شامل مراکز تجاری، اداری - خدماتی، تفریحی - پذیرایی، دسترسی به معابر شریانی و میادین اصلی، فاصله از نقاط آبگیر و قابلیت و سازگاری کاربری‌ها انتخاب گردید و با استفاده از مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) اقدام به تجزیه و تحلیل داده شد که سرانجام نقشه همپوشانی شده نهایی پهنه‌های مستعد جهت استقرار پارکینگ‌های طبقاتی تشکیل شد. در ادامه با استفاده از نقشه نهایی به دست آمده از مدل تحقیق، طی بازدید میدانی در پهنه‌هایی که مشخص شد، دارای قابلیت خیلی خوب و خوب هستند. اراضی دارای مساحت لازم جهت ساخت پارکینگ و در وضعیت فعلی به صورت بایر، زمین بایر، پارکینگ غیرطبقاتی و یا ساختمان فرسوده و مخروبه هستند، به تعداد 9 نقطه به مساحت 35547 مترمربع جهت ساخت پارکینگ طبقاتی شناسایی شد و با توجه به میزان تقاضای پارکینگ و ضرورت رفع معضل کمبود پارکینگ به ترتیب اهمیت اولویت بندی شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.48 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

ارزیابی پایداری اجتماعی کلان‌شهر مشهد

عزت‌اله مافی؛ مهدی عبداله زاده

دوره 8، شماره 15 ، خرداد 1396، ، صفحه 65-78

چکیده

  در بین ابعاد توسعه پایدار، بعد اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد اصلی شناخته می‌شود که بیش‌تر با ابعاد کیفیت زندگی همگام است و بر مفاهیمی مانند آینده‌نگری، عدالت محوری، مشارکت، توانمندسازی و ... تأکید دارد. هدف اصلی از پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی در مناطق سیزده گانه شهر مشهد است. بدین منظور از مدل‌های تصمیم‌گیری ...  بیشتر در بین ابعاد توسعه پایدار، بعد اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد اصلی شناخته می‌شود که بیش‌تر با ابعاد کیفیت زندگی همگام است و بر مفاهیمی مانند آینده‌نگری، عدالت محوری، مشارکت، توانمندسازی و ... تأکید دارد. هدف اصلی از پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی در مناطق سیزده گانه شهر مشهد است. بدین منظور از مدل‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه ویکور (VIKOR) و شیوه‌های تحلیلی مربوطه برای رتبه بندی و سطح بندی مناطق سیزده گانه کلان‌شهر مشهد با توجه به شاخص‌های پایداری اجتماعی استفاده شده است. پژوهش حاضر، از نوع پژوهش‌های توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش، مناطق سیزده گانه شهر مشهد و جمعیت ساکن در این مناطق به تعداد 2766258 نفر می‌باشند، که از میان آن‌ها بر اساس فرمول کوکران تعداد نمونه، 390 نفر تعیین گردید، که به روش تصادفی ساده از بین مناطق مختلف انتخاب شده است. بر پایه یافته‌های پژوهش، شاخص‌های «پایداری اجتماعی» در چارچوب مدل ویکور نشان می‌دهد که مناطق 1 و 9، بالاترین و مطلوب‌ترین شرایط را از نظر پایداری اجتماعی دارا می‌باشند و مناطق سه و یازده نامطلوب‌ترین شرایط را از نظر این شاخص‌ها دارا می‌باشند. نتایج حاصل از پژوهش، همبستگی بالایی (74/0) با مطالعات پیشین که در رابطه با وضعیت کلی پایداری در کلان‌شهر مشهد انجام شده است، دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 534.33 K

نظام سکونتگاهی و مسکن

تحلیل جایگاه تعاونی‌های مسکن در نظام برنامه‌ریزی مسکن در ایران

زهره فنی؛ مریم بیرانوندزاده؛ نوبخت سبحانی؛ اکبر سلطان زاده

دوره 8، شماره 15 ، خرداد 1396، ، صفحه 79-96

چکیده

  بخش مسکن در چند دهه گذشته به دلیل رشد سریع شهرنشینی و مشکلات ناشی از آن در کشور منجر به عدم تأمین مسکن شهرنشینان توسط دولت شده است. با این‌ وجود بخش«تعاونی» به ‌عنوان راهی برای تحدید مشکل مسکن در کشور مورد توجه قرار گرفته است. در همین راستا هدف از پژوهش حاضر تحلیل تعاونی‌های مسکن و جایگاه آن‌ها در نظام برنامه‌ریزی مسکن کشور ...  بیشتر بخش مسکن در چند دهه گذشته به دلیل رشد سریع شهرنشینی و مشکلات ناشی از آن در کشور منجر به عدم تأمین مسکن شهرنشینان توسط دولت شده است. با این‌ وجود بخش«تعاونی» به ‌عنوان راهی برای تحدید مشکل مسکن در کشور مورد توجه قرار گرفته است. در همین راستا هدف از پژوهش حاضر تحلیل تعاونی‌های مسکن و جایگاه آن‌ها در نظام برنامه‌ریزی مسکن کشور می‌باشد. روش کار در این تحقیق با رویکرد توصیفی- تحلیلی بوده و جمع‌آوری اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی تدوین ‌شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که علی‌رغم آن که تعداد پروانه‌های ساختمانی صادره برای تعاونی‌های مسکن نسبتا رقم کوچکی است، اما نسبت تعداد واحدهای مسکونی تعاونی‌های مسکن در ساختمان رقم بالاتری را نشان می‌دهد. به ‌طوری ‌که تعداد پروانه‌های ساختمانی صادره حدود 06/3 واحد مسکونی و پروانه‌های صادره برای بخش خصوصی حدود 6/2 واحد مسکونی و در پروانه‌های صادر شده برای بخش تعاونی مجوز 1/19 واحد مسکونی در نظر گرفته ‌شده است. بنابراین ارقام فوق نشان ‌دهنده تمایل شرکت‌های تعاونی مسکن به انبوه‌سازی بیش‌تر و استفاده هر چه بیش‌تر از زمین در جهت ساخت‌و‌ساز مسکن می‌باشد. همچنین با طبقه‌بندی استان‌ها از لحاظ تعداد متقاضی واحدهای مسکونی در پروانه‌های صادره نشان داده شد که استان تهران به ‌تنهایی در یک خوشه مطلوب و در رده اول و استان‌های تبریز، اصفهان، خراسان رضوی، فارس و کرمانشاه در وضعیت نیمه‌مطلوب و در نهایت این که مابقی استان‌ها که بالغ‌ بر 25 استان می‌باشند، در وضعیت نامطلوب قرار دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 961.13 K

محیط زیست شهری

نقش حکمروایی شایسته در ارتقاء کیفیت محیط زیست شهری از دیدگاه ساکنان،مطالعه موردی: محله باغ فردوس منطقه یک شهر تهران

ژیلا سجادی؛ کیومرث یارمرادی؛ رضا کانونی؛ مرتضی حیدری

دوره 8، شماره 15 ، خرداد 1396، ، صفحه 97-110

چکیده

  کیفیت محیط زیست را می‌توان کیفیت زندگی تلقی نمود و از عوامل مهم توسعه پایدار می‌باشد. در این راستا حکومت‌های محلی تأثیر  بسیاری بر چگونگی توسعه روابط محیط زیست شهری دارند. هدف پژوهش بررسی نقش حکمروایی شایسته در ارتقای کیفیت محیط زیست شهری از دیدگاه ساکنان و بررسی وضعیت محیط زیست شهری محله باغ فردوس است که از نظر هدف کاربردی و به ...  بیشتر کیفیت محیط زیست را می‌توان کیفیت زندگی تلقی نمود و از عوامل مهم توسعه پایدار می‌باشد. در این راستا حکومت‌های محلی تأثیر  بسیاری بر چگونگی توسعه روابط محیط زیست شهری دارند. هدف پژوهش بررسی نقش حکمروایی شایسته در ارتقای کیفیت محیط زیست شهری از دیدگاه ساکنان و بررسی وضعیت محیط زیست شهری محله باغ فردوس است که از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی – تحلیلی است. جمع آوری داده‌ها از طریق پر کردن پرسشنامه و مصاحبه رو در رو با ساکنان با حجم 374 نفر و تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که در شاخص مشارکت، تمایل به شرکت در تصمیم گیری‌های محیط زیستی در سطح محله، در شاخص پاسخگویی، توجه مسئولان به بهبود وضعیت محیط زیست محله شما، در شاخص اثربخشی و کارایی، تأثیر  برنامه‌های اعمال شده شهرداری در کاهش آلودگی( هوا، آب و...) محل زندگی شما، در شاخص شفافیت، میزان اطلاع شما از اجرای طرح‌ها و برنامه‌های زیست‌محیطی در محله، در شاخص مسئولیت پذیری، میزان مسئولیت پذیری مدیران شهری در قبال حفظ محیط زیست شهری، در شاخص قانون محوری، میزان برخورد قانونی مسئولین با عوامل آلوده کننده محلی، در شاخص عدالت و برابری، میزان دسترسی به فضاهای باز و سبز و فضاهای زیست محیطی در محله دارای بار عاملی بیش‌تری بودند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 498.85 K

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

سنجش نابرابری فضایی سطح سلامت در استان قزوین با استفاده از تکنیک الکتره فازی

سحر حسن پور

دوره 7، شماره 14 ، آذر 1395، ، صفحه 81-98

چکیده

  یکی از عوامل تأثیر گذار در توسعه هر کشوری، بهینه بودن ارائه خدمات بهداشت و درمان است. این خدمات زمانی مطلوب‌تر خواهند بود که به طور عادلانه در مناطق مختلف توزیع شوند و رضایت جامعه را فراهم کنند. هدف پژوهش حاضر، تحلیل نابرابری سلامت منطقه‌ای در استان قزوین است؛ بدین منظور با رویکردی کاربردی و ماهیتی توصیفی و تحلیلی انجام یافته است. ...  بیشتر یکی از عوامل تأثیر گذار در توسعه هر کشوری، بهینه بودن ارائه خدمات بهداشت و درمان است. این خدمات زمانی مطلوب‌تر خواهند بود که به طور عادلانه در مناطق مختلف توزیع شوند و رضایت جامعه را فراهم کنند. هدف پژوهش حاضر، تحلیل نابرابری سلامت منطقه‌ای در استان قزوین است؛ بدین منظور با رویکردی کاربردی و ماهیتی توصیفی و تحلیلی انجام یافته است. جمع آوری داده با شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی صورت گرفته است که مشتمل بر مطالعه ادبیات جهانی سلامت، پژوهش‌های انجام شده پیشین و استناد به سالنامه آماری استان قزوین در سال 1392 است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با بهره گیری از مدل الکتره فازی، مدل جمع وزنی، ضریب همبستگی پیرسون، ضریب پراکندگی و آزمون تی صورت گرفته است که بدین منظور از نرم افزارهای Excel و SPSS برای اطمینان از صحت و دقت در محاسبه­ها بهره گیری شد. محاسبات روش الکتره فازی نشان دهنده برتری غالب شهرستان قزوین با 5 امتیاز بر سایر شهرستان‌های استان است و در جایگاه‌های بعدی به ترتیب شهرستان‌های بوئین زهرا با 4 امتیاز، تاکستان با 3 امتیاز، آبیک با 2 امتیاز، البرز با 1 امتیاز و آوج با صفر امتیاز، رتبه‌های دوم تا ششم را کسب کردند. محاسبات آزمون تی، ضریب همبستگی پیرسون، ضریب پراکندگی نیز نشان دهنده نابرابری توزیعی چه در بین شهرستان‌ها و چه در درون آن‌ها (شهرها و روستاها) است؛ وجود نابرابری در استان قزوین، از توزیع ناعادلانه خدمات سلامت و فاصله از دو اصل در دسترس بودن و فراهم بودن بین شهرستان‌ها و درون آنها حکایت دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.51 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

تحلیلی بر توزیع خدمات شهری در کلان‌شهر اهواز از منظر عدالت فضایی

سعید امانپور؛ سعید ملکی؛ نبی الله حسینی

دوره 7، شماره 14 ، آذر 1395، ، صفحه 99-112

چکیده

  هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر توزیع خدمات شهری در کلان‌شهر اهواز از منظر عدالت فضایی می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر روش، ترکیبی از روش‌های توصیفی– تحلیلی است و در گردآوری داده‌ها از شیوه‌کتابخانه‌ای و اسنادی استفاده ‌شده است. مناطق هفت‌گانه اهواز به ‌عنوان واحدهای جغرافیایی در سنجش «عدالت فضایی» و 15 شاخص ...  بیشتر هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر توزیع خدمات شهری در کلان‌شهر اهواز از منظر عدالت فضایی می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر روش، ترکیبی از روش‌های توصیفی– تحلیلی است و در گردآوری داده‌ها از شیوه‌کتابخانه‌ای و اسنادی استفاده ‌شده است. مناطق هفت‌گانه اهواز به ‌عنوان واحدهای جغرافیایی در سنجش «عدالت فضایی» و 15 شاخص تعیین‌کننده خدمات عمومی برای نیل به این هدف انتخاب‌ شده‌اند. سپس با استفاده از نظرات کارشناسان اقدام به میزان اهمیت ، شاخص‌ها در محیط فازی شد. برای تحلیل و رتبه‌بندی مناطق شهری از منظر برخورداری از خدمات عمومی از مدل‌هایی چون ویکور، الکتر و توسعه انسانی (HDI) و برای رسیدن به یک نتایج‌ واحد از تحلیل داده‌ها در مدل‌های مختلف، از تکنیک تلفیقی کاندرست استفاده ‌شده است. تجزیه ‌و تحلیل داده‌های پژوهش نشان می‌دهد که مناطق4 ، 3 و2 به ‌عنوان برخوردارترین مناطق، مناطق1 و 8 نیمه برخوردار و مناطق 6 و 7 پایین‌ترین برخورداری را از خدمات شهری دارند. سپس برای سنجش ارتباط بین جمعیت و برخورداری از خدمات شهری از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. ضریب همبستگی (471/0) به ‌دست‌آمده گویای این واقعیت است که ارتباط ضعیفی بین پراکنش جمعیت و توزیع خدمات وجود دارد. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.42 M

سیستم های اطلاعات جغرافیایی

مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت CNG با استفاده از تکنیک‌های تلفیقی عملگرهای فازی و تحلیل‌های فضایی GIS، پژوهش موردی: منطقه 7 شهر مشهد

سید علی علوی؛ محدثه معززبرآبادی؛ اسدالله دیوسالار؛ بهبود جعفری

دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 9-18

چکیده

  دستیابی به تعادل در توزیع فضایی منابع و خدمات رسانی در سطح شهرها یکی از اهداف اصلی دولت ها می‌باشد. منطقه 7 شهرداری مشهد با جمعیتی حدود 220000 نفر و با مساحت محدوده 5200 هکتار یکی از پرترددترین مناطق شهری مشهد است. شبکه جایگاه‌های سوخت CNG از اجزای اصلی شبکه خدمات شهری است که به عنوان تامین کننده سوخت بخش حمل و نقل درون شهری عمل نموده است که ...  بیشتر دستیابی به تعادل در توزیع فضایی منابع و خدمات رسانی در سطح شهرها یکی از اهداف اصلی دولت ها می‌باشد. منطقه 7 شهرداری مشهد با جمعیتی حدود 220000 نفر و با مساحت محدوده 5200 هکتار یکی از پرترددترین مناطق شهری مشهد است. شبکه جایگاه‌های سوخت CNG از اجزای اصلی شبکه خدمات شهری است که به عنوان تامین کننده سوخت بخش حمل و نقل درون شهری عمل نموده است که از لحاظ ملاحظات ترافیکی، شهرسازی و ایمنی و محیط زیست دارای اهمیت می‌باشد. هدف از این تحقیق مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت CNG منطقه 7 شهر مشهد می‌باشد. در این تحقیق از روش‌ها و قابلیت‌های مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی، و منطق فازی استفاده شده ‌است. برای پیاده‌سازی عملگر فازی در محیط GIS، ابتدا معیارهای تاثیرگذار در مکان‌یابی استخراج و وارد محیط GIS شد، این شاخص‌ها عبارتند از: دسترسی به معابر اصلی درجه یک، مراکز با تراکم جمعیتی بالا، فضای سبز، کاربری‌های تجاری و فاصله از کاربری مسکونی، کاربری آموزشی و فاصله از ایستگاه‌های موجود. در مرحله بعد مقدار عضویت فازی برای هر یک از پارامترها (فازی سازی) مشخص شد. سپس لایه‌های وزن دار شده روی هم گذاشته ‌شد و در نهایت مناسب‌ترین پهنه در نقشه نهایی نشان داده‌ شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که محدوده جنوبی و جنوب شرقی منطقه فاقد جایگاه سوخت می‌باشد و برای احداث جایگاه‌های جدید این مناطق در اولویت قرار دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 902.61 K

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

نهادهای مردمی ایمانی و مدیریت اجتماعی محله، پژوهش موردی: اجتماعات محلی منطقه 1 تهران

زهره فنی؛ سید محمد رضازاده

دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 19-32

چکیده

  مشارکت مردم در قالب تشکل‌های معنوی، امروزه به‌یکی از راهبردهای مهم در توسعه اجتماعات محلی تبدیل شده که به شکل نهادهای مردمی ایمان‌ محور شناخته می‌شوند. معمولا نهادهای مردمی ایمانی برای ارتقاء حیات معنوی و تامین آخرت انسان‌ها فعالیت می‌کنند در حالی‌ که مطالعات وسیع مرتبط و نیز پژوهش حاضر نشان می‌دهد که این نهادها به ‌دلیل ظرفیت‌های ...  بیشتر مشارکت مردم در قالب تشکل‌های معنوی، امروزه به‌یکی از راهبردهای مهم در توسعه اجتماعات محلی تبدیل شده که به شکل نهادهای مردمی ایمان‌ محور شناخته می‌شوند. معمولا نهادهای مردمی ایمانی برای ارتقاء حیات معنوی و تامین آخرت انسان‌ها فعالیت می‌کنند در حالی‌ که مطالعات وسیع مرتبط و نیز پژوهش حاضر نشان می‌دهد که این نهادها به ‌دلیل ظرفیت‌های ایمانی، علاوه‌ بر کارکرد محوری در امور معنوی جوامع، اثر‌بخشی مضاعفی نسبت‌ به دیگر سازمان‌های مردم نهاد، در ارائه خدمات اجتماعی- فرهنگی و رفاهی آن‌ها دارند. در این مقاله علاوه‌ بر شناخت انواع نهادهای مذهبی موثر در مدیریت امور شهرها، اهمیت عملکردی این نهادها در حوزه تامین اجتماعی و رفاهی ساکنان اجتماعات کوچک محله‌ای مورد بررسی قرار‌ گرفته ‌است. هدف اصلی این پژوهش واکاوی و برجسته سازی نقش این نهادها در مدیریت پایدار خدمات اجتماعی و از این رو، تامین رفاه همگانی در سطح محله بوده است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه اسناد و مدارک کتابخانه‌ای و مصاحبه با مردم و برخی از مدیران این نهادها در منطقه‌یک شهر تهران است. نتایج تحقیق نشان داد این مراکز مردمی- مذهبی با وجود مشخصه‌های متنوع، دارای اهداف مشابه و یکسانی هستند. سازمان‌های داوطلبانه و به خصوص نهادهای غیر‌دولتی محله‌ای ایمان‌ محور به‌دلیل ماهیت فرهنگی، بیش از سایر سازمان‌ها در ایجاد تحول فرهنگی و توسعه مدیریت پایدار خدمات اجتماعی و رفاهی اجتماعات کوچک محلی تاثیرگذارند. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.35 M

نظام سکونتگاهی و مسکن

عوامل موثر در تحولات جمعیتی و کالبدی سکونتگاه‎های پیرامون کلان‌شهرها و پیامدهای آن، پژوهش موردی: شهر قرچک

حمید جلالیان؛ اصغر پاشازاده؛ فریوش نامداری

دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 33-50

چکیده

  مهاجرپذیری و رشد کلان‌شهر‌ها همواره ملازم با دگرگونی‎هایعمده‎ درنواحی پیرامونیآن‌ها  است. کلان‌شهر ملی تهران در دهه‎های اخیر با رشد بالای خود موجب افزایش جمعیت و گسترش فیزیکی شهرها و روستاهای پیرامونش شده‌ است.هدف اصلی این تحقیق، بررسیو تحلیل عوامل موثر بر تحولات جمعیتی و کالبدی شهر قرچک به‌عنوان یکی از سکونتگاه‌های ...  بیشتر مهاجرپذیری و رشد کلان‌شهر‌ها همواره ملازم با دگرگونی‎هایعمده‎ درنواحی پیرامونیآن‌ها  است. کلان‌شهر ملی تهران در دهه‎های اخیر با رشد بالای خود موجب افزایش جمعیت و گسترش فیزیکی شهرها و روستاهای پیرامونش شده‌ است.هدف اصلی این تحقیق، بررسیو تحلیل عوامل موثر بر تحولات جمعیتی و کالبدی شهر قرچک به‌عنوان یکی از سکونتگاه‌های پیرامون کلان‌شهر تهران و پی‎آمدهای آن است. روشپژوهش روشتوصیفی- تحلیلی وروشجمع‎آوری اطلاعاتمبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی (مشاهده، مصاحبه عمیق و تکمیل 300 پرسشنامه خانوار به صورت تصادفی) است. برای تجزیه و تحلیل داده‏ها از آزمون‎T تک نمونه‎ای، رگرسیون چندگانه، تفسیر تصاویرماهواره‎ایشهر قرچک (سال‎های 1366 و 1390) و مدل هلدرن استفاده شده‌ است. نتایج تحقیق گواه بر این است که، شهر قرچک به دلایلی همچون قرارگرفتن در محور تهران- ورامین، مسافت کوتاه و دسترسی آسان به کلان‌شهر تهران و خدمات آن، و همچنین ارزانی زمین و مسکن، مهاجرپذیری و در نتیجه، رشد جمعیتی و کالبدی بالایی داشته‌ است؛ به‌گونه‎ای که به‌عنوان عرصه‎ای تکمیلی برای کارکردهای کلان‌شهر تهران، در زمینه سکونتی- خوابگاهی ایفاء نقش نموده است. بر اساس تحلیل مدل هلدرن، 68 درصداز رشد فیزیکی شهر قرچک مربوط به رشد جمعیت و 32 درصد آن مربوط به رشد افقی و اسپرال بوده است، که این رشد سریع سبب ایجاد تغییرات گسترده در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی شهر شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.41 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

مطالعة تطبیقی الگوی رشد فضایی-کالبدی کلان‌شهرهای تبریز و استانبول

محمدرحیم رهنما؛ مهدی عبداله زاده؛ مهدی صادق زاده

دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 51-66

چکیده

  الگوی رشد شهری یکی از مباحث اصلی است که می‌تواند به پایداری و حیات شهرها کمک نماید و با تمام خصوصیات اعم از فرم و کارکرد و کالبد و محتوی، دغدغة بی پایان فیلسوفان و نظریه پردازان و آرمان گرایان از حداقل 5 قرن قبل از میلاد تا عصر حاضر بوده است و امروزه، آگاهی از فرم فضایی و شکل شهر می‌تواند یکی از عوامل مهم تأثیرگذار در میزان موفقیت برنامه‌ریزان ...  بیشتر الگوی رشد شهری یکی از مباحث اصلی است که می‌تواند به پایداری و حیات شهرها کمک نماید و با تمام خصوصیات اعم از فرم و کارکرد و کالبد و محتوی، دغدغة بی پایان فیلسوفان و نظریه پردازان و آرمان گرایان از حداقل 5 قرن قبل از میلاد تا عصر حاضر بوده است و امروزه، آگاهی از فرم فضایی و شکل شهر می‌تواند یکی از عوامل مهم تأثیرگذار در میزان موفقیت برنامه‌ریزان و دست اندرکاران شهری باشد و به بهبود محیط‌های شهری کمک شایانی بنماید. لذا، با توجه به ضرورت موضوع، ما نیز در پژوهش حاضر، در مطالعه‌ای تطبیقی در تلاشیم تا با استفاده از روش‌های کمی، الگوی رشد فضایی- کالبدی دو کلان‌شهر خواهر خوانده، یعنی کلان‌شهرهای تبریز و استانبول را ارزیابی کنیم. پژوهش حاضر، از نظر ماهیت و روش، دارای رویکرد توصیفی- تحلیلی و کاربردی است. به‌طوری که، ابتدا با استفاده از مطالعات میدانی، اسنادی و کتابخانه‌ای به بررسی و استخراج اطلاعات مورد نیاز پرداخته و سپس فرم کالبدی- فضایی رشد شهر تبریز (با 10 منطقه) و استانبول (با 39 منطقه) را با استفاده از روش‌های کمی محاسبه کرده است؛ برای سنجش فرم از چهار روش (آنتروپی، جینی، موران، گری) استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که الگوی رشد کلان‌شهر تبریز، پراکنده بوده و در سال 1390 گرایش به الگوی تصادفی را نشان می‌دهد. اما فرم کلان‌شهر استانبول، گرایش به الگوی رشد متمرکز را نشان می‌دهد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.41 M

محیط زیست شهری

ارزیابی اثر بلندمرتبه سازی بر عملکرد جریان باد شهری، پژوهش موردی: منطقه 22 کلانشهرتهران

اسماعیل صالحی؛ احمدرضا یاوری؛ فرانه وکیلی؛ پرستو پریور

دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 67-80

چکیده

  امروزه روند رو به­ رشد شهرها و افزایش جمعیت باعث برهم زدن نظم طبیعت و تغییر ساختار اصلی و اولیه سرزمین شده است. در سال­های اخیر در جهت جلوگیری از رشد افقی شهرها ایده ساخت بناهای بلند در شهرهای جهان و همچنین کلانشهر تهران مطرح شده است. یکی از اثرات منفی بلندمرتبه­ سازی تغییر جریان باد شهری می­باشد. بر این اساس هدف این مطالعه ارزیابی ...  بیشتر امروزه روند رو به­ رشد شهرها و افزایش جمعیت باعث برهم زدن نظم طبیعت و تغییر ساختار اصلی و اولیه سرزمین شده است. در سال­های اخیر در جهت جلوگیری از رشد افقی شهرها ایده ساخت بناهای بلند در شهرهای جهان و همچنین کلانشهر تهران مطرح شده است. یکی از اثرات منفی بلندمرتبه­ سازی تغییر جریان باد شهری می­باشد. بر این اساس هدف این مطالعه ارزیابی اثر ساختمان‌های بلند بر علمکرد جریان باد شهری با استفاده از روش قیاسی- استنتاجی است. در این تحقیق منطقه 22 کلانشهر تهران به علت روند روبه رشد بلندمرتبه­ سازی به ‌عنوان پژوهش موردی انتخاب شده است. نتایج ارزیابی اثر بلندمرتبه سازی بر جریان باد در سطح منطقه 22 بیانگر این موضوع می­باشد که به دلیل مکان‌یابی نادرست و غیر اصولی ساختمان‌های بلند در این منطقه الگوی طبیعی وزش باد تغییر یافته و در نتیجه موجب بروز اثرات ثانویه ناشی از رکود یا تشدید جریان باد شده و کریدور ورودی هوا به شهر تهران را با مشکل جدی مواجه ساخته است.  بر این اساس رعایت اصول و معیارهای مناسب مکان‌یابی و ارزیابی بلندمرتبه­ سازی توسط مدیران شهری زمینه­ای برای اقدامات صحیح مدیریتی در جهت کاهش اثرات فراهم می­نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.39 M

سیستم های اطلاعات جغرافیایی

تحلیل فضایی پراکنش مراکز فرهنگی و مکان‌یابی بهینه آن، پژوهش موردی: شهر سقز

علی زنگی آبادی؛ شراره سعیدپور

دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 81-94

چکیده

  توزیع بهینه کاربری­ها و مراکز خدماتی مسأله­ای است که اغلب برنامه‌ریزان شهری برآن تأکید دارند، چرا که امروزه رشد پرشتاب جمعیت و گسترش کالبد شهرها، توزیع فضایی نامتناسب کاربری­های شهری را دامن زده است. مراکز فرهنگی، از جمله کاربری­هایی است که توزیع و پراکنش آن در عرصه­های شهری هم از بعد شهرسازی و هم به لحاظ عدالت­ اجتماعی ...  بیشتر توزیع بهینه کاربری­ها و مراکز خدماتی مسأله­ای است که اغلب برنامه‌ریزان شهری برآن تأکید دارند، چرا که امروزه رشد پرشتاب جمعیت و گسترش کالبد شهرها، توزیع فضایی نامتناسب کاربری­های شهری را دامن زده است. مراکز فرهنگی، از جمله کاربری­هایی است که توزیع و پراکنش آن در عرصه­های شهری هم از بعد شهرسازی و هم به لحاظ عدالت­ اجتماعی حائز اهمیت است. اینک هدف از این پژوهش تحلیل پراکنش مراکزفرهنگی در سطح شهر سقز و مکان‌یابی مراکز فرهنگی جدید با توجه به کمبود شهر می‌باشد. روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی است. به منظور طبقه­بندی و تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل­ANP­، شاخص‌هایMoran'sI, Moran'sI­Anselin local و مدل تحلیل شبکه استفاده شده‌ است. همچنین از نرم‌افزارهای ARC/GIS و Super Decisions برای ترسیم لایه­ها بهره گرفته شده ‌است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که با توجه به بررسی­های به ‌عمل آمده از نحوه توزیع مراکز فرهنگی موجود و تعیین شعاع عملکردی استاندارد آن‌ها 11/41 درصد از مساحت شهر خارج از محدوده دسترسی به مراکز فرهنگی می‌باشند و یافته­های وضع موجود نشان می­دهد که مراکز ­فرهنگی شهر سقز از نظر سازگاری با سایر کاربری­ها و همچنین از نظر دسترسی، نامتناسب است. ­لذا با تلفیق لایه­های مختلف کاربری­های تأثیر گذار، نقشه نهایی فضاهای بهینه برای احداث مراکز­ فرهنگی جدید در 5 دسته از بسیارخوب تا بسیار ضعیف تقسیم بندی و پیشنهاد گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.21 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

چالش‌های توسعه کالبدی شهر سنقر در اثر انباشت نهشته‌های یخچالی و ناپایداری دامنه‌ای

منیژه قهرودی تالی؛ کاظم نصرتی؛ اسماعیل عبدلی

دوره 6، شماره 12 ، آذر 1394، ، صفحه 9-16

چکیده

  توسعه کالبدی شهرهای واقع در چشم­اندازهای کوهستانی غالبا به سمت دامنه­ها گسترش می­یابد. این دامنه­ها در پی فعالیت فرسایش یخچالی در دوره کواترنری حاوی نهشته­های شده­اند که دارای ویژگی­های نفوذ­پذیری و انفصال دانه­ها می­باشد که اگر با شیب زیاد، بارش فراوان و زمین­لرزه همراه شوند منجربه ناپایداری و تغییرات محیطی ...  بیشتر توسعه کالبدی شهرهای واقع در چشم­اندازهای کوهستانی غالبا به سمت دامنه­ها گسترش می­یابد. این دامنه­ها در پی فعالیت فرسایش یخچالی در دوره کواترنری حاوی نهشته­های شده­اند که دارای ویژگی­های نفوذ­پذیری و انفصال دانه­ها می­باشد که اگر با شیب زیاد، بارش فراوان و زمین­لرزه همراه شوند منجربه ناپایداری و تغییرات محیطی می­گردد. شهر سنقر از جمله شهرهایی است که در چنین موقعیتی قرار دارد. در این پژوهش پتانسیل ناپایداری دامنه­ای در حوضه دالاخانی که شهر اخیر در دامنه آن قرار دارد، مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور با تحلیل رگرسیونی دما و ارتفاع و بررسی رسوبات تشکیل دهنده، حد گسترش رسوبات یخچالی شناسایی شد. با تعریف شاخص­های ناپایداری و استفاده از روش بی بعد سازی فازی برای همگن کردن عوامل، نقشه پتانسیل ناپایداری دامنه­ای به‌دست آمد. یافته‌های پژوهش نشان داد که شهر سنقر از سال 1987 تا 2011 از 7/1 کیلومترمربع توسعه کالبدی، 1 کیلومترمربع آن به سمت دامنه­های مستعد به ناپایداری دامنه­ای گسترش پیدا کرده است. هم‌چنین نقشه پتانسیل ناپایداری دامنه­ای نشان داد که نیمی از وسعت منطقه در محدوده با پتانسیل زیاد نسبت به ناپایداری دامنه­ای قرار دارد و با توجه به توسعه کالبدی شهر سنقر به سمت دامنه­های مرتفع، شناسایی محدوده­های مستعد ناپایداری دامنه­ای ضروری است. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.12 M

محیط زیست شهری

سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای کوچک استان آذربایجان شرقی

ابوالفضل مشکینی؛ سهراب موذن؛ مصطفی نوروزی

دوره 6، شماره 12 ، آذر 1394، ، صفحه 17-32

چکیده

  در دهه­های اخیر موضوع کیفیت محیط شهری به یکی از مباحث کلیدی در حوزه مطالعات انسان و محیط تبدیل شده است. سنجش کیفیت نه فقط براساس محیط عینی بلکه هم‌چنین بر پایه ادراک افراد از محیطی که به آن تعلق دارند صورت می­پذیرد. در این راستا کیفیت محیط براساس رضایتمندی شهروندان نیز قرار می‌گیرد. بنابراین باید بررسی شود که برداشت ذهنی افراد ...  بیشتر در دهه­های اخیر موضوع کیفیت محیط شهری به یکی از مباحث کلیدی در حوزه مطالعات انسان و محیط تبدیل شده است. سنجش کیفیت نه فقط براساس محیط عینی بلکه هم‌چنین بر پایه ادراک افراد از محیطی که به آن تعلق دارند صورت می­پذیرد. در این راستا کیفیت محیط براساس رضایتمندی شهروندان نیز قرار می‌گیرد. بنابراین باید بررسی شود که برداشت ذهنی افراد از کیفیت مکانی که در آن زندگی می­کند چگونه است. ویژگی­هایی که شهرهای کوچک به درک و تفسیر بیشتر از محیطی که افراد در آن زندگی می­کنند کمک می­کند کدامند. مقاله حاضر با هدف سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای عجب­شیر، ایلخچی، ملکان و آذرشهر نگاشته شده است و بر آن است که با توصیف و تشریح مفهوم کیفیت محیط شهری، ضمن بررسی وضعیت این چهار شهر از لحاظ شاخص­های کیفیت محیط شهری، به شناسایی مولفه­های موثر بر رضایتمندی از کیفیت محیط شهری در این شهرها بپردازد. شیوه انجام این تحقیق بر مبنای روش تحلیل رگرسیون چند متغیره سلسله­مراتبی بوده و مدل ارائه شده در این زمینه نیز بر اساس چارچوب دیدگاه تحقیقات تجربی استوار می­باشد که به مدل تجربی سنجش کیفیت محیط معروف است. بر اساس نتایج به‌دست آمده، وضعیت کیفیت محیط شهری در چهار شهر مورد مطالعه پایین­تر از حد متوسط قرار گرفت؛ در این بین باتوجه به ویژگی­های خاص شهرهای کوچک از لحاظ اجتماعی و روابط بین ساکنین، ویژگی کیفیت محتوایی از وضعیت مناسبی در این شهرها برخوردار بود. در بین مولفه­های موثر بر کیفیت محیط شهری در مجموع کیفیت محیط سکونتی بالاترین رتبه را به خود اختصاص داد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.04 M

محیط زیست شهری

اثرات گرمایش جهانی بر اقلیم شهرهای واقع در حوضه دریاچه ارومیه

بهروز ساری صراف؛ طاهره جلالی عنصرودی؛ فاطمه سرافروزه

دوره 6، شماره 12 ، آذر 1394، ، صفحه 33-48

چکیده

  در حال حاضر، گرمایش یکی از مهمترین مسایل زیست­محیطی به شمار می‌رود. در تحقیق حاضر، به منظور آشکار شدن اثر گرمایش بر اقلیم شهرهای واقع در حوضه دریاچه ارومیه، تغییرات 14 متغیر اقلیمی در سه مقیاس زمانی سالانه، فصل تر و فصل خشک با استفاده از دو روش من‌کندال و حداقل مربعات خطا بررسی گردید. نتایج نشان داد که بر اساس هر دو آزمون مذکور، در ...  بیشتر در حال حاضر، گرمایش یکی از مهمترین مسایل زیست­محیطی به شمار می‌رود. در تحقیق حاضر، به منظور آشکار شدن اثر گرمایش بر اقلیم شهرهای واقع در حوضه دریاچه ارومیه، تغییرات 14 متغیر اقلیمی در سه مقیاس زمانی سالانه، فصل تر و فصل خشک با استفاده از دو روش من‌کندال و حداقل مربعات خطا بررسی گردید. نتایج نشان داد که بر اساس هر دو آزمون مذکور، در منطقه، دمای حداقل، حداکثر و متوسط هم در مقیاس سالانه و هم در مقیاس فصلی روند افزایشی را تجربه کرده است. دمای متوسط منطقه به میزان 06/0 درجه سانتی­گراد در سال افزایش داشته و بیشترین میزان افزایش در مراغه حدود 13/0 درجه سانتی­گراد در سال می‌باشد. روزهای خیلی گرم (با دمای حداکثر 30 درجه سانتی­گراد یا بیشتر) افزایش و روزهای خیلی سرد (با دمای حداقل 4 درجه سانتی­گراد یا کمتر) کاهش داشته­اند. مجموع بارش و همچنین مقدار بارش­های سنگین کاهش پیدا کرده است. به طور متوسط در کل منطقه میزان بارندگی حدود 4 میلیمتر در سال کاهش داشته است. در عنصر سرعت باد هر سه روند منفی، مثبت و ایستا در منطقه مشاهده شد، ولی روند رطوبت نسبی در اکثر ایستگاه­ها منفی است. در مجموع نتایج دو روش من- کندال و حداقل مربعات خطا با یکدیگر مطابقت زیادی دارد. به طور کلی، روند عناصر اقلیمی، همسو با آخرین یافته‌های هیأت بین­الدول تغییر اقلیم می­باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.6 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در طرح‌های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی، مطالعه موردی: شهر شاهین‌دژ

بختیار عزت‌پناه؛ نوبخت‌ سبحانی؛ اصغر رشیدی‌ ‌ابراهیم‌ حصاری

دوره 6، شماره 12 ، آذر 1394، ، صفحه 49-64

چکیده

  یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های برنامه‌ریزان و مدیران شهری، نحوه توزیع و تخصیص منابع و خدمات شهری به‌صورت عادلانه در سطح مناطق مختلف شهر برحسب نیازهای جامعه شهری می‌باشد. توزیع بهینه خدمات، ارتباط مستقیمی با برنامه‌ریزی کاربری اراضی دارد. موفقیت درعرصه برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری به وجود قوانین و سیاست‌های کلان مناسب در زمینه ...  بیشتر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های برنامه‌ریزان و مدیران شهری، نحوه توزیع و تخصیص منابع و خدمات شهری به‌صورت عادلانه در سطح مناطق مختلف شهر برحسب نیازهای جامعه شهری می‌باشد. توزیع بهینه خدمات، ارتباط مستقیمی با برنامه‌ریزی کاربری اراضی دارد. موفقیت درعرصه برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری به وجود قوانین و سیاست‌های کلان مناسب در زمینه نحوه استفاده از زمین و هم‌چنین استفاده از روش‌های کارآمد در تهیه واجرای طرح‌های شهری و برنامه کاربری زمین دارد. این مقاله باهدف بررسی نحوه تخصیص و تمرکز منابع و خدمات شهری با تأکید بر رویکرد عدالت‌اجتماعی در نواحی مختلف شهر شاهین‌دژ صورت گرفته است. روش تحقیق تحلیلی‌-‌تطبیقی بوده و از تکنیک‌های آماری و مدل‌های کاربردی شاخص ویلیامسون وآنتروپی شانون استفاده‌شده است. یافته‌های‌تحقیق نشان می‌دهدکه اکثر کاربری‌های زمین شهری در شاهین‌دژ با سرانه‌های استاندارد رایج در کشور فاصله زیادی دارند و برحسب میزان کمبود فضا می‌توان به کاربری‌های فرهنگی، مذهبی، بهداشتی و غیره اشاره کرد. هم‌چنین یافته‌ها بیانگر توزیع ناعادلانه تعدادی از فعالیت‌ها و خدمات شهری در بین محلات مختلف شهر می‌باشد. درنهایت بررسی نحوه توزیع فضایی خدمات شهری نشان از تمایل کاربری‌های اراضی شهر به سمت تمرکز و قطبی شدن در برخی نواحی شهر دارد. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.21 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

سنجش کیفیت زندگی شهری با تأکید بر جنسیت، مطالعه موردی: شهر قروه

زهره فنی؛ سامان حیدری سامان حیدری؛ پرویز آقایی

دوره 6، شماره 12 ، آذر 1394، ، صفحه 65-78

چکیده

  مفهوم کیفیت زندگی شهری امروزه در سایه مکاتب رفاه و عدالت اجتماعی قوت گرفته و در ایران نیز از گذشته، مباحث و تلاش­های مختلفی در زمینه افزایش کیفیت زندگی شهری صورت پذیرفته است. از این­رو نویسندگان مقاله حاضر با استفاده از مباحث نظریه‌ای و هم‌چنین مهم­ترین شاخص­های مطرح شده در این خصوص، کیفیت زندگی ساکنان شهر قروه در استان کردستان ...  بیشتر مفهوم کیفیت زندگی شهری امروزه در سایه مکاتب رفاه و عدالت اجتماعی قوت گرفته و در ایران نیز از گذشته، مباحث و تلاش­های مختلفی در زمینه افزایش کیفیت زندگی شهری صورت پذیرفته است. از این­رو نویسندگان مقاله حاضر با استفاده از مباحث نظریه‌ای و هم‌چنین مهم­ترین شاخص­های مطرح شده در این خصوص، کیفیت زندگی ساکنان شهر قروه در استان کردستان و تفاوت کیفیت زندگی زنان و مردان را سنجیده‌اند .روش پژوهش بصورت توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی می­باشد. داده­ها به دو صورت کتابخانه­ای و میدانی جمع­آوری شده است. اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه با استفاده از نرم­افزارSPSS   تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که کیفیت زندگی ساکنان شهر قروه در سطح مطلوبی نیست و میانگین تمامی شاخص در مجموع کمتر از 3 می­باشد. بیشترین میانگین مربوط به شاخص همسایگی با مقدار 2/3 و کمترین میانگین مربوط به شاخص اقتصادی با میانگین 99/1 است. هم‌چنین نتایج به دست آمده از آزمون T دو نمونه­ای مستقل (003/ 0 Sig.= و 978/2-  t =)، گویای آن است که میانگین‌های کیفیت زندگی زنان و مردان در شهر قروه تفاوت معناداری با هم داشته به گونه­ای که کیفیت زندگی مردان بهتر از زنان است. در نهایت پاسخ به سؤال سوم پژوهش نیز نشان داد که اشتغال نتوانسته است کیفیت زندگی زنان را ارتقاء دهد. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.13 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

کیفیت زندگی فرهنگی و اجتماعی در شهرهای ایران

نفیسه مرصوصی؛ رحمت اله فرهودی؛ علی رضا لاجوردی

دوره 6، شماره 12 ، آذر 1394، ، صفحه 79-94

چکیده

  کیفیت زندگی از مفاهیم جدیدی است که در ادبیات علمی استفاده می‌شود. در سال­های اخیر مطالعات بسیاری در مورد این مفهوم توسط محققان انجام شده­است. هدف این تحقیق مطالعه کیفیت زندگی در شهرهای ایران است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات کمی و کیفی است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که کیفیت زندگی در شهرهای مطالعه شده متفاوت ...  بیشتر کیفیت زندگی از مفاهیم جدیدی است که در ادبیات علمی استفاده می‌شود. در سال­های اخیر مطالعات بسیاری در مورد این مفهوم توسط محققان انجام شده­است. هدف این تحقیق مطالعه کیفیت زندگی در شهرهای ایران است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات کمی و کیفی است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که کیفیت زندگی در شهرهای مطالعه شده متفاوت است. به­نظر می­رسد دلیل تفاوت کیفیت زندگی در میان شهرهای مورد مطالعه را بتوان در غالب نظریه­های قطب رشد، مرکز پیرامون، اقتصاد سیاسی، دولت و شهرنشینی جبرگرایی محیطی و پخش فضایی تحلیل نمود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.2 M

سنجش از دور

ارزیابی تناسب مکانی کاربری آموزشی با استفاده از تلفیق مدل FDAHP در محیط GIS مطالعه موردی: دبیرستان‌های منطقه 2 و 4 شهر اهواز

محمد بافقی زاده؛ شهناز آبیار؛ عبدالنبی شریفی

دوره 5، شماره 10 ، مهر 1393، ، صفحه 9-28

چکیده

  در بسیاری از شهرهای بزرگ و متراکم، الگوی مکانی کاربری های آموزشی به دلایل مختلف مانند قرارگیری کاربری های مزاحمی چون کاربری های صنعتی، نظامی، مراکز پمپ بنزین، کاربری درمانی و .... از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نمی باشد که همین باعث افت کیفیت خدمات مدارس و تاثیر نامطلوب روحی و جسمی بر روی دانش آموزان دارد. بنابراین در تحقیق حاضر دبیرستان ...  بیشتر در بسیاری از شهرهای بزرگ و متراکم، الگوی مکانی کاربری های آموزشی به دلایل مختلف مانند قرارگیری کاربری های مزاحمی چون کاربری های صنعتی، نظامی، مراکز پمپ بنزین، کاربری درمانی و .... از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نمی باشد که همین باعث افت کیفیت خدمات مدارس و تاثیر نامطلوب روحی و جسمی بر روی دانش آموزان دارد. بنابراین در تحقیق حاضر دبیرستان های منطقه 2 و 4 شهر اهواز به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفته است. متغیرهای مورد مطالعه تحقیق؛ کاربری اداری، مسکونی، تجاری، فرهنگی، ورزشی، فضای سبز، نظامی، مذهبی، ایستگاه‌های آتش‌نشانی، جایگاه‌های سوخت‌رسانی، بهداشتی – درمانی ، صنعتی، خیابان‌های اصلی و پایانه های مسافربری می باشد. به منظور وزن دهی و تعیین اندازه اثر متغیرهای مورد مطالعه در هدف نهایی تحقیق از مدل FDAHP استفاده شده است. به منظور تهیه لایه نهایی با استفاده از گزینه Raster Calculator و استفاده از عملگر جمع ، لایه ها به روش همپوشانی با یکدیگر تلفیق شده است. نتیجه نهایی تلفیق لایه نشان می دهد که بیشتر مدارس منطقه 2 در وضعیت نامناسب از نظر الگوی همجواری و سازگاری با سایر کاربری های همجوار می باشد. بنابراین الگوی توزیع فضایی دبیرستان های منطقه 2 مطلوب نمی باشد. الگوی توزیع فضایی دبیرستان ها در منطقه 4 نشان می دهد که بیشتر مدارس منطقه 4 در وضعیت مناسبی از لحاظ قرار گیری و همجواری با کاربری های ناسازگار و سازگار قرار دارد. بنابراین الگوی توزیع فضایی کاربری دبیرستان در منطقه 4 مطلوب می باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.09 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

تحلیلی بر سیستم شهری استان آذربایجان غربی طی سالهای 1335 تا 1385

مسعود تقوایی؛ مهدی آکوچکیان

دوره 5، شماره 10 ، مهر 1393، ، صفحه 45-66

چکیده

  هدف از این مقاله بررسی و تحلیل نظام شهری استان آذربایجان غربی و نحوه پراکندگی جمعیت شهرهای این استان با استفاده از مدلها و تکنیکهای مناسب در زمینه تحلیل نظام شهری بر اساس داده های آماری در شش دوره و طی 60 سال گذشته می باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است و برای تحلیل کمی و کیفی داده های آماری از نرم افزارهای Excel و ArcGIS استفاده شده است. ...  بیشتر هدف از این مقاله بررسی و تحلیل نظام شهری استان آذربایجان غربی و نحوه پراکندگی جمعیت شهرهای این استان با استفاده از مدلها و تکنیکهای مناسب در زمینه تحلیل نظام شهری بر اساس داده های آماری در شش دوره و طی 60 سال گذشته می باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است و برای تحلیل کمی و کیفی داده های آماری از نرم افزارهای Excel و ArcGIS استفاده شده است. بررسی های بعمل آمده در این پژوهش نشان می دهد، در سطوح مختلف شهری استان، ناهماهنگی وجود دارد. حل مشکل عدم تعادل در شبکه شهری استان با برنامه ریزی دقیق و متناسب با هر طبقه شهری و استفاده از روشهای مختلف بصورت مستمر و هماهنگ و اجرای فرصت برابر برای همه شهرهای استان و توزیع متعادل خدمات امکان پذیر است که در نتایج پژوهش به آن اشاره شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.69 M

سیستم های اطلاعات جغرافیایی

تحلیل مکانی-فضایی مراکز انتظامی بر اساس اصول پدافند غیرعامل با تاکید بر معیارهای کالبدی-طبیعی، اجتماعی و اقتصادی (مورد مطالعه؛ شهر بیرجند)

حجت صادقی؛ حمید سیروسی؛ حسین صادقی؛ معصومه فدایی

دوره 5، شماره 10 ، مهر 1393، ، صفحه 45-66

چکیده

  در ارائه خدمات شهری، توجه به برخی اصول ازجمله اصول پدافند غیرعامل در ساختارها، سبب افزایش کارایی سیستم شهری در راستای ارائه خدمات بهتر به شهروندان و همچنین توسعه شهر پایدار می‌شود. بر طبق اهداف اصول پدافند غیرعامل که پیشگیری و کاهش مخاطرات طبیعی و انسانی است و همچنین قابلیت‌های مهم GIS درزمینهٔ برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری بهتر، این ...  بیشتر در ارائه خدمات شهری، توجه به برخی اصول ازجمله اصول پدافند غیرعامل در ساختارها، سبب افزایش کارایی سیستم شهری در راستای ارائه خدمات بهتر به شهروندان و همچنین توسعه شهر پایدار می‌شود. بر طبق اهداف اصول پدافند غیرعامل که پیشگیری و کاهش مخاطرات طبیعی و انسانی است و همچنین قابلیت‌های مهم GIS درزمینهٔ برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری بهتر، این پژوهش به تحلیل فضایی-مکانی مراکز انتظامی در شهر بیرجند بر اساس اصول پدافند غیرعامل پرداخته است. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش جمع‌آوری داده‌ها به دو صورت کتابخانه‌ای و مطالعات پیمایشی می‌باشد. تکنیک مورداستفاده در تحلیل، نیز فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، مبتنی بر نظر کارشناسان و مقایسه زوجی بین شاخص‌ها، 17 معیار و گزینه‌های هر معیار در سیستم اطلاعات جغرافیایی است. نتایج نشان داد که بیش از 45.89 درصد از سطح شهر بر اساس اصول پدافند غیرعامل مناسب و بسیار مناسب می‌باشد. به‌طورکلی وضعیت مکانی-فضایی مراکز انتظامی در شهر بیرجند تقریباً مطلوب است. بااین‌وجود برای افزایش کارکردی بهتر این مراکز، در برخی موارد نیاز به بازنگری و تغییرات می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.62 M

سیستم های اطلاعات جغرافیایی

مدلسازی توسعه تبریز در سال 1410با استفاده LTM

اکبر رحیمی

دوره 5، شماره 10 ، مهر 1393، ، صفحه 99-110

چکیده

  تغییر کاربری اراضی فاکتور کلیدی پیشرفت بشری و توسعه محیط فیزیکی می باشد. مدل های تغییر کاربری اراضی کمک شایانی جهت شناخت و فهم سیستم های پیچیده داشته و اطلاعات با ارزشی از شکل و ماهیت ممکن در آینده کاربری ها را میسر میسازد. در این پژوهش برای ارزیابی تغییرات کاربری اراضی در تبریز، از تصاویر ماهواره ای سالهای 1368 و 2005 استفاده شده است و ...  بیشتر تغییر کاربری اراضی فاکتور کلیدی پیشرفت بشری و توسعه محیط فیزیکی می باشد. مدل های تغییر کاربری اراضی کمک شایانی جهت شناخت و فهم سیستم های پیچیده داشته و اطلاعات با ارزشی از شکل و ماهیت ممکن در آینده کاربری ها را میسر میسازد. در این پژوهش برای ارزیابی تغییرات کاربری اراضی در تبریز، از تصاویر ماهواره ای سالهای 1368 و 2005 استفاده شده است و برای مدلسازی این تغییرات در سال 1410، از پارامترهای موثر در توسعه شهر تبریز و از مدل LTM استفاده گردید. شهر تبریز در دهه های گذشته به شدت با تغییرات اراضی شهری مواجه بوده است که نتایج به دست آمده از بررسی تصاویر ماهواره ای برای سالهای 1368 و 1384 نشانگر تغییرات فزاینده کاربریها مخصوصا کشاورزی و فضاهای سبز به کاربری اراضی ساخته شده می باشد. با ادامه این روند، شهر تبریز با مسائل و مشکلات فراوان در آینده مواجه خواهد شد. بطوریکه نتایج حاصل از مدلسازی توسعه شهر تبریز برای سال 1410 در این پژوهش نشانگر این است که بیش از 90 درصد از محدوده شهر در افق پیش بینی به اراضی ساخته شده اختصاص خواهد یافت و تنها 10 درصد از محدوده شهر به کاربری فضای سبز اختصاص می یابد. پیش بینی توسعه در این تحقیق نشانگر این است که اراضی ساخته شده، 143 درصد افزایش خواهد یافت و اراضی کشاورزی و فضاهای سبز به ترتیب با 11603 و 1919 هکتار کاهش یافته و به ساخت و ساز اختصاص خواهد یافت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.13 M

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

نقش طراحی محیطی در پیشگیری از وقوع جرائم شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر اصفهان)

نفیسه مرصوصی؛ اسماعیل صفرعلی زاده؛ رباب حسین زاده

دوره 5، شماره 10 ، مهر 1393، ، صفحه 111-124

چکیده

  رشد شتابان جمعیت شهرها منجر به بروز مشکلات و مسائل پیچیده، به ویژه وقوع انواع ناهنجاری های اجتماعی شده است. افزایش جرم و جنایت در شهر ها، امنیت و آسایش شهروندان را تهدید می کند. ساختار کالبدی شهرها در بروز جرایم تأثیر بسزایی دارند و توزیع فضایی متفاوت بزهکاری را در سطح شهرها پدید می آورد. در این میان خصیصه های جمعیت شناسی و اجتماعی – ...  بیشتر رشد شتابان جمعیت شهرها منجر به بروز مشکلات و مسائل پیچیده، به ویژه وقوع انواع ناهنجاری های اجتماعی شده است. افزایش جرم و جنایت در شهر ها، امنیت و آسایش شهروندان را تهدید می کند. ساختار کالبدی شهرها در بروز جرایم تأثیر بسزایی دارند و توزیع فضایی متفاوت بزهکاری را در سطح شهرها پدید می آورد. در این میان خصیصه های جمعیت شناسی و اجتماعی – اقتصادی در مورد مکانی که بزهکاران و مجرمان در آن زندگی می کنند،یکی از عناصر اصلی اکولوژی (بوم شناسی) جرم است و دیگر عنصر اکولوژیکی مکانی است که جرم در آن اتفاق می افتد. توجه به CPTED (پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی) می تواند کمک شایانی به این امر نماید. این اصطلاح به تئوری طراحی مناسب و کاربری موثر از فضا و محیط ساخته شده، که منجر به کاهش فرصت های مجرمانه، ترس از جرم و بهبود کیفیت زندگی می شود، مربوط می شود. این تئوری تاکید دارد که با بهینه سازی فرصت های نظارت، تعریف مشخص و واضح از قلمرو، کنترل دسترسی ها و مواردی از این قبیل که به عنوان استراتژِیهای (CPTED) شناخته می شوند می توان مجرمان را از ارتکاب جرم دلسرد نمود. روش تحقیق این پژوهش توصیفی - تحلیلی می باشد و از پرسشنامه به عنوان ابزاری برای گردآوری اطلاعات در بین شهروندان بخش مرکزی اصفهان استفاده گردیده است.نتایج تحقیق حاکی از آن است که توجه به اصول و شاخص های طراحی بهینه محیط و مساعدت شهرداری می تواند در کاهش وقوع جرائم نقش بسزایی ایفا کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 928.14 K